11:24 - 17/06/2019
ئەگەرەكانی ڕودانی شەڕو هەڵوێستی هەندێك لە وڵاتانی پەیوەندیدار
لە سەرەتای هەڵمەتی هەڵبژاردنەكانی سەرۆكایەتی ئەمریكا لە ساڵی 2016 ، دۆناڵد ترامپ ناڕەزایی خۆی لەچەندین رێكەوتنامەی ئەمریكا لەگەڵ وڵاتانی جیهان دەربڕی، كە گرنگترینیان رێكەوتنامەی ئەتۆمی وڵاتەكەی بوو لەگەڵ ئێران، ترامپ لە ماوەی سەرۆكایەتیەكەی لە چەندین ڕێكەوتنامە كشاوەتەوە، كە لە مێژووی هیچ سەرۆكێكی ئەمریكادا وێنەی نەبووە، بۆیە گەر نازناوی پیاوی كشانەوە لەڕێكەوتنامەكان بەسەر ترامپدا بنێین، ئەوا زیادە ڕەویمان نەكردووە.
كاتێك سەرۆكی ئەمریكا بریاری كشانەوەی لەرێكەوتنامەی ئەتۆمی لەگەڵ ئێران دا ناكۆكی لە ئیدارەی ئەمریكا دروستبوو، بەشێوەیەك بووە هۆی قوڵ بوونەوەی ناكۆكی لەنێوان دوو لایەنە سەرەكیەكەی كۆشكی سپی، یەكەمیان مایك پۆمپیۆ وەزیری دەرەوە و جۆن بۆڵتۆن پشتگیری بریارەكەیان كرد، بەڵام لە بەرامبەردا لایەنی دووەم جیمس ماتیس وەزیری ئەو كاتی بەرگری ژەنرال جۆزێف دانفۆرد سەرۆكی دەستەی ئەركانی هاوبەش دژی بوون. كشانەوەی ئەمریكا لەرێكەوتنامەكان كاریگەری دەبێت لەسەر پێگەی ئەمەریكا لەلای دۆست و دوژمنەكانی، چونكە هەردوولا پێیان وایە ئەمریكا پابەندی رێكەوتنامەكان نابێت و وەفای بۆ بەڵێنەكانی خۆینابێت. چودێرانیش پێیان وایە ئەمریكا ناكۆكی لە ناوچەكەو جیهاندا زیاد دەكات و دەبێتە هۆی ئاڵۆزبوونی پەیوەندییە هەرێمی و نێودەوڵەتیەكان.
كشانەوەی ترامپ لە رێكەوتنامەكان دەبێتە هۆی ئاڵۆزبوونی پەیوەندی نێوان وڵاتانی ئەوروپا و ئەمەركیا، كشانەوە لە رێكەوتنامەی ئەتۆمی ئێران و پاریس باشترین نموونەیە.
كشانەوەی ئەمەریكا لەرێكەوتنی لەگەڵ ئێران و سەپاندنی سزا بەسەر ووزەی ئەو وڵاتەدا بۆتە هۆی بەرزبوونەوەی نرخی سوتەمەنی لە بازارەكانی جیهاندا، ئەمەش پێش هەموو لایەك زیان بەئەمەریكا دەگەیەنێت.
دوای كشانەوەی ئەمەریكا لە رێكەوتنامەكان، لای كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی ئەو وێنەیە دروست دەبێت، كە ئەمەریكا پەرۆشی بەرژەوەندی هاوبەشی جیهان نیەو تەنها بیر لە بەرژەوەندییەكانی خۆی دەكاتەوە، بۆ ئەمەش كاتێك لەرێكەوتنامەی لەگەڵ ئێران و روسیا كشایەوە گوێی بە مەترسیە سەربازیەكان نەدا، هەروەها بۆ رێكەوتنامەی پاریسیش گوێی بەكەش و هەوا نەداو بەرژەوەندی ئابوری خۆی هەڵبژارد.
