02:00 - 30/05/2019
وڵاتانی عه‌ره‌بی چه‌ند خواردن به هه‌ده‌ر ده‌ده‌ن؟
مانگی ڕه‌مه‌زان مانگێكه تێیدا موسڵمانان سه‌رقاڵی خودا
په‌رستین، ئه‌م مانگه به‌وه ناسراوه كه مانگی خه‌ڵكانی برسیه، به‌وه‌ی زۆرجاریش ده‌بێت و بووه كه كه‌سانی ده‌وڵه‌مه‌ند
هاوكاری كه‌سانی برسی و هه‌ژار ده‌كه‌ن. به‌ڵام له هه‌مان كاتدا خه‌ڵكانێك هه‌ن
چاوچنۆك كه یارمه‌تی ده‌وربه‌ری خۆیان ناده‌ن، له كاتێكدا ئه‌و خواردنه‌ی لێیان
ده‌مێنێته‌وه، ده‌بێته به‌رماوه‌یان و چاره‌نووسی ئه‌و خواردنانه‌ش ته‌نه‌كه
خۆڵ و فرێدانه بۆ سه‌ر زبڵدانه‌كان. له‌م راپۆرته‌دا كه ئاژانسی(ئیكۆنۆمیست)بڵاویانكردۆته‌وه،
باس له‌به‌هه‌رده‌دانی خواردن ده‌كات له مانگی ڕه‌مه‌زاندا، به تایبه‌ت له
وڵاتانی عه‌ره‌بیدا.
ڕه‌مه‌زان .... سكه‌كان پڕده‌كرێن و ته‌نه‌كه خۆڵه‌كان
به‌تاڵ ده‌كرێنه‌وه
ئه‌حمه‌د تۆفیق ڕۆژێكی ئاسایی له ژیانی رۆژوانیدا به‌سه‌رده‌بات،
ئه‌و ئێواران له‌گه‌ڵ بیستنی بانگدا وه‌كو هه‌ر موسڵمانێكی دیكه ڕۆژووه‌كه‌ی ده‌شكێنێت،
كه چۆن چه‌ندین ساڵه موسڵمانان پێی ڕاهاتوون. ئه‌وان سه‌ره‌تا به ده‌نكه
خورمایه‌ك به‌ربانگ ده‌كه‌نه‌وه.
ئه‌وجار ئه‌حمه‌د ڕوو ده‌كاته چه‌ند ده‌فرێكی پڕ
له نیسكێنه و شۆربا، كاتێكی زۆری پێناچێت كاتێك نیسكێنه‌كان هه‌ڵده‌قوڕێنێت. ئه‌وجا
ده‌ستده‌كات به‌و چێشتانه‌ی كه بۆی ئاماده‌كراو و تێر سكی خۆی ده‌خوات. دواتر له
ماڵ ده‌رده‌چێت تاوه‌كو جگه‌ره‌یه‌ك بكێشێت. یه‌كێك له خزمه‌تكاره‌كانی هه‌ڵده‌ستێت
سه‌رجه‌م ئه‌و كه‌باب و برنجه‌ی ماوه‌ته‌وه، كۆده‌كاته‌وه و فڕێی ده‌داته ته‌نه‌كه
خۆڵه‌وه. ئه‌حمه‌د ده‌ڵێت" پێش به‌ربانگ هه‌ستده‌كه‌ی هێنده‌ی دوو كه‌س نان
ده‌خۆی" .
وڵاتانی عه‌ره‌بی زۆرترین خواردن به فیڕۆ ده‌ده‌ن. به
پێی لێكۆڵێنه‌وه‌یه‌كی "ئیكۆنۆمیست" كه ساڵی 2016 ئه‌نجامیانداوه. لێكۆڵینه‌وه‌كه
په‌یسه‌رێك بووه بۆ وڵاتانی عه‌ره‌بی، یه‌كێك له‌و وڵاته‌ی وه‌رگیراوه، وڵاتی
سعودییه. به پێی ئه‌و لێكۆڵینه‌وه‌یه هه‌ر تاكێكی سعودی ساڵانه 427 كلیۆگرام
به‌رماوه‌ی هه‌یه. كه ده‌كاته سێ جار زۆرتر له ئه‌وروپا و ئه‌مریكا. هه‌ندێك له
زۆری ئه‌و به‌رماوه‌یه بۆ ئه‌وه ده‌گه‌رێته‌وه، خه‌ڵكی سعودییه میوانداری زۆر
ده‌كه‌ن بۆیه به‌رماوه‌ی زۆر جێده‌هێڵن. ته‌نانه‌ت ژه‌مه خواردنی سوكی ئێواران
له قاهیره و به‌یروت، كه‌متر به‌رماوه جێده‌هێڵن
گۆڤاره‌كه چه‌ند هۆكارێكی جیاواز و هه‌مه‌ڕه‌نگ سه‌باره‌ت
به هه‌ده‌ردانی ئه‌و خواردانه خستۆته ڕوو. یه‌كێك له‌وانه، ئه‌وه‌یه كه میوه‌وسه‌وزه‌ی
چێنراوی میسر، به هیچ جۆرێك ناخورێت، چونكه زۆربه‌ی جار به‌سه‌ردانه‌پۆشراوی له
ڕێگای ئۆتۆمبیلی بارهه‌ڵگره‌وه ڕه‌وانه‌ی بازاڕه‌كان ده‌كرێت، بۆیه به‌هۆی گه‌رماوه،
ده‌گه‌نێت.
