07:46 - 26/02/2019
چۆنیەتی دەربازكردنی داعشەكان لە رەقەی پایتەخت
ئاژانسی(BBC)بە دوورو درێژی رێكەوتنی نێهینی و ژێربەژێری نێوان ئەمەریكاو سەدان داعش ئاشكرادەكات كە لە رەقەی پایتەختی خەلافەتەكەیان ئابڵۆقە درابوون، دەربازكردنی ئەو سەدان داعشە بەسەرپەرشتی هێزە سەربازیەكانی ئەمەریكاو بە ئاگاداری (قەسەدە- هێزەكانی سوریای دیموكرات) كە سەرپەرشتیارو بەڕێوەبەری ناوچەكەن، بە پێی ئەو رێكەوتنە كاروانێكی گەورە لە بەرپرسە باڵاكانی داعش هاوڕێ لەگەڵ دەیان چەكداری خۆیان لە رەقە دەبرێنە دەرەوەو بەرەو ناوچەیەكی نادیاری دوو لە چاوی میدیاكان دەبرێن، بەپێی مەزەندەی هەندێك لە سەرچاوەكانی ئەو ئاژانسە گومان دەركرێت بەرەو سنورەكانی توركیا بەڕێكرابن.
ئەبوفەوزی، شۆفێری ترێلەیەكی 18 تایەیە و لە مەترسیدارترین ناوچەكانی سوریادا نەپردە روخاوەكان و نە خۆڵپۆتەی بیابان و تەنانەت هێزەكانی حكومەت و دەسەڵاتدارانی ناوچەكەش رای ناوەستێنن، باری ئەمجارەیان جیاوازترە لەوانەی پێشوو، تەنانەت هێزی رێكخراوی داعش كە قوش لە دەستیان دربازی نەدوەبوو رایان نەگرت.
ئەم جارەیان بارەكەی پڕپڕە لە مرۆڤ، هێزە چەكدارە كوردەكان و چەكدارەكانی دەوڵەتی ئیسلامی داوایان لێكردووە ژمارەیەك چەكداریای دەستبەسەركراویان بۆ بگوازێتەوە لە رۆژهەڵاتی روباری فوراتەوە بەرەو چادرگەیەك كە دەكەوێتە بەشی باشووری ئەو شارەوە، ئەوان بە ئەبو فەوزییان گوتووە كارەكەی ئەو شەش كاتژمێر زیاتر ناخایەنێت، بەڵام كاتێك ئەبوو فوزی و شۆفێرەكانی هاوڕێی چوونە ناو دۆخەكەوە بۆیان دەركەوت ئەو قسانە یەك پارچە درۆیەكی رووت بوون.
كاری ئەبو فەوزی و شۆفێرەكان ئەو بوو سەدان داعش و خێزانەكانیان و دەیان تۆن لە زەخیرەو چەك و تەقەمەنی بۆ ماوەی سێ رۆژ هەڵبگرن و بیگوازنەوە.
جگە لە ئەبوفەوزی دەیان شۆفێری دیكە لەناو پرۆسەكەدان و هەزاران دۆلاریان وەرگرتووە بۆ ئەوەی ئەو كارە ئەنجام بدەن، تەنها مەرجێكیش كە هەیان بووە لەسەریان ئەوبووە ك ئەو كارە بە نهێنی بمێنێتەوەو كەس لێیان نەبیستێت.
رێكەوتنەكە لەسەر رەزامەندی قازی دەوڵەتی ئیسلامی بووە كە رێگەی پێداون بچنە دەرەوەی رەقە-پایتەختی خەلافەتەكەیان- لە سوریاو لەگەڵ هەندێك بەرپرسی شارەكە ئەنجام دراوە، ئەو رێكەوتنە لە چوارمانگ لە شەڕوشۆڕی خوێناوی بەردەوام دەهات و زۆرینەی دانیشتوانەكەی چۆڵیان كردبوو.
ئامانجی ئەو رێكەوتنە بریتی بوو لەوەی ئەو دانیشتوانەی لەوێ مابوونەوە گیانیان بپارێزرێت و بەشێكی دیكەی رێكەوتنەكەش بۆ ئەوە بوو گیانی چەكدارانی كوردو عەرەبی داعش بپارێزرێن و لەو شەڕەدا نەكوژرێن.
رێكەوتنەكە رێگەی بۆ سەدان كەس لە چەكدارەكانی داعش خۆشكرد لە رەقە بەسەلامەتی بچنە دەرەوە، وڵاتە یەكگرتوەكان پێی خۆش نەبوو نەخۆی و نە سوپای سوریای دیموكرات راستەوخۆ سەرپەرستی ئەو رێكەوتنە بكەن، هەر ئەمەش بووە هۆی ئەوەی ئەو رێكەوتنە ناوبنرێت (نهێنی رەقەی قێزەون) تا لەوێوە دونیای دەرەوەی پێ بترسێنن، هەروەها رێگەی بەو چەكدارانەش دەدا بچنە هەرناوچەیەكی دیكەی سوریاو دەروەش نیشتەجێ بن.