لەبەرامبەر ئەم بۆچوونەشدا هەندێكی دیكە پێیان وایە هەرچەندە سەرانی ئێرانیی بێمەنەتیی خۆیان ڕادەگەیەنن و چەند جارێكیش رایانگەیاندووە كە گوتەكانی ترەمپ شایانی وەڵامدانەوە نین ، بەڵام بە بڕوای چاودێرانی سیاسی دۆخی ئێران بەم بڕیارەی ترەمپ جگە لەوەی زیانی دارایی و سەربازیی زۆری لێدەدات، هاوكات ئێرانیشی ترساندووە كە بڕیارەكە سەرەتایەكی نوێ بێت بۆ شەڕێكی گەورەتر لەدژی وڵاتەكە.. چوون هەر ڕێکخراو یان گرووپێک بخرێتە لیستی تیرۆرەوە، سەرجەم توانا داراییەکانی بلۆک دەکرێت و پەیوەندیەكانی لە ئاستی دەرەوە و ناوەوە لاواز دەبێت و هیچ هەماهەنگی لەگەڵ هیچ وڵات و هێزێکی تردا نامێنێت، سوپای پاسدارانی ئەو وڵاتەش كە بە بڕبڕەپشتی پاراستنی ئەو سیستەمە دادەنرێت ماوەیەك بەرلە ئێستە خرایە لیستی تیرۆرەوە.
دوای ئەوەی دۆناڵد ترامپ هاتە سەر ئەوەی بە بڕیار و ڕێكەوتنەكانی پێش خۆیدا بچێتەوە لەبەر ئەوە بوو پێی وابوو لە سەر ئاستی جیهانیدا خراپترین رێكەوتنی لە ژێر ناوی (بەرجام- ڕێكەوتن نامەی ئەتۆمی)یە كە باراك ئۆباما لە گەڵ ئێراندا ئیمزای كردووە.
ئەم رێكەوتنە گەورەترین دەسكەوت بوو بۆ (ئێران)ێك كە لەلێواری شكست و داڕوخانی یەكجاری گەورەی ئابووری و دەسەڵاتیدا بوو. ترامپ پێی وابوو بەم رێكەوتنە، ئێران سزاكانی لە سەر هەڵگیراوە، بە ئازاد كردنی سەد ملیارد دۆلار هەناسەی ژیانەوە بۆ ئێران گەڕاوەتەوە. ئاڵوگۆڕی بازرگانی و گەڕانەوەی كۆمپانیا جیهانییەكان بەرەو ئێران و بە پێچەوانەوە دەستی پێكردووە. ئێران گەڕاوەتەوە بازاڕی جیهانی نەوت و وزە. لە وڵاتێكی تێكدەرو سەرچاوەی كێشەو مەترسی و توندڕەوییەكانەوە بووە بە بەشێك لە چارەسەرو ڕێبەرایەتی ئەوانیتر لەعیراق و لوبنان و سوریا و یەمەن.
شرۆڤەكاران باس لەوە دەكەن بەم پارە كە دەستیان كەوت (بۆ بوژانەوەو بنیاتنانەوەو ئاوەدانی ئێران بە كار نەهات) وەك هەمووان چاوەڕوانیان دەكرد بووەوە بە بەشێك لە سەرمایە بۆ سوپای پاسداران و میلیشیا گوێڕایەڵ و سێبەرەكانی لە ناوچەكەدا. لەمەشدا سەرەڕای ئاگاداركردنەوە لە مەترسیی و هۆشدارییە بەردەوامەكانی هاوپەیمانەكانی، گوێی لێیان نەگرت و بە تەنها بەجێی هێشتن. تەنانەت باس لەوەش دەكرا ئێران وەك جێگیرەوەیەك بۆ ئەوان سەیر بكات بە تایبەت بەرامبەر بە سعودییە.
ئەوانەی پشتیوانییان لە دۆناڵد ترامپ دەكرد پێیان وابوو سەردەمی ئۆباما سەردەمی لە دەستدانی هەژموونی ئەمریكا و بەهێز بوونی نەیارەكانی بوو، سەردەمی تووڕەبوونی دۆست و هاوپەیمانەكان و لاوازی ئەمریكا بوو لە سەر ئاستی نێودەوڵەتی، دەرەنجامی سیاسەتەكانیشی جگە لە بردنەوەی خەڵاتی جیهانی نۆبڵ بۆخۆی. هیچی بۆ ئەمەریكا لێ سەوز نەبوو..
