11:14 - 27/11/2020
مەترسییە ئامادەکە؛ شانە نووستووەکانی داعش لە چی ناوچەیەکی عێراقدان؟
سەرەڕای ئەوەی رێکخراوی داعش لە سوریا و عێراق تێکشکنێرا، بەڵام لە دوو ساڵی رابردوودا چەکدارانی ئەم رێکخراوە ناو بە ناو هێرشیان کردووەتە سەر هێزە عێراقییەکان، شانە نووستووەکانی داعش لە چەند پارێزگایەکی عیراقدا ئامادەییان هەیە، ئەمەش بووەتە مەترسییەکەی گەورە لەسەر هاوڵاتیانی مەدەنی و هێزە ئەمنییەکان.
هاوکاری وڵاتان
گرووپی نێودەوڵەتی لە ئاژانسی هەواڵی مێهر راپۆرتێکی لەبارەی قۆناغی دوای تێکشکاندنی داعش، ئاوەدانکردنەوی ناوچە زیانلێکەوتووەکان و گەڕانەوەی ئاوارەکانەوە بڵاوکردووەتەوە، خاڵی سەرەکی راپۆرتەکە تیشکخستنە سەر مەترسی شانە نووستووەکانی داعشە لە عێراق.
لە رپۆرتەکەدا باس لەوە کراوە کە چەند وڵاتێک ژێر بەژێر هاوکاری شانە نوستووەکانی داعش دەکەن و لە هەوڵدان بەخەبەریان بهێننەوە؛ "بە پێی دوایین زانیارییەکان، هاوپەیمانی ڕۆژاوایی-عێبری-عەرەبی بە سەرکردەیی وڵاتە دواکەوتووەکانی ناوچەکە بە شێوەی هەمە لایەنە پاڵپشتی داعش دەکەن و هەر ئەو بابەتەش بووەتە هۆی ئەوەی کە تیرۆریستەکان لە مانگەکانی ڕابردوو جووڵەکانی خۆیان زیاد بکەنەوە و بە ئەنجامی چەندین هێرش، دەیان هاووڵاتی و هێزی عێراقیان کوشت و چەندینیشیان و بریندار کردووە ناسەقامگیریشییان خستووەتە هەندێک ناوچەوە."
دەربارەی شانە نووستووەکان راپۆرتەکە ئەوەی خستووەتە روو، لەگەڵ ئەوەی هێزە عێراقییەکان لە پاییزی ساڵی ٢٠١٧ توانیان ڕێکخراوی رێکخراوی داعش تێکبشکێنن و لە ئێستاشدا چەکدارانی ئەو رێکخراوە کۆنترۆڵی تەواوەتیی هیچ ناوچەیەکیان لە دەستدا نەماوە، بەڵام شانە نوستووەکانی رێکخراوەکە لە هەندێک ناوچە بەردەوامن لە چالاکییەکانیان.
نێوان عیراق و سوریا؛ خاڵی نووستن
بەپێی ئەو زانیارییانەی راپۆرتە پشتی پێبەستووە، بەشێک لە ناوچەکان لە سنوورە هاوبەشەکانی عێراق و سووریا بووەتە شوێنێکی لەبار و گونجاو بۆ پەروەردە و گەشەی ئەندامە نهێنییەکانی داعش.
ئەوەش خراوەتە ڕوو، دەیان کیلۆمتر لە هێڵی سنووریی نێوان عێراق و سووریا بۆشایی ئەمنیی تێدا دروستبووە، هۆکاری ئەمەش لاوازیی هێزە عێراقییەکانە کە توانای کۆنترۆڵکردنی ئەم سنورانەیان نییە، ئەمەش بووەتە هەلێکی گونجاو بۆ چەکدارانی داعش تاکو بتوانن لەم ناوچانەدا بمێننەوە و خۆیان ئامادە بکەن.
هاوکارەکانی داعش
لە راپۆرتەکەدا باس لە بەشێک لەو لایەنانە کراوە کە لەم کاتەدا هاوکاری شانە نووستووەکانی داعشن و زیاتر بەهێزیان کردوون؛ "هەندێک لایەنی میلیشیا و پاشماوەکانی حزبی بەعسیش، باڵەکانی تری گرووپی تیرۆریستی داعش لە ناوچەکە دێنە ئەژمار و تیرۆریستەکان بە پشتیوانی ئەوان هێرشەکانیان لە هەفتەکانی رابردوو زیاد کردووەتەوە و خێرا لە ناوچەکە هەڵدێن."
