02:38 - 20/12/2020
مەترسی هەیە دۆلار جیهان بگەڕێنێتەوە بۆ دۆخی هەژاری 90 ساڵ پێش ئێستا
وێڕای هەڕەشەی سیاسی و نارەزایی جەماوەریی تا ئاستی هەرەشەی سوتاندنی بانكی ناوەندی لە بەغداد، ئەمرۆ یەكشەممە بانكی ناوەندی عێراق بە رەسمی بەهای دۆلاری بەرامبەر دیناری عێراقی بەرزكردەوە، ئەوەش لەكاتێكدایە كە بۆ پڕكردنەوەی بەشێك لە كورتهێنانی بودجە حكومەتی عێراق بڕیاریدا بەهای دینار بەرامبەر دۆلار كەمبكاتەوە تا ئەو پارەیەی لە فرۆشتنی نەوت دەستی دەكەوێت كە دۆلارە جۆرەكەی لەكاتی ئاڵوگۆڕدا دینارێكی زایاتری بۆ بكات.
بەهای دینار دابەزێندرا
ئەمرۆ یەكشەممە، 20/12/2020 بانكی ناوەندی عێراق بە نوسراوێكی رەسمی بە واژۆی مستەفا غالب، پارێزگاری بانكی ناوەندی بە وەكالەت دۆلاری بە چەند نرخێك خستە بازاڕەوە بەجۆرێك
1450 دینار بەرامبەر یەك دۆلار بۆ وەزارەتی دارایی
1470 دینار بەرامبەر یەك دۆلار بۆ بانك و دامەزراوە داراییەكان
بەوپێیەش نرخی خستنەبازاڕی دۆلار لەلایەن بانكی ناوەندییەوە لە 118 هەزار دینارەوە بەرامبەر هەر 100 دۆلارێك بۆ 147 هەزار دینار بەرزدەكرێتەوە، بەوەش پێشبینی دەكرێت نرخی دۆلار 150 هەزار دینار بۆ هەر 100 دۆلارێك تێبپەڕێنێت، چونكە بەردەوام نرخی كڕین و فرۆشتن بە دۆلارەوە لە بازاڕەكاندا 4 بۆ 5 هەزار دینار زیاتر بووە بەراورد بە نرخی بانكی ناوەندی.
كورتهێنان و گرانكردنی دۆلار
سەرەتای بەرزكردنەوەی نرخی دۆلار لە رەشنوسی پرۆژە بودجەی ساڵی 2021ی عێراقەوە دەركەوت، بەپێی ئەوەی لە پرۆژەكەدا گریمانە كراوە، لە ساڵی 2021دا عێراق رۆژانە 3 ملیۆن و 250 هەزار بەرمیل نەوت هەناردەی بازاڕەكانی جیهان دەكات و لەو بڕەش 250 هەزار بەرمیلی رۆژانەی لە ئەستۆی هەرێمی كوردستانە.
هاوكات لە بودجەدا نرخی هەر بەمیلێك نەوت بۆ ئەو ساڵە بە 42 دۆلار خەمڵێندراوە و هەر دۆلارێكیش بە هەزار و 450 دینار بەراورد كراوە واتا (145.000) دینار بۆ هەر (100 دۆلارێك)، بەو پێیەش داهاتی عێراق بۆ ساڵی 2021 بە 91 ترلیۆن و 790 ملیار و 155 ملیۆن و 429 هەزار دینار خەمڵێندراوە.
خەرجییەكانی عێراقیش لە هەمان ساڵدا بە 150 ترلیۆن و 50 ملیار و 918 ملیۆن و 543 هەزار دینار خەمڵێندراوە، بەوپێیەش لە ساڵی داهاتوودا عێراق بە قەرزەكانیەوە 58 ترلیۆن و 260 ملیار و 763 ملیۆن و 114 هەزار دینار كورتهێنانی دەبێت.
تەنها بانكی ناوەندی بەرپرسە
ئەگەرچی حكومەتی عێراق بۆ پڕكردنەوەی بەشێك لە كورتهێنان پەنای بۆ بەرزكردنەوەی نرخی دۆلار و دابەزاندنی بەهای دینار بردووە، بەڵام ئێستا نارەزایی بەرفراوانی بەدوای خۆیدا هێناوە، بەوپێیەی عێراق وڵاتێكی بەكاربەرە و زۆرینەی هەرەزۆری خواردەمەنی و كاڵای بازاڕەكانی لە دەرەوە هاوردە دەكرێت، هەربۆیە چاوەڕوانكراوە كە بەرزبوونەوەی بەهای دۆلار نرخی كاڵاكان لە ناوخۆی عێراقدا بەرز دەكاتەوە و هەڵاوسانی نرخ لە بازاڕەكاندا دروستدەكات، بەڵام لەپاڵ ئەوەشدا نە پەرلەمان و نە حكومەت ناتوانن بڕیاری دابەزاندنی بەهای دۆلار بەسەر بانكی ناوەندیدا بسەپێنن، چونكە بەپێی یاسای بانكی ناوەندی ژمارە(٥٦) ساڵی ۲٠٠٤، هیچ دەسەڵاتیك ناتوانیت بڕیاری بانكی ناوەندی هەڵوەشینێتەوە جگە لە بانكەكە خۆی.
عێراقیش كەوتە گێژاوەوە
ئەگەرچی عێراق نوێترین وڵاتە كە بەهای دراوەكەی خۆی بەرامبەر دۆلار دابەزاندووە، بەڵام نە یەكەم وڵاتە و نە دواین وڵاتیش دەبێت.
ماڵپەڕی ئابوری ئینڤێستینگ لە راپۆرتێكدا دەڵێت تەنها لە ئەمساڵدا دۆلار 16%ی بەهای خۆی لەدەستداوە بەڵام بەشێك لە وڵاتانی جیهان بە ناچاری بەهای دراوی خۆیان بەرامبەر دۆلار دابەزاندووە.
بەپێی توێژینەوەیەكی ماڵپەڕەكە، چاوەڕوان دەكرێت دۆخی دارایی ساڵی 1930 لە جیهاندا دووبارە ببێتەوە كە شەپۆلێكی هەژاری جیهانی گرتەوە بەتایبەت كە ئێستا هەندێك وڵات پەنا بۆ دابەزاندنی بەهای دراوەكانیان دەبەن بۆ ئەوەی داهاتی زیاتریان دەستبكەوێت.
دۆلار 85% دراوی بازرگانی جیهانی پێكدەهێنێت و یەدەگی هەڵگیراوی دۆلار لە جیهاندا 65% كۆی دراوە قورسەكانە.