دوای بڕیارەكەی ترامپ دۆخی پەیوەندیەكانی نێوان ئەمەریكاو ئێران بەرەوە توندبوونی زیاتر رۆشتووە، شارەزایانی جەنگ پێیان وایە لەكاتی هەڵگیرسانی شەڕێكدا جگە لەوەی زیانێكی زۆر گەورە بەو دوو وڵاتە دەگەیەنێت، بەڵام چاوەڕێ دەكرێت وڵاتانی ناوچەكەش بە بێ زیان لێی دەرباز نەبن، بەتایبەتی زیانی سەرەكی و گەورە بەر ئێران و دراوسێ و هاوپەیمانەكانی دەكەوێت.
لەسەرو بەندی دەركەوتنی دووكەڵی ئەو شەڕەدا خەریكە یارو نەیاری هەردولا یەكلایی دەبێتەوە. ئەوانەی لەناوخۆی ئەمەریكادا ئەگەر دڵە ڕاوكێشیان هەبێت و تەنها هاوسۆزیش بن لەگەڵ ئێرانیەكان، بەر هەڵمەتی لابردن و كاركەناركردن دەكەون و ئەمەریكیەكان تا ئێستەش لەسەر بنەمای (لەگەڵمی یان دوژمنمی) كاردەكەن و باوەڕیان بە بێ لایەنی و هێزی سەیركەر نیە، ئەوان خۆیان یەكلایی كردوەتەوەو لە هەر قۆناغێكیشدا هێزێك یان وڵاتێك دەچێتە بەرەیەكەوە هەموان ناچاردەكەن بە یەكێك لەو دوو بژاردەیە( ئێران یان ئەمەریكا).
هەرچەندە بڕیاری پاشەكشەو هەڵوەشاندنەوەی ڕێكەوتن نامەی ئەتۆمی هەر لەسەرەتاوە هەمووانی توشی شۆك و دوو دڵی كرد، بەڵام لە هەمان كاتدا بووە هۆكاری خۆ یەكلایی كردنەوە، هۆ یەكلایی كردنەوەیەك سوپای كەشتیگەلی ئەمەریكی بەرەو دەریای عومان و نزیكەكانی وڵاتی ئێران بەڕێ كەوتوون.
لەسەرەتای ئابڵۆقە ئابوریەكانی سەر ئێران ئەوانەی خۆیان یەكلایی كردەوە، (عەرەبستانی سعودیە)و (بەحرەین) كە ڕابەرایەتی سونەكانی جیهان دەكەن و خاوەنی زۆرینەی بازاڕی نەوتی جیهانن، لەگەڵ (ئیسرائیل) كە بەشێك لە شرۆڤەكاران پێیان وایە چاوی سیاسەتەكانی رۆژئاوایە لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و یەكسەر پشتیوانییان بۆ ئەو بڕیارە دووپاتكردەوە، لە هەمان كاتدا ئێران لەگەڵ هیچ یەكێك لەو وڵاتانە نێوانی باش نیەو بە هاوكارو هاودەستی ئەمەریكایان ناودەبات، لەبەرامبەر ئەوەدا ئێران بۆ ئەوەی لەگەمی جووڵەی –داش-ەكانیدا دوانەكەوێت پەنای بردوەتە بەر دروستكردنی پەیوەندی پتەو لەگەڵ ئیماراتی عەرەبی هەر چەندە ئیماراتیش نایەوێت خۆی ئارداوی بكات و لە كیشەیەكەوە بگلێت كە هی خۆی نیە، هەرچەندە بەردەوام كیشەی سنورەئاویەكانیان دەخرێتە سەر مێزی گفتوگۆكانیان بەڵام تا ئێستەش ئیمارات بەیەكێك لەنزیكەكانی ئێران دێتە ئەژمار.
لەم دواییانەدا سەرانی ئیماراتی عەرەبی یەكگرتوو هەڵوێستی خۆیان گۆڕیوەو لە لەبەرامبەر بڕیارەكەی ئەمەریكادا خۆشحاڵن و پێیان وایە كە ئەو بریارە دەستپێكی پاكسازیی ناوچەكەیە لەچەكی ئەتۆمی، ئێران و ئیمارات لەبابەتی دورگەكانی (تونبی گەورەو بچووك) كێشەیان هەیەو چەندین جار گفتوگۆیان لەو بارەیەوە كردووە، كەچی لەم دواییانەدا ئیمارات چووەتە پاڵ سعودیەو لەبەرامبەر ئێران وەستاوەتەوە.