بەهۆی هەولێكی زۆری هەمە لایەنە كار بۆ ئەوە كراوە كە ئەو رێكەوتنە بە نهێنی و شاراوەیی بمێنێتەوە، بەڵام ئاژانسی(BBC) قسەی كردووە لەگەڵا دەیان كەس لەوانەی سواری ئۆتۆمبێلەكان و لەوانەش كە بەشداری رێكەوتنەكەیان كردووە تا گەیشتوونەتە ئەنجام.
لەگۆڕپانی ئۆتۆمبێلەكان كە رۆنی رژاوی ئۆتۆمبێلەكان زەویەكەی چەور كردبوو، لەژێر سێبەری دارخورمایەكدا، سێ مێرمنداڵ سەرقاڵی چاككردنی ئۆتۆمبێلێك بوون، ئەو مێرمنداڵانانە جلەكانی بەریان هەمووی بە هۆی رۆنی ئۆتۆمبیلەكەوە چەور ببوو، تەنانەت چەوری قژە ڕەشەكەشیانی داپۆشیبوو، قژیان بەجۆرێك دەردەكەوت وەك ئەوەی رەق بووبێت.
ئەبو فەوزی لە نزیك كۆمەڵێك شۆفێرەوە رادەوستێت كە ئەو وەك میانگیری لە نێوان هەردولایی رێكەوتنەكەدا دەردەكەوێت، ئەو پاڵتۆیەكی لەبەردا بوو لە ڕەنگی بارهەڵگرە18 تایەكەی.
وەك لە راپۆرتەكەدا هاتووە ئەبو فەوزی رێبەر و سەرۆكی كارەكەیە، ئەو جگەرەو چا بۆ هەموویان رادەگرێت. لەسەرەتای چوونی تیمەكەی (BBC) یەكەمجار رازی نەبووە قسەیان بۆ بكات، بەڵام دواجار رای خۆی گۆڕی، ئەبوفەوزی و هاوڕێكانی توڕە دیاربوون، چەند هەفتەیەكە گیانی خۆیان خستۆتە مەترسییەوە، هەیانە مەكینەی ئۆتۆمبێلەكەی زیانی بەركەوتووەو هەشیانە تایەی تەقیوەو هێشتا كەسیشیان پارەی بەڵێن پێدراویان پێنەدراوە، ئەو بە توڕەییەوە باسی لەو كارە دەكرد و دەیگوت: وەك ئەوەیە بچیتە دۆزەخ و بگەڕێیتەوە.
ئەبو فەوزی دەڵێت: كاتێك چوینە ناو رەقە ترسێك سەراپای گیانمانی داپۆشی، دەبوو كاتێك چووینە ناو شار هێزەكانی سوریای دیموكراتمان لەگەڵ بێت، بەڵام نەهاتن و هەرخۆمان رۆشتین، كە گەشتینە ناوشار و چەكدارەكانی دەوڵەتی ئیسلامیمان بینی، چەكەك و تەقەمەنییان پێوەبوو، هەموویان پشتوێنی تەقینەوەیان پێوەبوو، تەقینەوەیان لە ئۆتۆمبێلەكانی ئێمەش بەست، بۆ ئەوەی ئەگەر هەر شتێك رووبدات بەرەو هەڵوەشاندنەوەی رێكەوتنەكە بچێت بمانتەقێننەوە، نەك هەر خۆیان ژن و منداڵەكانیشیان پشتوێنی تەقینەوەیان پێوەبوو.
هێزەكانی سوریای دیموكرات كە كوردەكان سەرپەرشتییان دەكرد، ناوشاریان چۆڵ كردبوو، تەنانەت یەك رۆژنامەوان و میدیاكاری تێدانەبوو، بە هیچ شێوەیەك رێگە نەدەدرا وێنەی هەڵاتنی چەكدارەكانی داعش بگیرێت، هێزەكانی سوریای دیموكرات بە ئێمەیان گوتبوو ئەوانە هەڵدێن خەڵكی دانیشتووی رەقەن و ئەگەر چەكیشیان پێبێت ئەوا بۆ پارێزگاری خۆیانەوە هەڵیان گرتووە، لەو كاتەدا یەكێك لە شۆفێرەكان پێی گوتین ئەو قسەیە هیچ راست نەبوو.
(نزیكەی چوار هەزار كەسمان دەربازكرد ژن و منداڵیشیان لەگەڵ بوو، كاتێك ئێمە چووینە رەقە وتیان دووسەد كەسێك دەبن، بەڵام راستیان نەكرد هەر لەناو ئۆتۆمبێلەكەی مندا 112 كەس سوار بوون. ئەمە گوتەی یەكێك لە شۆفێرەكان بوو.
یەكێكی دیكە لە شۆفێرەكان گوتی، ئەو كاروانەی ئێمە كە بەدوای یەكەوە دەڕۆشتین نزیكەی شەش تا حەوت كیلۆمەتر دەبوو، پەنجا ئۆتۆمبێلی بارهەڵگر بووین، 13 یان ترێلەی گەورە بوو، هاوكات نزیكەی 100 ئۆتۆمبێلی جۆراوجۆری داعشەكانیشمان لەگەڵ بوو، لەگەڵ ئەوەشدا ژمارەیەك لە چەكدارەكانی داعش لە پشتی ئۆتۆمبێلە سەر بەتاڵەكانەوە بە خۆیان و چەكەكانیانەوە وەك تەحەدا دادەنیشتن و باكیان لە هیچ نەبوو.
