04:11 - 21/11/2019

حەسەكە، ئەو پارێزگا كوردییەی زلهێزەكانی شەڕی لەسەر دەكەن‌

حەسەكە، سێیەم گەورەترین پارێزگای سوریا و بەشێكی گرنگ لە خاكی ڕۆژئاوای كوردستان كە ئێستا لە هاوكێشەی سیاسی و جیۆپۆلتیكی وەك "سوریای بچوككراوە" ناوی دەهێندرێت، بوەتە گۆڕەپانێكی گەرم بۆ یەكلاكردنەوەی ئامادەبوونی وڵاتانی زلهێز، ئەمریكا ئامادەیە شەڕی لەسەر نەوتەكەی بكات و بۆ ئەم مەبەستە تاكی "ئەبراهامز"ی ڕەوانەی سوریا كردووە، هەرچی ڕوسیایە بەنیازی دانانی سیستمی بەرگریی موشەكییە لە حەسەكە، بەئومێدی ئەوەی لەمامەڵەیەكی نوێدا ئەو پارێزگایە لەدەستی ئەمریكا دەربهێنێت.

 
پارێزگای حەسەكە ڕوبەرەكەی ٢٣ هەزار كیلۆمەتر چوارگۆشەیە، ئێستا بووەتە دڵی ململانێی ئاڵۆزی وڵاتان لەسوریا، گرنگی ئەو پارێزگایە لەوەدایە سەرجەم پێكهاتە نەتەوەیی و ئاینییەكانی سوریا لەوێ بونیان هەیە وەك (كورد، عەرەب، سریانی، ئاشوری و ئەرمەنی) هاوكات حەسەكە هاوسنورە لەگەڵ دوو دەوڵەتی ناوچەكە، لە ڕۆژهەڵاتەوە لەگەڵ عێراق و لە باكوورەوە لەگەڵ توركیا.

خاكێكی بە پیت
حەسەكە بەیەكێك لە بە پیتترین خاكی سوریا دادەنرێت، كە گرنگییەكی گەورەی بە ئابووری پارێزگاكە داوە، (لۆكە، گەنم، جۆ، نیسك) دیارترین ئەو بەروبومە كشتوكاڵییانەی حەسەكەیە، كە دەتوانێت ببێتە سەرچاوەیەكی ستراتیژیی گرنگی ئابووریی، ئەویش بەهۆی هەڵكەوتەی زەوییە كشتوكاڵییەكانی ئەو پارێزگایە لەسەر ڕووباری خابوور.

نەوت، سەرچاوە ئاڵتوونییەكەی داهاتی حەسەكە
یەكێك لەدیارترین سەرچاوە ئابوورییەكانی حەسەكە بوونی چەندین بیری نەوتە لەو پارێزگایە، هەرئەوەشە وای لەئەمریكا كردووە سەرەڕای بڕیاری كشانەوە لەسوریا، بەڵام بەشێك لە سەربازەكانی بۆ پاسەوانیكردنی بیرە نەوتەكانی ئەو وڵاتە بهێڵێتەوە، تەنانەت بڕیاریداوە چەكی قورسیش بۆ پارێزگاریكردن لە بیرە نەوتەكان ڕەوانەی حەسەكە بكات.

دیارترین ناوچەی نەوتیی حەسەكە كێڵگەی ڕمێلانە كە یەكێكە لە گەورەترین ناوچە نەوتییەكانی سوریا و نزیكەی ١٣ هەزار و ٢٢ بیرە نەوتی تێدایە، ئەوە جگە لە كارگەی بەرهەمهێنانی غاز، كە بەر لەشۆڕشی سوریا بەشێكی گەورەی پێداویستی نێوخۆیی ئەو وڵاتە پڕدەكردەوە، بەدیاریكراویش ٢٥ بیری غاز لە كێڵگەی نەوتی "سویدییە" لە نزیك كێڵگەی ڕمێلان هەیە.

تەواوی ئەو بیرە نەوتانە ئێستا لە ژێر كۆنتڕۆڵی هێزەكانی سوریای دیموكرات (هەسەدە)دایە، ئەوەش پاش شەڕێكی سەخت لەگەڵ چەكدارانی داعش كە توانرا كۆنتڕۆڵی تەواوەتی ناوچە ستراتیژیی و دەوڵەمەندەكانی حەسەكە بكرێت، تەنانەت داعش چەندین جار بەهێزی گەورەوە پەلاماری ئەو ناوچانەی داوە، بەڵام هەموو جارێك شەڕڤانە كوردەكان لەزەوی و هاوپەیمانان لە ئاسمانەوە شكستیان بە داعش هێناوە.

پارێزگای حەسەكە كۆی ژمارەی دانیشتوانەكەی ١ ملیۆن و ٥٠٠ هەزار كەسە، كە دابەشبوون بەسەر چوار ناوچەدا ئەوانیش (مالكییە، قامیشلۆ، حەسەكە، سەرێكانی) كە ئەوەی كۆتایی لەپاش هێرشی توركیا لەلایەن چەكدارانی ئۆپۆزسیۆنی سوریاوە داگیركرا.