هەرچەندە وڵاتانی تری عەرەبی بە فەرمی و بەئاشكرا پشتیوانی خۆیان بۆ هەنگاوەكانی ترامپ ڕانەگەیاندووە بەڵام پەیوەندی دڵخۆشكەرانەیان لەگەڵ ئێرانیش نیە، شرۆڤەكارانی سیاسی لەو باوەڕەدان ئەگەر دۆخەكە توندتر ببێتەوە ئەوا زۆرینەی وڵاتانی عەرەبی دەچنە پشتی ئەمەریكاوەو لەدژی بەرژەوەندیەكانی ئێران دەوەستنەوەو دووریش نیە بە شێوەی كرداریی بەشداریی بكەن.
شرۆڤەكاران باس لەوە دەكەن بنیامین ناتانیاهۆ، سەرۆك وەزیرانی ئیسرائیل زۆر بە توندی دژی رێكەوتنامەی ئەتۆمی بووە لەگەڵ ئێران، كاتێكیش لەلایەن ترامپەوە ئەو ڕێكەوتن نامەیە هەڵوەشاوەتەوە زۆر بەگەرمی پێشوازی لێكردووەو پێشتریش كاری زۆری بۆ هەڵوەشاندنەوەی كردووە، هەربۆیە وێڕای سوپاسكردنی سەرۆكی ئەمەریكا وەك بڕیارێكی مێژووی گرنگ لێكیداوەتەوە، لەهەمان كاتدا (ئاویگدور لیبرمن) وەزیری بەرگری ئیسرائیل گوتویەتی: ئەمە هەنگاوێكە بۆ سەرنگومكردن و لەناوچوونی رژێمی ئێران.
مێژووی ناكۆكیەكانی عەرەبستانی سعودی و ئێران دەگەڕێتەوە بۆ سەرەتاكانی سەرهەڵدانی شۆڕشی ئەو وڵاتە لە ساڵێ 1979 و لەو كاتەوە تائێستە ناكۆكیەكانیان ئاسایی نەبوەتەوە، هەر بۆیە كاتێك ترامپ ئەو بڕیارەی لە بارەی ئێرانەوەدا، یەكسەر پشتیوانی و پێشوازی لێكرد، پەیوەندیە ئاڵۆزەكانی نێوان سعودیەو ئێران جگە لەبواری مەزهەبی و ئاینیە كێشەی سیاسی و ناوچەكەش كاریگەرییان هەیە، لەوانەش كێشەی (سوریا) و(حوسیەكانی یەمەن)، هەر بۆیە شا محمد بن سلمان بەئاشكرا ڕایگەیاندووە كە ئێران دوژمنەهاوبەشەكەی نێوان عەرەبستانی سعودیەو ئەمەریكاو ئیسرائیلەو لەبارەی خودی (عەلی خامنەئی)شەوە گوتی: هیتلەرێكی دیكەیە، لەبەرامبەریشدا خامنەیی ئەوی بە (درۆزن و نەفام) وەسفكرد. لەكاتێكەوە شازادەی سعودیە محمد بن سەلمان بووەتە شای عەرەبستان هەڵوێستەكانی ئەو وڵاتە لەبەرامبەر ئێران توندتر بووەو چەندین هەڵكشانی بەخۆیەوە بینیوە.
لە لایەكی دیكەوە بەحرەین یەكێك لەوڵاتەكانی كەنداوی عەرەبی یەوە سنووری ئاوییان لەگەڵ ئێران پێكەوە هەیەو بە یەكێك لەوڵاتانی نەوتفرۆش دادەنرێت، پشتیوانیان لە بڕیاری ترامپ كردووە، بەحرەین پێی وایە كە بڕیاری وەلانانی ئێران و هەڵوەشاندنەوەی ڕێكەوتن نامەی ئەتۆمی گورزێكی گەوەرە دەبێت لە پشتیوانیكردنی تیرۆریزم لەناوچەكەو بگرە جیهانیش، شرۆڤەكاران پێیان وایە ئەم دەستەواژەیە بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە كە بەحرەینیەكان پێیان وابێت ئێران دەستێكی باڵایان هەیە لە بواری تیرۆری نێودەوڵەتیداو هۆكاری سەرەكیە بۆ نائارامی لەناوچەكەدا، هەر بۆیە بەحرەین بەهەموو شێوەیەك پشتیوانی لە سیاسەتەكانی سعودیە دەكات لەناوچەكەدا.