بە پێی گرتەیەكی ڤیدیۆیی كە بە نهێنی و لەپەنجەرەیەكەوە گیراوەو نێردراوە بۆ (bbc) بار هەڵگرەكان دەبنیرێت كە پڕن لە چەكدارەكانی داعش، ئەمە سەرەڕای ئەوەی بە پێی رێكەوتنەكە نەدەبوو چەكدارەكان چەكیان پێ بێت، بەڵام داعشەكان هەرچییان بۆ هات لەگەڵ خۆیان هێنایان، دە دانە بارهەڵگری گەورەیان پڕكرد لە چەك و تەقەمەنی و خۆراك.
لە لایەكی گۆڕەپانی وەستانی ئۆتۆمبێلەكانەوە ئۆتۆمبێلێكی بارهەڵگری سپی چاك دەكرایەوە، بەپێی قسەی شۆفێرەكەی بە هۆی ئەوەی باری قورسی باركردووە ئەكسلەكەی شكاوەو بەرگەی نەگرتووە.
چالاكیەكە تەنهاگواستنەوەی چەند كەسێك نەبوو بەڵكو بردنە دەرەوەی بە كۆمەڵی چەكدارەكانی دەوڵەت ئیسلامی بوو لە رەقە، هێزەكانی سوپای دیموكراتی سوریا نەیاندەویست وێنەی ئۆتۆمبێلەكان بگرن، تەنها ئەوەندە بوو ریگەیان نەدەدا بە چەكدارەكان ئاڵا یان دروشمەكانی دەوڵەتی ئیسلامی دەربخەن و لەسەر ئۆتۆمبێلەكان ببینرێن، ئەوان تەنها ئەوەندەیان دەزانی بەرەو سەركەوتن دەچن، لەگەڵ ئەوەشدا نەیاندەهێشت چەكدارە بێگانەكانی داعش كە هاتبوونە رەقە رێگەیان پێنەدەدرا بە زیندوویی بچنە دەرەوەی رەقە، ئەوەش یەكێك بووە لە خاڵەكانی رێكەوتنەكە. لەو میانەیەدا وەزیری بەرگری ئەمەریكا (جیمس ماتیس) لە مانگی ئایاری پێشوودا لەباسی شەڕی داعش دا گوتبووی: جەنگێكی قەتڵ و عامە.
لەسەروبەندی هێرشكرنە سەر رەقەدا ماتیس گوتبووی: نیەتی ئێمە ئەوەیە یەك كەسی بیانی لەو جەنگەدا دەبازی نەبێت، بۆ ئەوەی نەتوانن بگەڕێنەوە بۆ نیشتیمانی خۆیان لە باكووری ئەفەریقا و ئەمەریكا و وڵاتانی ئاسیا، ئێمە بە هیچ شێوەیەك رێگەیان پێنادەین دەربازیان ببێت.
بەلام بە پێی وتەی شۆفێرەكان چەكدارە بیانیەكانی –جگە لە عێراقی و سوری- خۆیان خستە نێو كاروانەكەوەو دەربازیان بوو.
یەكێك لەو شۆفێرانە گوتی: ژمارەیەكی ئێجگار زۆری فەرەنسی و توركی و ئازەربایجان و یەمەنی و سعودی و چینی و تونسی و میسریشیان تێدا بوو.
هەندێك لە شۆفێرەكان جەختیان لەوە دەكردەوە ئەو چەكدارانەی لە رەقە دەربازیان بووە ژمارەیەكی زۆریان لە ڕەگەزی جۆراوجۆر بوون، بەپێی راپۆرتەكنەكاریەكەی (Bbc) پشتڕاستی ئەوەیان كردەوە كە هێزی هاوپەیمانان ئاگاداری رێكەوتنەكەن كە وڵاتە یەكگرتوەكانی ئەمەریكا سەرۆكایەتییان دەكات، ئەوان گوتیان تەنهارێگە دراوە بە 250 چەكداری داعش لەگەڵ 3500 لە ژن و مناڵەكانیان لە رەقە بچنە دەرەوە.
كۆلۆنێل (رایان دیلۆن) وتەبێژی(هاوپەیمانی رۆژئاوا) ی دژ بەرێكخراوی داعشە دەڵێت : ئێمە لەگەڵ ئەوەدا نین كارئاسانی بكرێت بۆ هیچ یەكێك لەوان دەربازیان ببێت.. دواتر هەرهەمان كەس درێژە بە قسەكانی دەدات و دەڵێت: كارەكە لە نێو ستراتیژیەتی ئێمەدا جێی دەبێتەوە، ئەوەی كراوە بەرپرسە خۆجێییەكان كردویانە، سوریەكان خۆیان جەنگ دەكەن دەكوژن و لێشیان دەكوژرێت، خۆیان بڕیار بەدەستن چی دەكەن و چی ناكەن.