ئه‌م كێشه‌یه به زۆری له مانگی ڕه‌مه‌زاندا دێته
ئاراوه. بۆ نموونه ئه‌وانه‌ی دانیشتووی ئیماراتن، ڕۆژانه یه‌ك كلیۆ و 800 گرام
به‌رماوه‌یه. ئه‌م ڕێژه‌یه‌ش 67% به‌رماوه زیاد ده‌كات، كه 55%ی زبڵ و خاشاكی
دوبه‌ی له مانگی ڕمه‌زاندا پێكده‌هێنێت. به‌ڵام ئه‌م بڕه له مانگه‌كانی دیكه‌دا
22% خاشاك پێكده‌هێنێت. به‌ڵام له وڵاتێكی وه‌كو به‌حرین هه‌موو ڕۆژێك زیاتر له
600 ته‌ن خواردن ده‌بێته به‌رماوه و فڕێده‌درێت.
گۆڤاره‌كه تاوانی به فیرۆدانی ئه‌و خواردنانه ده‌خاته
ئه‌ستۆی چێشتخانه‌كان به‌تایبه‌تی ئه‌وانه‌ی تاوه‌كو دره‌نگانی شه‌و خه‌ریكی فرۆشتن
و خواردنن. له لێكۆڵێنه‌وه‌كه‌دا باس له‌وه كراوه كه (بۆفیه)كراوه‌كان و
چێشتخانه‌كان 53% ئه‌و خواردنانه پێكده‌هێنن كه پێشكه‌شی میوانه‌كان ده‌كرێن.
چاره‌سه‌ری ڕیشه‌ی بۆ قه‌یرانی به هه‌ده‌ردانی خۆراك
گۆڤاره‌كه به فیرۆدانی خواردن له مانگی ڕه‌مه‌زان و
مانگه‌كانی دیكه‌ش به(زیانی گه‌وره) ناوده‌بات. ئاماژه به‌وه‌ده‌كرێت كه زۆرێك
له حكومه‌ته‌كان ئه‌م كێشه‌یه به كێشه‌یه‌كی ئاسایش ناده‌به‌ن. بۆیه هه‌ر له‌گه‌ڵ
ده‌ستپێكی مانگی ڕه‌مه‌زان ئه‌وان چه‌ند هه‌فته‌یه‌ك ته‌رخان ده‌كه‌ن بۆ ئه‌وه‌ی
هاوڵاتیانی خۆیان هۆشیار بكه‌نه‌وه تاوه‌كو خواردن به فیرۆ نه‌ده‌ن.
تۆه كۆمه‌ڵایتیه‌كان ڕۆڵێكی گه‌وره‌یان هه‌یه له به‌هه‌ده‌ردان
و ئه‌وجا كۆكردنه‌وه‌ی خواردنی به‌رماوه‌كان، بۆیه كه‌سێك به ناوی وه‌هاب كه
هاوڵاتیه‌كی قه‌ته‌ریه و خاوه‌نی كۆمپانیایه‌كه، چه‌ندین خۆبه‌خش ده‌نرێت بۆ
چێشتخانه‌كان تاوه‌كو به‌رماوه‌كانیان كۆبكه‌نه‌وه.
به پێی گۆڤاره‌كه، ژماره‌یه‌كی كه‌م له چێشتخانه‌كانی
دوبه‌ی هه‌وڵده‌ده‌ن كه خواردن كه‌متر فڕێبده‌نه ته‌نه‌كه‌خۆڵه‌كانه‌وه. به‌ڵام
ئه‌گه‌ر بێت و ئه‌و چێشتخانانه كه‌متر چێشت درووست بكه‌ن و ئه‌وا به ڕێژه‌ی 70%
به‌رماوه‌ی خواردن و به‌فیرۆدان كه‌متر ده‌بێته‌وه.
ئه‌وجا ئاماژه به نرخی شته‌كان كراوه، كه ئه‌وانیش
ڕۆڵیان هه‌یه، ئه‌گه‌ر بێت و هه‌ر خواردنێكی ئه‌و چێشتخانانه گران بێت، ئه‌وا خه‌ڵكی
كه‌متر ده‌یكڕێت و به‌كارده‌هێنێت، بۆیه ناتوانن خواردنێك بۆ نموونه نرخه‌كه‌ی
50 دۆلار بێت، زۆری لێ بكڕن و ئه‌وه‌نده بكڕن بێته به‌رماوه.
له میسر، بانكی چێشت له ماوه‌ی مانگی ڕه‌مه‌زاندا 1.8
ملیۆن خێزان خواردنی لێده‌خۆن. بۆیه زۆرێك له هوتێل و چێشتخانه‌كان ئه‌و
خواردنانه‌ی ده‌مێێته‌وه له‌به‌ر ته‌ندرووستی خه‌ڵكی ناتوانن جارێكی دیكه لێی
بنێننه‌وه.
له كۆتایدا گۆڤاره‌كه ئاماژه‌یان به‌وه‌كردووه، كه
ده‌كرێت ده‌فره‌كان بچووكتر بێت، تاوه‌كو به‌هه‌ده‌ردان كه‌متر بێت، چونكه ڕۆژووان
ماوه‌ی نزیكه‌ی 15 كاتژمێر برسی ده‌بێت، كاتێك به‌ربانگ ده‌كاته‌وه حه‌زده‌كات چه‌ند
جۆرێكی دیكه تاقی بكاته‌وه. بۆیه به‌كارهێنانی كامێرا له‌و هوتێڵانه ده‌زانێت
كێ خواردنی لێ ده‌مێێنته‌وه و كێ لێ نامێنێته‌وه.