لە هەمان كاتدا هەندێك لە وڵاتان ناتوانن (یان نایانەوێت) ڕاستەوخۆ پشتیوانی لە ئێران بكەن، بە پێی بۆچوونی شرۆڤەكاران هۆكارە سەرەكیەكەی بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە كە نایانەوێت بچنە بەرامبەر سیاسەتەكانی ئەمەریكاوە، بەڵام ئەم كارە دوور یان نزیك یەكلایی دەبێتەوەو بەناچاری دەبێت خۆیان یەكلایی بكەنەوە.
یەكێك لەو وڵاتانەی بەردەوام لەبەرامبەر ئەمەریكادا وەستاوەتەوەو بوونێكی بەردەوام بووە لە هەموو بوارەكاندا، روسیا بووە، یەكێتی سۆڤیەتی پێشوو بۆ ماوەیەكی زۆر جەمسەرێكی گەورەی كێشمەكێشەكانی دونیا بوون و جەنگی ساردی لەگەڵ ئەمەریكادا كردووە، روسیا چ وەك (هێزی مرۆیی) و (فراوانی خاك) و (ژمارەی سەرباز) و (چەك و چۆڵی سەربازی) و (شەڕی هەواڵگری) و (تەكنۆلۆژیا و ئابووری)ش وڵاتێكی گەورەو بەرجەستەیە، روسیا خاوەنی چەكی نەوەویەو توانای دەست گەشتنیشی بە ئەوروپاش زۆر ئاسانە، هەژموونی روسیا لەرۆژهەڵاتی ناوەڕاست زۆربەهێزەو هەندیكجار ململانێی لەگەڵ ئەمەریكادا كردووە، كاردانەوەكانی ئەمەریكا سوریا نموونەی بەرجەستەی ئەو بابەتەن، هەر ئەوەش بووەتە هۆی ئەوەی هەنگاوە ستراتیژیەكانی نێوانیان بەریەك بكەون، لەگەڵ ئەوەشدا ئەمەریكا هیشتا هیوابڕاونەبووە لە قایلكردنی روسەكان بۆ ئەوەی بچنە پاڵ هەڵوێستی ئەمەریكاو لە دژی حكومەتی مەلاكانی ئێران بڕیار بدەن.
ئەمە لەكاتێكدایە كەئەمەریكا ئاگاداری پەیوەندیە ئابووری و سیاسی و سەربازی و ئابوریەكانی نێوان كرملین و تارانەو شتێكی سادە نیەو مێژوویەكی دوور و درێژی هەیە. لە لایەكی دیكەوە هەردولایان كۆك و تەبان لە دژایەتی كردنی (ڕەوتی سونی)ە توندڕوەكانی ناوچەكە لەخۆرهەڵاتی ناوەڕاست و ئاسیای ناویندا، روسیا دەیەوێت رۆڵی مردووی خۆی لە ناوچەكەدا زیندوو بكاتەوە، ئەگەر بەرژەوەندیەكانی لەگەڵ ئەمەریكادا نەیەتەوەو بژاردەی بەهێزتری نەخرێتە بەردەست لەلایەن ئەمەریكاوە، ئەوا پشتكردن لە ئێران تائێستە بژاردەیەكی دوورو ئەستەمە. خۆئەگەر پێچەوانەكەشی بێتە پێشەوە ئەوا هەمان ئەو گریمانەیەیە كەبەرپرسانی ئەمەریكی چاوەڕیی دەكەن و خۆیان بۆ مەڵاس داوە.