ئەو كۆلۆنێلە باس لەوەش دەكات تەنها یەك ئەفسەری هاوپەیمانی رۆژئاوایی بەشداری لەو رێكەوتنی كشانەوەدا كردووە، هاوپەیمانی رۆژئاوایی هیچ رۆڵێكی لەو كێشەیەدا نیە، ئەو جەخت لەسەر ئەوە دەكاتەوە تەنها (4)كەس لە چەكدارە بیانیەكان رەقەیان جێهێشتووە و ئەوەی ماوەتەوە وەك دیل لای هێزەكانی سوریای دیموكرات دەمێننەوە.
كاروانی ئۆتۆمبێلەكان كاتێك لە رەقەوە چوونەتە دەرەوە بە ناوكێلگەی گەنم و لۆكەدا تێپەڕیون كە دەكەوێتە باكووری رەقەوە، بەڵام لە پڕ ئاراستەی رێگەكە دەگۆڕن و ڕوو لە بیابان دەكەن، رۆشتنەكە بۆ ئۆتۆمبێبلەكان ئاسان بوو بەڵام بۆ شۆفێرەكان ئاسان نەبوو.
یەكێك لە هاوڕێكانی ئەبوفەوزی كراسەكەی هەڵدایەوە بۆ ئەوەی شوێنی سوتانەوەو شین بوونەوەی جەستەیمان نیشان بدات ئەو وتی: سەیركەن چییان پێكردووین. ئەبوو فەوزی گوتی لەگەڵ هەر شۆفێرێكی ئێمەدا سێ تا چوار چەكداری بیانیان لەگەڵ بوو، ئەوان هەر تێیان دەكوتان و پێیان دەگوتن ئێوە (كافرن) ئێوە(بەرازن). هەرچەندە ئەو شۆفێرانە بۆ هاوكاری كردن و دەربازكردنی چەكدارە داعشەكان هاتبوون، كەچی ئەوان هەڕەشەیان لێدەكردن و چاویان لێ سووردەكردنەوە.
ئەبو فەوزی باسی لەوە دەكرد چەكدارەكانی داعش پێیان گوتووە: كە چوویتەوە بۆ رەقە پێیان بڵێ كە رەقەیان دروستكردەوە دێینەوە. ئەو دەیگوت: ئەوان خۆیان بە دۆڕاو نەدەزانی و تەحەدایان دەكرد، گوێیان بە هیچ نەدەدا، ئەوان ئێمەیان بەوە تاوانبار دەكرد كە لە شار دەریان دەكەین.. ئەبو فەوزی گوتی: ژنە چەكدارێكی داعشی بیانی بە كڵاشینكۆفەكەی هەڕەشەی لێدەكردم.
مەحموود كە دوكاندارێكی شارۆچكەی (شانین)ە بە بێ ترس بۆمان دەدوێت و دەڵێت: كاتژمێر چواری سەرلە ئێوارە بوو، كاروانێكی هێزەكانی سوریای دیموكرات هاتن و فەرمانیان پێكردین بچینە ناوماڵەكانمان و نەیەینە دەرەوە، ئەو دەڵێت: من لەوێ بووم كە ئۆتۆمبێلێكی هێزەكانی دیموكراتی سوری وەستان، پێیان گوتین، رێكەوتنێكی ئاگربڕمان هەیە لەگەڵ چەكدارەكانی داعش، بۆیە داوایان لێكردین شوێنەكە بە جێبهێڵین.
مەحموودی خاوەن دووكان لەو كەسانە نەبوو كە دڵی بە داعش بكرێتەوە، بەڵام هەلێكی كاسبی كردنی لە كیس دەچوو، هەندێك لەو 4000 كەسەی لەبەردەم دوكانەكەیەوە بە چەكە قورسەكانیانەوە تێپەڕین مشتەری بەردەوامی ئەم بوون.
دوای ئەوەی لەسەر ئەو پردەی نزیكی شانین قەرەباڵغی رێگە دروست دەبێت هەندێك لە داعشەكان لە ئۆتۆمبێلەكان دادەبەزن و دەچنە دوكانەكان و بە تامەزرۆییەوە دەست بە خواردنی شت دەكەن، ئەوان زۆریان برسی بوو هەموویان رەنگیان هەڵبڕسكاوو پەڕیو بوو، مەحموود دەڵێ یەكێك لە چەكدارە تونسیەكان كە چاوێكی كوێربوو، بەدەنگێكی نزمەوە پێی گوتم لە خودا بترسم، ئەو بە سرتەوە لێی پرسیم بۆچی ریشم تاشیوە؟ پاشان گوتی بەزوترین كات دێنەوە بۆ ئەوەی شەریعەتی ئیسلامی پیادە بكەن، دەڵێت منیش گوتم: ئێمە كێشەمان لەگەڵ شەریعەت نیە لەبەر ئەوەی هەموومان موسڵمانین.