ئامادەکارانی راپۆرتەکە فشارەکانی چەند مانگی رابردووی سەر حەشدی شەعبی بە بەشێک لە هەوڵەکان بۆ گەڕانەوەی داعش دەناسێنێت؛ "گرووپی تیرۆریستی داعش لە مەیدانی سیاسەت تەنیا نییە، پاڵپشتی تایبەتی خۆی هەیە و دەوڵەتە بیانییەکان بە ڕێبەرایەتی ئەمریکییەکان بە گوشار خستنە سەر دەوڵەتی عێراق لە هەوڵدان ئۆپراسیۆنی هێزە عێراقییەکان بەتایبەتی حەشدی شەعبی ڕابگرن، تا ڕێگا بۆ بەهێز بوونەوە و جەولەی تیرۆریستەکان خۆش ببێت. گوشار لەسەر حەشدی شەعبی عێراق لە چەند لایەنەوە هەیە و لە ساڵی ڕابردوو سیناریۆی جۆراوجۆر لەوانە شەڕی" شیعی-شیعی" بۆ هەڵوەشاندنەوەی ئەو ڕێکخراوە ڕێک خراوە کە شکستیان هێناوە."
داعش لەکوێیە؟
بەپێی زانیارییەکانی ئاژانسەکە کە لە راپۆرتەکەدا خستوویەتییە روو، لەم کاتەدا چەکدارانی داعش لەم ناوچانەدان؛
پارێزگای نەینەوا: پارێزگا هاوسنوورەکەی سوریا کە سەدا ٢٠ی خاکی ئەو پارێزگا ل ژێر کۆنترۆڵی هەرێمی کوردستانە؛ چەکدارانی نهێنی داعش لە ناوچەی ڕۆژئاوای پارێزگای نەینەوا و هاوسنوور لەگەڵ سووریادا هەن، لە بیابانی ناوەندی و باشووریش کە هاوسنووری پارێزگای ئەنبارە چالاکن و ئامادەییان هەیە؛ چەکدارەکان لە لای باکوور، ناوەند و باشووری ئەو پارێزگا هەن لەوانە ناوچەی" ئەلقئروان، تەلەعفەر، ئەبعاج، قیارە، موسڵ، حەزەر و تەل عەبتە."
پارێزگای کەرکووک: ئەم پارێزگایە کە بەپێی ئاژانسی مێهر سەدا ٢٠ ی ڕووبەری (ڕۆژهەڵات و باکووری ڕۆژاوا) لە ژێر کۆنترۆڵی هەرێمی کوردستانە؛ خاڵە ناوەندی، ڕۆژاوایی و باشورییەکانی ئەو پارێزگا لەوانە حەویجە، بسل، ڕشاد، عەباسی، ڕیاز، کازمیە، داقۆق و ... چەکدارانی داعشیان تێدایە؛ چەکدارەکان لە ناوچەی کەم دانیشتووی باشووری ڕۆژاوای کەرکووک لە نزیکی زنجیرە کێوەکانی حەمرین و ناوچە هاوسنوورەکانی باکووری ڕۆژهەڵاتی پارێزگای سەلاحەدین چالاکی دەکەن.
پارێزگای دیالە: لە ماوەی ساڵی ڕابردوودا یەکێک لەو ناوچانەی چەکدارانی داعش چالاکیی زۆریان تێدا کردووە و هێرشیان کردووەتە سەر هێزە عیراقییەکان، ناوچەکانی ئەم پارێزگایە بووە. لەبەرئەوەشی بەشێکی ئەم پارێزگایە کەتووەتە ناو سنوری هەرێمی کوردستانەوە، بەشێک لە پێک
ناوچەکانی خانەقین، حەوزەلوەقف، جەلەولا، باقووبە، مقدادیە، عەزیم و مەندەلی لەگەڵ دەڤەری دەریاچەی حەمرین، ناوچەی ڕۆژهەڵاتی کە هاوسنووری ئێرانە لەوانە نەوت خانە و ناوچەی ڕۆژاوایی و باکووری ڕۆژاوا، هاوسنوور لەگەڵ ڕۆژهەڵاتی سەلاحەدین ئەو ناوچانەن کە چەکدارانی داعش لە چەند مانگی رابردوودا تێیدا چالاک بوون و هێرشیان کردووەتە سەر هێزەکانی پێشمەرگە و هێزە عێراقییەکان.