لەدواین دانوستانی نێوان ڕژێمی سوریا و هێزەكانی سوریای دیموكرات، هەسەدە ڕەتیكردوەتەوە سازش لەسەر پارێزگای حەسەكە بكات و بیخاتە ژێر كۆنتڕۆڵی سوپای سوریاوە، ئەوەش لەژێر فشاری ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا، چونكە واشنتۆن بەڵێنیداوە داهاتی بیرە نەوتەكانی ئەو پارێزگایە بۆ هەسەدە بێت.

ڕوسیا فڕۆكەخانەكەی قامیشلۆ بەكرێدەگرێت
ڕوسیا، یەكێك لە لایەنە سەرەكیەكانی كێشەی سوریا و یاریزانی سەرەكی ئەو وڵاتە، لەچەند ڕۆژی ڕابردوودا ژمارەیەك فڕۆكەی جەنگی و موشەكی بردە نێو قامیشلۆوە، كە كەناڵی "زفیزدا"ی زمانحاڵی وەزارەتی بەرگریی ڕوسیا هەواڵەكەی پشتڕاستكردەوە و وتی "بۆ پاراستنی خاكی سوریا و هاوكاریكردنی دەورییەی هاوبەشی ڕوسیا و توركیا، ئەو چەكە قورسانە براونەتە قامیشلۆ".

بەشێك لە میدیای ڕووسی باس لەوەدەكەن، فڕۆكەخانەی مەدەنی قامیشلۆ كە چەند كیلۆمەترێك لە سنورەكانی توركیاوە دوورە، لەلایەن ڕووسیاوە بۆ ماوەی ٤٩ ساڵ بەكرێدەگیرێت، ئەو ناوچەی ڕوسیاش دەیەوێت تێیدا نیشتەجێبێت، پێشتر هێزەكانی ئەمریكای تیادا بووە.

ئەمریكا نەك ناكشێتەوە، بنكەی سەربازی نوێ لەسوریا دروستدەكات
بڕیاری كشانەوەی سوپای ئەمریكا لەسوریا لەگەڵ ئەوەی توركیای دەستكراوەكرد بۆ هێرشكردنە سەر ڕۆژئاوای كوردستان، بەڵام ئەمریكا هێشتا نایەوێت دەستبەرداری پارێزگای حەسەكە، وەك گرنگترین پارێزگای سوریا ببێت، چونكە چەندین بنكەی سەربازیی لەنێو تەواوی پارێزگای حەسەكە هەیە، بەتایبەتی لە ناوچەی شەدادی دەوڵەمەند بە نەوت و لە نزیك ڕمێلان و گوندی هیمۆ لە ڕۆژئاوای قامیشلۆ، هاوكات لە تەل بەیدەر-یش بنكەی سەربازی هەیە.

بەرپرسانی ئەمریكا لەچەند ڕۆژی ڕابردوودا بڕیاریان لەسەر دروستكردنی دوو بنكەی سەربازیی نوێ لە حەسەكە داوە كە ٣٥ كیلۆمەتر هەریەكەیان دوورن لەیەكەوە، بەوەش ئەمریكا كۆی گشتی بنكە سەربازییەكانی لەحەسەكە دەگاتە حەوت بنكە، لەچەند ڕۆژی ڕابردووشدا ٢٠ زرێپۆش و بارهەڵگریی سەربازیی ئەمریكا لە شارۆچكەی قەحتانییە لەسنوری توركیا، چونەتە نێو حەسەكەوە، هاوكات لەدەروازەی سنوریی حەسەكە لەگەڵ عێراق، ئەمریكا كەلوپەلی سەربازیی بردوەتە پارێزگاكەوە، كە هەموو ئاماژەكان بۆ ئەوەن ئەمریكا نایەوێت دەستبەرداری ئەو پارێزگایە ببێت.

داواکاری مۆسكۆ لە حەسەكە تەنیا پەیوەندیی نییە بە لێكتێگەیشتنی نێوان ڕووسیا و توركیا لەبارەی ڕۆژئاوای كوردستانەوە، بەڵكو تێزێكی سیاسی و سەربازیی نێوان واشنتۆن و مۆسكۆیە كە بە "سوریای بەسود" ناسراوە، كە ئەوەش ئاماژەیە بۆ بەسودی پارێزگای حەسەكە.

چاودێرانی سیاسی بەشێوەیەك تەماشای دیمەنی ئێستای حەسەكە دەكەن، كە سەرەڕای بڕیاری ئەمریكا بۆ كشانەوە لەسوریا، بەڵام هێشتا واشنتۆن نایەوێت دەستبەرداری سوریا ببێت بۆ ڕوسیا بەبێ ئەوەی دەستكەوتێكی گەورە بەدەستبهێنێت، دەستگرتن بەسەر نەوتی سوریاش هەوڵێكی ئەمریكایە بۆئەوەی دواتر دەستكەوتی سیاسی لەدۆخی سوریا بەدەستبهێنێت، كە هێشتا نازانرێت ئەو دەستكەوتە سیاسییە بەسودی كوردە یاخود توركیا.