ئەوەی خۆراكی نێو دوكانەكە بوو چەكدارەكان هەموویان كڕی، بسكیت، شەعریە، تەنانەت پێڵاو، ئەوەی سەیر بوو زۆر بە بێ خەمی چەكەكانیان لە دەرەوەی دوكانەكە دادەنا، ئەوەی تۆزێك ترسی بۆ مەحممود دروست كرد ئەو سێ پاكەتە جگەرەیە بوو كە لەناو شتەكاندا دانرابوو بۆ فرۆشتن كاتێك چەكدارەكان بینییان پاكەتەكانیان شكاند و هیچیان نەگوت. مەحموود دەڵێت هیچ رەفتارێكی ناشیرینم لێنەبینین تەنها سێ كەسیان نەبێت كە بەجۆرێكی ناشیرین هەڵسوكەوتیان دەكرد، ئەوانی دیكە چوون بەگژیاندا تا رەفتاری ناشیرین نەكەن، دواتر چییان برد پارەی هەموویان دا و كاغەز و پاشماوەكانیشیان خاوێن كردەوە، تەنانەت لەبەر مەشغوڵی كە فریای مشتەریەكان نەدەكەوتم هەندێك شتیان هەڵگرتبوو كەمن ئاگاداری نەبووم دوای رۆشتنیان بۆم دەركەوت لەسەر مێزەكە پارەكەیان بۆ داناوم، شۆفێرەكان جەختیان لەوە دەكردەوە چەكدارەكان هەرچەندە زۆرتوندڕەو و توندە تەبیعەت بوون و دەست درێژییان دەكردە سەر خەڵك، بەڵام لە بواری پارەدا هەرچییان لابوایە دەیاندایەوە.
ئەبو فەوزی بە پێكەنینەوە دەیگوت: داعشە چەكدارەكان تاوانبارو نەخۆشی دەروونی بوون، بەڵام هەرگیز پارەی كەسیان نەدەخواردو چییان لابوایە دەیاندایەوە.
لەنێو دەشتە پان و بەرینەكەی باكووری شانین مەكینەیەكی كشتووكاڵی زەوی دەكێڵا، تەپ و تۆزی گاسنەكانی بە ئەندازەی عاموود-ستوون-ێكی كارەبایی دەچوو بە ئاسماندا. دەكرا لە دووی چەندین میلەوە ببینرێت، لەوناوچەیەدا كەمترین گوند و كەمترین ئاوەدانی هەیە، بەڵام سەیرەكە لەوەدایە ئەو كاروانە دوورودرێژەی ئۆتۆمبێل دیار نامێنن.
لە گوندێكە بچكۆلەدا كە موهەندی تێدا نیشتەجێیە، هەرچی خەڵكی گوندەكەیە كاتێك كاروانی ئۆتۆمبیلەكانیان دیبوو لە ترسی گیانیان خۆیان شاردبوویەوە. بەڵام لە پڕ كاروانی ئۆتۆمبێلەكان بەرەو لای راست لادەدەن بەرەو رێگەیەكی خۆڵی بیابانی، موهەند دەڵێت: دوو ئۆتۆمبێلی جۆری (هامفی) كە لەپێشی كاروانەكەوە بوون و رێگەیان بە هیچ ئۆتۆمبێلێك نەدەدا كە ریزەكە تێكبدات یان خۆسەری بەلایەكدا بڕوات، بەڵام كاتێك كاروانی ئۆتۆمبێبلەكان لەناو قوڵایی و تەپ و تۆزی بیاباندا ون دەبن موهەند هەست بە ئارام ناكات و هەر خەمیەتی. ئەو دەڵێت قسە لەگەڵ هەر كەسێك دەكەیت دەڵێت دەوڵەتی ئیسلامی دەگەڕێتەوە، ئەو دەڵێت چەكدارەكان لەناو ئۆتۆمبێبلەكانەوە ئاماژەی سەربڕین یان بۆ خەڵك دەكرد.
دەرباز بوون لەو ترس و شۆكە دەرونییە پێویستی بەكاتی زۆرتر هەیە، گەڕانەوەی چەكدارانی دەوڵەتی ئیسلامی دەگەڕێنەوەو سزامان دەدەن، نوێنەری نادیاریان لەناوماندا داناوە، ئێمە هێشتا لەوە دڵنیا نین بۆ كۆتا جار رۆشتبن و نەگەڕێنەوە.
لەنێو دانیشتوانی ئەو شوێنانەی كە كاروانی ئۆتۆمبێلەكانی پێدا تێپەڕیوون گوێمان لێبوو كە باسیان لەوە دەكرد لە كاتی تێپەڕینی كاروانەكەدا دەنگی فڕۆكەی هاوپەیمانان هاتووە كە لە ئاسمانەوە چاودێری كردووەو ئاراستەی رۆشتنی دیاری كردووە.
ئەبو فەوزی دەڵێت بە چاوی خۆی فڕۆكەكانی بینیوە كەبەسەر كاروانی ئۆتۆمبێلەكانەوە سوڕاوەتەوەو كە بە ڕووناكی رێگەی نیشان داون.
كاتێك خەریك بوو كاروانەكە رێگە ونبكات، گۆپتەرێكی ئەمەریكی لە بەرزاییەكی دیاری كراوەوە بۆمبێكی روناكەرەوەی فڕێدایە خوارەوە لەو كاتەدا چەكدارەكانی داعش زۆر ترسان.