چین وڵاتێكی بەهێزی ئابووری و خاوەنی هێزی مرۆیی و گەورەترین سوپایە، شارەزایان باس لەوە دەكەن بیانوەكانی ئەمەریكا بە كۆمپانیا تەكنۆلۆژیەكانی چین بەشێكی بۆ هەڵوێستەكانی چین دێت لەگەڵ ئێران و باجی هەڵوێستەكانی دەدات لەبەرامبەر ئێراندا، چەند رۆژێك بەر لەئێستەش لە كۆبوونەوەی لوتكەی شەنگەهای دا رۆحانی و هاوتا چینیەكەی جەختیان لەسەر ئەوە كردەوە كە ئێران و چین باجی هەڵوێستەكانیان دەدەن لەبەرامبەر ئەمەریكاداو هەردولایان جەختیان لە هاوكاری و پشتیوانی یەكتر كردەوە، بۆ ئەوەی پەیوەندیەكانی نێوانیان توندتر بكەنەوە، سەرۆكی ئێرانی لەو كۆبوونەوەیە دا گوتویەتی ئێران هەموو پێداویستیەكانی (وزە)ی چین دابین دەكات، بیگومان ئەم دەست پێشخەریەی ئێران لەبەرامبەر چین دا وەڵامدانەوی دەوێت و ئەوەش لەوان چاوەڕێ دەكرێت پشتگیری و پشتیوانی كردنی ئێرانە لەبەرامبەر هەڵمەتەكانی ئەمەریكا لە دژی ئێران.
یەكێكی دیكە لەو وڵاتە بەھێزانەی كە دژایەتییان هەیە لەگەڵ ئەمەریكاو نەیاری سیاسەتەكانی ئەمەریكادا بوەستێتەوە كۆریای باكوورە، كۆریا توانایەكی زەبەلاحی هەیە لە پیتاندنی یۆرانێوم و كڵاوەی ئەتۆمی و چەكە بالیستیەكاندا، پیگە جوگرافیەكەی و سەركێشیەكانی سەرۆكە گەنجەكەی هەڕەشەی گەوەرن لەسەر ئەمەریكاو هەبوونی چەكی ئەتۆمی و بەردەوامی كاركردن لەو بوارەداو گوێنەدان بە بڕیارەكانی ئەمەریكا، مایەی هەڕەشەی جدین و لەكاتێكدا ئەم وڵاتە لەگەڵ سیاسەتەكانی ئەمەریكادا نایەتەوەو مل نادات بە بڕیارەكانی، دەتوانرێت بگوترێت لەبەرژەوەندی ئێرانیەكانە، وەك دەگوترێت دوژمنی دوژمنەكەم دۆستمە.
فەنزەویلا لەبەر ئەوەی سەرچاوەیەكی گەورەی بەرهەمهێنانی نەوتەو دەوڵەتەكەش هەڵگری باگراوندێكی سۆشیالیزمی دژ بەسەرمایەداریەكەی ئەمەریكایە، لە ومیانەییەدا محمد جەواد زوریف بەردەوام جەختی كردوەتەوە لە پشتیوانی كردنی فەنزویلا لەبەرامبەر ئەمەریكادا.
ئەگەر ئەمانەی باسكران ئەو وڵاتە گەورەو خاوەن دەسەڵاتانە بن كە لەبەرامبەر سیاسەتەكانی ئەمەریكادا و لەبەرژەوەندی ئێران وەستاونەوتەوە، ئەوا دوای ئەمانیش وڵاتانێكی تر هەن كەتواناو ئاستیان لە دوای ئەمانەوە دێن، لەوانەش: كوبا، لوبنان، یەمەن، پۆلیڤیا و نیكاراگوا..
