06:09 - 25/04/2019
چی دەربارە باخچەو کۆشکی (چل ستون) دەزانیت ؟
باخچەی (چل ستون) یان (چل پایە) یەکێکە لە شوێنە مێژوییە سەرنج ڕاکێشەکانی پارێزگای (ئەسفەهان)ی وڵاتی ئێران، ئەسفەهان بە دووەم گەورە شاری وڵاتی ئێران.دادەنرێت لەڕووی ژمارەی دانیشتوانەوە، بە شارێكی دێرین و پڕ جەمعیەت دادەنرێت و سەردەمانێك پایتەختی ئەو وڵاتە بووە، چەندین شوێنی مێژووی و دیدەنی تێدایە، یەكێك لەوانە كۆشكی چل ستوونە، ئەم شوێنە بوەتە جێگە سەرنجی گەشتیاران، ئەوێ بە نمونەی باخچەیەکی فراوان و دڵگیرە کانی ئەسفەهان و بگرە ئێرانیش دێتە ئەژمار کە لە سەردەمی دەسەڵاتی سەفەویەکاندا دروست کراوە.
جگە لە نازناوی باخچەی (چل پایە) بەناوەکانی باغی (چل ستون) یان (باخچەی مۆزەخانەی چل ستون) ناو دەبرێت. ئەم باخچەیە دەکەوێتە سەر یەکێک لە شەقامە سەرەکیەکانی پارێزگاری ئەسفەهان و لەسەر ڕوبەری (67000)مەتر چوارگۆشە دروست کراوە.
ئەم باڵەخانەیە لە ساڵی (1507)ی هیجری قەمەری واتە سەردەمی (شا عەباسی سەفەوی) دەست بە دروست کردنی کراوە و دواتر لە سەردەمی (شا عەباسی دوەمی سەفەوی) تەواو کراوە و چەند بەشێکی بۆ زیاد کراوە وەک (باڵەخانەی ئایینە.
باڵەخانەی هەژدە ستون ، دوو تاقی گەورە بۆ باڵەخانەی ئایینە ، حەوزێکی گەورە لە بەردەم باڵەخانەکە ، بەرهەیوان بۆ هەردو ڕوی باڵەخانەکە).
تەواوی باڵەخانەکە ڕوپۆش کراوە بە شوشەو کاشی گرانبەها. ئەم باڵەخانانە لەسەردەمی (شا عەباسی دووەم) دا وەک شوێنی پێشوازی میوانانی فەرمی دەوڵەت بەکار هێنراوە . ناوی (چل ستون) لەوەوە هاتوە کە بیست پایە باڵەخانە گەورەکەیان ڕاگرتوە و هەمان وێنە لە حەوزی ئاوی بەردەم کۆشکەکە پیچەوانە دەبێتەوەو دەبێتە (چل) دانە و بەو هۆیەوە ناونراوە (چل پایە)
هەندێكی دیكە دەڵێن لە فەرهەنگی ئێرانییەکاندا ژمارە (چل) بۆ زۆری وڕەواجدان بەکار دێت کە لەم باڵەخانانە ژمارەیەکی زیاتر لەو پایە و ستونانە دەردەکەون و جوانیان بەخشیوە بە کۆشکەکە.
دەرگاو پەنجەرەکانی ئەم کۆشکە لە دار هەڵکۆڵراون و لەلایەن وەستایانی کارامەی ئێرانیەوە دروست کراون و توانیویانە بە شێوەیەکی جوان و سەرنج ڕاکێش کاری تێدا بکەن.
ڕوکاری ناوەوەو دەرەوەی ئەم کۆشکە بە جۆرێکە کە تەماشا چیان سەرسام دەکات و نازانرێ لە کوێوە دەست بە دروست کردنی کراوە و لە کوێدا کۆتایی هاتوە . بەرهەیوانی کۆشکەکە بە (چل) ستون لەم بەرو ئەوبەرەوە ڕاگیراوە بەشی یەکەمی هەژدە ستونی (دار) ەو و چوار ستونی بەردین لە ناویاندا کە بە چوار بەلوعە ئاویان لێ دێتە دەرەوەو دەڕژێتە وە ناو حەوزە مەڕمەڕەکە .
بەشی دووەمیشی باڵەخانەی (ئایینە) یە کە دوو ستون ڕایگرتوە و بە شێوەیەکی جوان نەخش و نیگاری تێدا کێشراوە . کۆشکی ناوەندی باخچەی (چل ستون) تایبەتە بە میوانانی دەرەوە و کەسایەتیە فەرمی و تایبەتەکان چەندین نەخش و نیگاری لەسەرە کە دەیان چیرۆک و ئەفسانەی کۆن لە خۆ دەگرن ، ئەم نەخش نیگارانەش لە لایەن هونەرمەندی گەورەی سەردەمی سەفەوی (رەزا عەباسی) یە کە لەسەر شێوازی (مینیاتۆری ئێرانی) کاری تێدا کراوە .
ئەم میراتە هونەریە لە پێش هاتنی ئیسلام تا سەدەی چواردەی قەمەری کۆکراوەتەوە و دەرخەری هونەر و کلتوری ئەو سەردەمەی سەفەوی و ئەفشاریە . تێیدا داستانی (چاڵدران) کە لە نێوان شا ئیسماعیل و سوڵتان سەلیم خانی ئیمبراتۆری عوسمانیەکان ڕوی داوە تۆمار كراوە، هەرەها ڕێوڕەسمی میوانداری (شا عەباس) لە فەرمانڕەوایانی تورکمەنستان ، داستانی شا ئیسماعیل لەگەل (شیبیک خانی ئۆزبەک) داستانی (کورناڵ) ی نێوان نادر شا و محمد شای گورگانی و..... چەندین داستانی تر ئاماژەیان پێ دراوە .