هەموو شایەتحاڵەكان باس لەوە دەكەن كە هاوپەیمانان و ئەوانەی فڕۆكەیان لەبەردەست دابووە لە ئاسمانەوە رێنمایی تەواوی كاروانی ئۆتۆمبێلەكانیان كردووە.
كاتێكیش ئەبوفەوزی و ئۆتۆمبێلەكانی پشتەسەری لە بازگەی هێزەكانی سوپای دیموكراتی سوریا تێدەپەڕن و كۆتایی ئەو ناوچەیە بووە كە بەدەست داعشەوە بووە لە گوندێكی نێوان (مەركەدەو صور)، كاتێك دەگەنە شوێنی دیاری كراوی خۆیان و دایان دەگرن، چەكدارە داعشیەكان داوا دەكەن ئەو ئۆتۆمبێلەی هەڵگری پێداویستیە سەربازی و خۆراكیەكانیان بووە لایان بمێنێتەوە.
كاتێكیش ئەبوو فەوزی دەگەڕێتەوە ناوچەی ئارام، هەندێك لە هێزەكانی سوریای دیموكرات پرسیاری لێدەكەن لەبارەی خاڵی كردنی بارەكەوە، ئەو دوەڵێت بە نەخشەیەك شوێنەكەمان بۆ روون كردنەوە، شوێنەكە دیارییە بۆ ئەوە مامە ترامپ دوایی لێیان بدات.
كڕینەوەی رەقە بە خوێن و قوربانی و لەیەك تێگەیشتن بوو، رزگاركردنی خەڵكی بێ چەك كە لەناو رەقەدا بوون لە رێگەی كۆتایی هێنان بوو بەشەڕو كوشتار، هەر بۆیە پێویست نەبوو هێزەكانی سوریای دیموكرات بە كوشت بدرێن تا ئەخیر پێگەی داعش پاك بكرێتەوە. بەڵام داعش زۆر دانی بەخۆیدا نەگرت و لە هەندێك ناوخۆو دەروەی سوریادا ئەندامەكانی خۆی بڵاكردەوەو دەستیان بە چالاكی كردەوە.
ئەوكەسانەی رۆڵی سەرەكیەكان هەیە لە بڕینی تەلەكانی سنووری نێوان سوریا و توركیا باس لەو دەكەن كە چۆن بەناو لوغم دەڕۆن و بەسەر دیوارو بەناو تونێلی تایبەتدا خەڵك دەپەڕێننەوە، ئەوان باس لەوە دەكەن ژمارەیەكی ئێجگار زۆر لەو وڵاتە رادەكەن و لەترسی دەوڵەتی ئیسلامی پەنا بۆ توركیا دەبەن و لەوێشەوە بۆ وڵاتانی ئەوروپا، عیماد كە یەكێكە لەو قاچاخچییانەی نێوان سوریا و توركیا دەڵێت: لە دوو هەفتەی رابوردوودا ژمارەیەكی زۆر خێزانی سوریمان پەڕاندۆتەوە ئەوبەر، من خۆم لەو دوو هەفتەیەدا 20 خێزانم بردوەتە توركیا، ئەو لە درێژەی قسەكانیدا گوتی زۆر لەوانە بێگانەكانن و سوریشیان تێدایە، بۆ هەر یەك كەس بڕی 600 دلاۆر وەردەگرن و بۆ خێزانێك بڕی 1500 دۆلار وەردەگیرێت.
هەرچەندە قاچاخچیەكان خۆیان لەو پرسیارانە دەدزنەوە بەڵام عیماد دەڵێت ئەوانەی ئەو پەڕاندونیەتەوە فەرەنسی و ئەوروپی و شیشانی و ئۆزبەكی بوون، ئەو دەڵێت : زۆرینەیان بە فەرەنسی قسەیان دەكرد، هەندێكی دیكەشیان بە زمانەكانی تی ئەوروپی دەدوان.
جگە لە عیماد وەلیدیش یەكێكی دیكەیە لەو قاچاخچیانەی نێوان سوریاو توركیا و كاتێك لێمان پرسی ئەو لەوەڵامدا گوتی: لەم چەند هەفتەیەدا كۆمەڵێك خێزان هاتنە لام، ئەوان دەیانویست بچنە توركیا، زۆرینەی ئەو خێزانانە دێنە لای ئێمە تا بیان پەڕێنینەوە، بەڵام لەم دواییانەدا توركیا سنورەكانی توند كروەتەوە و كەمێك ناڕەحەتە. لە هەندێك شوێن پەیژە بەكاردێنین و لە هەندێك شوێنیش لە رووبار دەدەین، ئەگەر پێویستش بكات لە شاخەكانەوە دەڕۆین، لە ئێستەدا دۆخی رێگا زۆر ناخۆش بووە.
لەگەڵ ئەوەشدا بۆ سەرانی داعش رێگەكە ئەوەندەی تر سەخت و ناهەموارە، ئەو لەو بارەیەوە دەڵێت: ئەو بیانییانە تۆڕی قاچاخچی تایبەت بەخۆیان هەیە، زۆربەیان ئەوانەن كە كاكاتی خۆی لە توركیاوە هێناونیانەتە سوریا، ئەو گروپانە پێكەوە بە تەنسیق كار دەكەن.