هەرچی هەڵوێستەكانی عێراقیشە لەمەڕ سیاسەتەكانی ئەمەریكا لەبارەی ئێرانەوە، چاودێران باس لەوە دەكەن هەڵوێستی تەواوەتی و ناڕوون لە بارەی ئێرانەوە لە عێراقدا بەدی دەكرێت، لەلایەكەوە عێراق لەگەڵ ئەمەریكەیكان ڕێكەو هەبوونی هێزە سایسی و سەربازی و دبلۆماسیەكانی لەو وڵاتە بەمانای ئەوە دێت كە ئومێدی بە عێراق ماوەو جاروباریش كە بانگەشە بۆ دەركردنی سوپاكەی دەكرێت دەكەوێتە سەر بیركردنەوەیەكی دیكە، هەربۆیە دەبینرێت هەڵكشان و داكشان لەبڕیار و هەنگاوەكانی هەردولادا دەبینرێت، بەڵام ئەوەی جێگەی سەرنجە به‌رپرسێكی باڵای عێراق نزیك له دانووستانه‌كان به ئاژانسی فرانس پرێسی گوتووه: عێراق له‌ناو ئه‌و به‌خشینه نوێیه‌دایه‌كە ئەمەریكا داویەتی بەچەند وڵاتێك و ماوه‌كه‌ی 90 رۆژه، ده‌توانێت غاز و كاره‌با له ئێرانه‌وه بهێنێت، ئه‌وه‌ش پاش دانووستانێكی دوور و درێژ له‌گه‌ڵ ئه‌مه‌ریكییه‌كان هاتووه كه تا چه‌ند رۆژێك پێش كۆتایی به‌خشینه‌كه‌ی جاری یه‌كه‌م به‌رده‌وام بوو. كەواتە پرسیاری جدی ئەوەیە ئەم جۆرە كارئاسانیەی ئەمەریكا لەبەرژەوەندی عێراقە یان ئێران؟ لە كاتێكدا هەموان دەزانن عێراق دەروازەیەكی باشە بۆ ئەوەی ئێران هەناسەیەك بدات و نەخنكێت، هەر لەڕێگەی عێراقەوە دەستی دەگاتە لوبنان و سوریاو دەتوانیت لەو ڕێگایانەوە مەرامەكانی خۆی وەدی بێنێت و لەهەمان كاتیشدا لەناو عێراقدا پێگەی خۆی ئەوەندە بە هێز بكات كە زۆرینەی سیاسیەكان نەتوانن بە بێ گەڕانەوە بۆ ئێران بڕیاری یەكلاكەرەوەی خۆیان بدەن.
سەبارەت بە تەقینەوەی دوو كەشتیە نەوت هەڵگرەكەی دەریای عومانیش لە چەند رۆژی ڕابوردودا بۆچونەكان جۆروجۆرن و پەنجەی تاوانباری لەلایەن ئەمەریكاو هاوپەیمانەكانیەوە بۆ ئێران ڕادەكێشرێت و ئێرانیش رەتی دەكاتەوە، ئەمەریكیەكان چەند بەڵگەیەكیان خستوەتەڕوو بۆ ئەوەی بیسەلمێنن كە ئێران لەپشتی تەقاندنەوەی كەشتیەكانەوەیە لەوانەش:
1-زانیارییە هەواڵگریە تایبەتەكانی خۆیان كەنایانەوێت سەرچاوەكانی ئاشكرا بكەن.
2- جۆری ئەو چەكەی بەكارهێنراوە لە هێرشەكەدا.
3- شارەزایی لە بەركارهێنان و چۆنیەتی ئەنجامدانی ئەو كارەدا كە لەناوچەكەدا تەنها لە هێزە دەریاییەكانی ئێران دەوەشێتەوە.
4- پێشتر هاوشێوەی ئەو هێرشانە لە ڕاهینان و ئۆپەراسیۆنە سەربازیەكانی ئێراندا بینراوە.
5- لەو ناوچەیەدا هیچ هێزێكی تری تێدانیە، یان ڕەوشی ئەو ناوچەیە ئەوەندە ئاڵۆز نیە تا نەتوانرێت شیكار بكرێت و هیچ هێزێكی تری ڕاسپێردراو یان بریكاری تێدا نیە
ماوەتەوە بگوترێت، هەرچەندە تا ئێستەش زۆرینەی چاودێرانی ڕەوشەكە لەوباوەڕەدان ئەو شەڕە بەم نزیكانە ڕووانادەن، بەڵام لەئەگەری هەڵگیرسانی ئەو شەڕەدا، بە هەموو پێوەرەكان و چاوەڕوانی و پێشبینیە سەربازییەكان، ئێران زیانی گەورەی بەردەكەوێت و ئەمەریكاش بەبێ زیان نابێت، بەڵام ئەوانەی كەباجەكەی دەدەن وڵاتە نزیكەكان و ئەوانەن كە بەرژەوەندیی هاوبەشیان لەگەڵ ئێران و ناوچەكەدا هەیە، هەریەك لە وڵاتە نەوتفرۆشەكانی ناوچەی كەنداوو ئەوانەش كە بەرژەوەندییان لەسەر ئەوناوچەیە هەیە بەڕێژەی جیاواز زیانیان بەردەكەوێت.