پارێزگای سەلاحەدین: چەکدارانی داعش بەردەوام روو لە ناوچە دەوڵەمەند بە نەوتەکان دەکەن، هەبوونی کێڵگەی نەوتی وەک: بێجی، عەجیل و عەلاس وای کردووە بەشێک لە چەکدارانی داعش روو لەم ناوچانە بکەن و هەوڵی کۆنترۆڵکردن و مانەوە بدەن تێیدا؛ دەڤەری ناوچەی بیجی، تکریت، شرقات، بەلەد، یسرب، سامڕا، سەید غەریب، مۆکشیفیە، کێڵگەی نەوتی عەجیل و عەلاس، زنجیرە کێوەکانی حەمرین و مەکحول، شوێنە وێرانەکان لەوانە موتەیبیجە و بیابانەکانی موتەیبیجە و بیابانەکانی باکووری ڕۆژئاوا، ڕۆژئاوا و باشووری ڕۆژئاوا لە دەڤەری دەریاچەی ئەلسرسار بووەتە شوێنی چالاکی شانە نوستووەکانی داعش.
پارێزگای ئەنبار: ئەم پارێزگایە لە دوای ساڵی ٢٠٠٣ بەردەوام شوێنی چالاکی و سەرهەڵدانی گروپە چەکدارە جۆربەجۆرەکان بووە، میحوەری فەلووجە- ڕەمادی- هیت-حەدیسە- ڕێڕەوی سنووری قائیم، ناوچەی حوران و ڕەتبە و ئەلکەرەمە، ئەبوو غەریب، ڕزوانیە و ... لە نزیکی بەغدا و بیابانە ناوەندی و هاوسنوورەکان لەگەڵ سووریا، ئۆردون، سعودیە و بیابانە ڕۆژهەڵاتیە هاوسنوورەکان لەگەڵ پارێزگاکانی نەجەف و کەربەلا شوێنی چالاکی شانە نوستووەکانی داعشن.
بەغدای پایتەخت: ناوچەی باشوور و باشووری ڕۆژئاوای پارێزگاکە لە نزیکی سنووری پارێزگای بابل لەوانە دەورە، بوعیسە و ... شوێن و ناوچەی بەشێک لە شانە نووستووەکانی چەکدارانی داعشە. ئەوە جگە لەوەی ئەندامانی نهێنی داعش لە ناوچەی تارمیە لە باکووری بەغدا چالاکیYان هەیە.
ناوچەکانی دیکە؛ ئەندامە نهێنییەکانی داعش لە بەشێک لە ڕۆژئاوا و باشووری ڕۆژئاوای پارێزگای نەجەف کە زیاتر بیابانی و هاوسنوور لەگەڵ ڕۆژهەڵاتی پارێزگای ئەنبارن، هەن؛ بەشێک لە ناوچەی باکووری ڕۆژئاوای پارێزگای کەربەلا (هاوسنوور لەگەڵ ئەنبار) چەکدارانی داعشی تێدایە؛ چەکدارەکان لە چەند ناوچەیەکی باکوور و باکووری ڕۆژئاوای پارێزگای بابل لەوانە ڕەشید، یوسفیە، لەتیفیە، دەڤەری جرف سەخر و ... ش هەن.
لە کۆتایی راپۆرتەکدا هاتووە؛ بەپێی لێکۆڵینەوەی مەیدانییەکان، ناوچە بیابانی، کوێستانی، شاخ و داخ و ئەو ناوچانەی دوای هێرشی ئەمریکییەکان لە ساڵی ٢٠٠٣ و هیرشی داعش لە ساڵی ٢٠١٤ چۆڵ کراون، شوێنی سەرەکی کۆبوونەوەی ئەندامانی نهێنی چەکدارەکان دادەنرێن.