دەبێت ئەوەش بزانین كە كاری قاچاخچێتی هەموو جارێك سەرناگرێت، ئەبو موسعەبی حوزەیفە، یەكێكە لە سەركردە دیارەكانی داعش لە رەقە، وەك خۆی دەڵێت بەرپرسی بەشی هەوڵگری دەوڵەتی ئیسلامی بووە، كاتێك پەیوەندی دەكات بەو كەسانەوە كە بیانیەكان دەباتە دەرەوە لە مانگی تشرینی دووەمی –ئۆكتربەر-ەوە دەست بەسەر كراوەو ژیانی ئەو ئێستە پێچەوانەیە لەگەڵ ئەوكاتەی كە دەوڵەتەكەی بەرقەرار بوو.
دەوڵەتی ئیسلامی هەرگیز باوەڕی بە (رێكەوتن) نەبووە، رێكخراوێكی تاوانكار و بەهیچ شێوەیەك باوەڕی بەچارەسەری نیە، كار بەكۆمەڵێك پرەنسیپ دەكات كە لەگەڵ هیچ واقیع و دەستوورێكدا نایەتەوە، دەكرێت بگورتێت ئەو شتانەی لەبارەی داعشەوە باس دەكرێن دەبێت وەك داستان لێی بڕوانرێت نەك راستەقینە. بەڵام لە رەقە داعش هەڵس و كەوتی رێك لە هەڵس و كەوت و رەفتاری هێزێكی دۆڕاو دەچوو، چەكدارەكان ناچاربوون بە رێكەوتن، چونكە ماندوو برسی بوون، بۆمباران و فڕۆكە ماندووی كردبوون، ئەوان رێكەوتنیان بەلاوە باشتر بوو ، زۆرینەیان لە چارە نوسی خێزانەكانیان نیگەران بوون.
ئەبومەسعەب دەڵێت: بۆردومانی فڕۆكەكان فشاری گەورەیان لەسەر دروست كردبووین، رۆژانە نزیكەی دە كاتژمێر بەسەرمانەوە بوون، بەو هۆیەوە نزیكەی 500 بۆ 600 كەسمان لێكوژرا بە خۆیان و ماڵ و مناڵیانەوە.
وێنەكان باس لە یەكێك لەو بۆمبانە دەكەن كە لە رۆژی 11 ئۆكتۆبەر كەوتوەتە خوارەوەو بووە هۆی دروست بوونی كارەساتێكی مرۆیی گەورە، قیژەو هاواری ژنان و منداڵان بووە هۆی ئەوەی چەكدارەكانی داعش سەریان لێ بشێوێت و تووشی كێشەی دەروونیان بكات و خۆشیان نەزانن چی دەكەن. چالاكوانەكان باس لەوە دەكەن ئەو بینایەی بەركەوتووە 35 ژنی تێدا بووە بەمناڵەكانیانەوە، هەر ئەوەش بووە هۆی پشت شكاندنی داعشیەكان و نەتوانن بەرگە بگرن.
ئەبو مەسعەب دەڵێت دوای تەنها دە كاتژمێر ئەوانەی رەت رێكەوتنەكەیان دەكردەوە لەوەو پێش دانیان پێدا ناو قایل بوون بە رێكەوتن، بەو شێوەیە دەستمان لە رەقە هەڵگرت.
تا ئەو كاتە سێ جار هەوڵ دراوە بۆ رێكەوتن و ئاگر بەستكردن لە رەقە، بەڵام رەت كرابوونەوە، چوارەم هەوڵ ئەوەبوو چوار لە بەرپرسە باڵاكانی رەقە بڕیاریان داو لە رێگەی ماتوڕسوارێكەوە پەیام و نامەكان ئاڵوگۆڕ دەكران.
ئەبو مەسعەب دەڵێت: دەبوو تەنها چەكە بچووكەكانمان لەگەڵ خۆمان ببەین، ئەو كە ئێستە لە یەكێك لە زیندانەكانی توركیادایە، تەواوی ئەو چیرۆكە دەگێرێتەوە كەچۆن چەكدارەكانیان لەو كێشە گەورەیە دەربازیان بووە گەشتوونەتە شوێنی ئارام. ئەو دەڵێت كاروانی ئۆتۆمبێلەكان روویان لە گوندێكی رۆژهەڵاتی سوریا كردووە بەرەو خاكی عێراق، ئەو دەشڵێت بەهەزاران چەكدار دەبوون، راكردن و دەرچوونی ئەبوو مەسعەب لەو كێشەیەدا واتایەكی هەیە بۆ رۆژئاوییەكان كە هێشتا مەترسیەكان بەردەوامن، پرسیار ئەوەیە رۆشتن و راكردنی سەركردەیەكی سەربازی و ئەمنی لەو ئاستەدا دوای دەرباز بوونی لە زیندان چی دەگەیەنێت؟
ئەو دەڵێت لەگەڵ كۆمەڵێك خەڵكدا بووم بەرەو توركیا دەچووین كەوتمە ناو كەمین و گیرام، ئەو دەڵێت هەموو ئەندامێكی دەوڵەتی ئیسلامی لەسەرجەم وڵاتانی دونیا قاچاغ و یاساغن و لەلایەن وڵاتانەوە داواكراون، ئەو باس لەوە دەكات قاچاخچیەكیان گرتووە تا لەو ناوچەیە بیانپەڕێنێتەوە كە هێزەكانی سوریای دیموكرات تیایدا دەستەباڵان، سەرەتا كارەكە بەباشی بەڕێوە چوو تا ئەو كاتەی كەوتینە ناوكەمین، ئەو جۆە خەڵكە نابێت متمانەیان پێبكرێت، لەناوەڕاستی رێ جێیلان هێڵاین لەوناوچانەدا كە هێزەكانی سوریای دیموكراتی لێبوون، بۆیە بڕیارمان دا هەركەس رێگەی خۆی بگرێت و جیابووینەوە، هەندێك لە بەریتانی و ئەوروپیەكان توانییان لە رەقەوە بێنە دەرەوە و هەندێكی دیكەشیان خەڵكی ئاسیای ناوەڕاست بوون، نوخی هەریەك كەسیش لە نێوان 4000 دۆرلا دابوو، بۆ خێزانە قەرەباڵغەكانیش 20 هەزار دۆلار بووە.
ئەبوبەسیری فەرەنسی كە گەنجێكی فەرەنسییە، پێشتر لە رەقە بووە، ئێستە لە ئەدل دەژی و پێی خۆشە لەوێ بمێنێتەوە، ئەو دەڵێت شەڕكردن لە رەقە زۆر سەخت و ناهەموار بوو، تەنانەت راكردنیش دادی نەدەداین، ئەو دەڵێت ئێمە لە خەتی پێشەوە بووین لەبەرامبەر كوردەكان شەڕمان دەكرد، نەمانزانی گەمارۆمان دەخرێتە سەر، ئەو لەدوای ئەوی گەمارۆكە زۆری بۆ دێنێت بە دزییەوە رادەكات و دەچێتە ئەدلب و خۆی رادەستی دەسەڵاتدارانی ئەوێ دەكات، ئەو باس لەوە دەكات پێش ئەوەی رەقە بەجێبهێڵێت هاوڕێكانی داوایان لێكردووە چالاكییەك ئەنجام بدات. هەندێك لە برا فەرەنسیەكانیش رۆشتونەتەو بۆ ئەوەی چالاكی ئەنجام بدەن و بەحسابی خۆیان لە قیامەت یەكتری ببیننەوە.
رەقە كۆمەڵێك كاروباری نادیار و درۆ و دەلەسەی بەدەوردا هەیە، لەوانەش ئەوەیە گوایە چەكدارە ئیسلامیەكان گوتبێتیان دەبێت لە رەقە بنێژرێن، ژمارەی ئەو داعشانەی بە پێی رێكەوتنەكە چوونەتە دەرەوە زۆر لەوە زیاترە كە باس دەكرێت، هەندێك لەشێخ و پیاوە ریش سپیەكانی ناوچەكە باس لەوە دەكەن كە هاوپەیمانەكان كە ئەمەریكا رابەرایەتییان دەكات گوێیان بە رێكەوتنەكە نەداوە كە بەتەواوی و حەرفی وەك خۆی جێبەجێ بكرێت یان نە، هەرچی هێزەكان سوریای دیموكراتیشە كە كوردەكان رابەرایەتی دەكەن بە هەموو شێوەیەك وەها رێكەوتنێك رەت دەكەنەوە، ئەمەریكیەكان هیچ دیلێكیشیان نەداوەتە دەست هێزەكانیان، سەرەڕای هەموو ئەو شتانە شایەتحاڵ هەیە كە بە چاوەكانی خۆی بینیویەتی چەكدارەكانی داعش چۆن بۆ دەرباز بوونیان پەنایان بۆ كاروانی ئۆتۆمبیلەكان بردووە، ئەوان باس لەوە دەكەن رێكەوتنەكە لەگەڵ قازی شەرعی داعش دا بووە بۆ ئەوەی خەڵكی سڤیل و بێ چەك دەربازیان ببێت و لەگەڵ عەرەبەكانی دەوروبەریان كێشەی كۆمەڵایەتییان تووش نەبێت.
ئەو رێكەوتنە بوو بە هۆی كەمبوونەوەی زیانەكان ئەگەر ئەوە نەبوایە هێرش بكرایەتە سەر رەقە لەنێو نەخۆشخانەی رەقەو یاریگاكەیدا گەورەترین كارەساتی مرۆیی دروست دەبوو، ئەوجا پێدەچوو بەوشێوەیە كە هەیە نەتوانرایە دەست بگیرێتەوە بەسەر ئەو ناوچانەدا كە لەژێر دەسەڵاتی داعش دا بوون، جگە لەوەش قەدەغەكراوە هێرشی بەو شێوەیە بكرێتە سەر هەر هێزێكی توندڕەو و تیرۆریست تەنها لە عێراق و سوریا نەبێت.
کلیک بکە بۆ بینینی سەرچەم ڕاپۆرتەکەی (بی بی سی) لەگەڵ چەند ڤیدۆیەکی هەڵاتنی چەکدارەکانی داعش