04:39 - 05/08/2019
بۆ دامەزراندنى ناوچەى ئارام ئەمریکا پلانى جێگرەوەى هەیە
سەرەڕای هەڕەشە بەردەوامەكانی توركیا و کۆکردنەوەى هێزی سەربازی لەسەر
سنووری رۆژئاوای كوردستان، ئەمریكاش سوورە لەسەر پاراستنی كورد و چاودێرانیش
پێیانوایە: "بابەتى دانانى ناوچەی ئەمنى
بۆ ئەمریكا بابەتێکى ستراتیژیە".
لەدوای ساڵی 2012وە بیرۆكەی دامەزراندنی ناوچەیەكی "ئەمنی" لە
باكووری سوریا لە رۆژەڤی توركیادایە. بەڵام ئەم بیرۆكەیە هیچ گرنگیەكی لەلایەن
ئەمریكا و وڵاتانى رۆژئاواوە پێنەدرا، تا ئەو كاتەی لە سەرەتای ساڵی 2019دا دۆناڵد
ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا بڕیاری كشانەوەی هێزەكانی وڵاتەکەى لە سوریا راگەیاند. لە
ئێستادا ئەمریكا لە هەر كاتێك زیاتر جدی تر دیارە لەسەر دامەزراندنی ئەم ناوچەیە. لەگەڵ
ئەوەشدا هێشتا گفتوگۆكانی نێوان ئەمریكا و توركیا لەمبارەیەوە هیچی بەرچاویان لێ
شین نەبووە.
خاڵی ناكۆك لە نێوانیاندا چیە؟
هەریەك لە هێزەكانی سوریای دیموكرات (هەسەدە) و توركیا بۆچوون و لێكدانەوەی
جیاوازیان بۆ ناوچەی ئەمنی هەیە. توركیا داوا دەكات قوڵایی ئەم ناوچە ئەمنیە 35 –
40 كم بێت. بەڵام هەسەد سوورە لەسەر ئەوەی قوڵایی ئەم ناوچەیە 5 كم تێنەپەڕێنێت.
توركیا داوا دەكات ئاسمانی ناوچەی ئەمنی لەژێر دەستی خۆیدا بێ، بەڵام هەسەدە داوا دەكات ناوچەی ئەمنی بەڕووی فڕۆکە جەنگییەکاندا دابخرێت
توركیا داوا دەكات هێزەكانی هەسەدە لە قوڵایی 20 كم دا هیچ چەكێكی قورسیان
پێ نەبێت، بەڵام هەسەدە پێیوایە بوونی چەكی قورس بۆ پاراستنی ئەو شار و شارۆچکانە پێویستە
كە دەكەونە ناو سنووری ناوچە ئەمنییەکەوە. هەروەها توركیا داوا دەكات ئاسمانی
ناوچەی ئەمنی لەژێر دەستی خۆیدا بێ، بەڵام هەسەدە داوا دەكات ناوچەی ئەمنی بەڕووی
فڕۆکە جەنگییەکاندا دابخرێت.
مانەوە و نەمانەوەی چەكدارانی بەشداربوو لە ئۆپراسیۆنى قەڵغانی فورات (میلیشیاکانى
سەر بە تورکیا) ناكۆكیەكی دیكەیە لەنێوان هەردوولادا، هەرچی ئەنقەرەیە داوای
مانەوەیان دەكات، هەسەدەش بە پێچەوانەوە. بە گوێرەی ئەو زانیاریانەی دەست (پەیسەر)
كەوتوون، لایەنی توركی لەم دوایەدا نەرمی لەبارەی مانەوەی چەكدارانی قەڵغانی فورات
نواندووە. مەسەلەی سەرپەرشتیكردنی ناوچەی ئەمنیش ناكۆكیەكی دیکەى نێوان ئەمریكا و
توركیایە. ئەمریكا دەیەوێت هێزی سەربازی چەند وڵاتێكی ئەوروپی سەرپەرشتی ئەم
ناوچەیە بكات.
لە سێ خاڵدا ناكۆكن...
لە 22 تەمموزدا جێمس جێفری نوێنەری تایبەتی ئەمریكا بۆ سوریا بە یاوەری
شاندێك سەردانی ئەنقەرەی كرد و لەگەڵ بەرپرسانی توركیا ناوچەی ئەمنیان تاوتوێ كرد.
دوای تەواوبوونی گفتوگۆی نێوانیان مەولود چاوشئۆغڵو وەزیری دەرەوەی توركیا بە
راگەیاندنەکانى گوت : "پێشنیازەكانی ئەمریكا لەو ئاستەدا نەبوون پێی رازی
بن".
گوتیشی: "قوڵایى ناوچە ئەمنییەکە، چ لایەنێک سەرپەرشتی ئەم ناوچەیە
دەكات، لەگەڵ كشانەوەی تەواوی یەپەگە لەناوچەكەدا بۆ ئێمە مەسەلەی هەستیارن. هێشتا
لەسەر ئەم سێ بابەتە رێكنەكەوتوین".
ناكۆكی سەرەكی نێوان ئەنقەرە و واشنتن قوڵایی ناوچەی ئەمنیە. تورکیا سوورە لەسەر ئەوەى قوڵایی ناوچەکە 32 كم بێت، بەڵام ئەمریكا پێیوایە دەبێت 5 كم تێنەپەڕێنێت
سیروان قجۆ، نووسەر و رۆژنامەنووسی كورد لە واشنتن، بە (پەیسەر)ى گوت:
"ناكۆكی سەرەكی نێوان ئەنقەرە و واشنتن قوڵایی ناوچەی ئەمنیە. تورکیا سوورە
لەسەر ئەوەى قوڵایی ناوچەکە 32 كم بێت، بەڵام ئەمریكا پێیوایە دەبێت 5 كم
تێنەپەڕێنێت. مانەوەی یەپەگە ناكۆكیەكی دیكەیە لە نێوانیاندا. توركیا داوا دەکات
یەپەگە لەم ناوچەیەدا نەبێت، بەڵام یەپەگە بە ڕەهایی ئەم داوایەی توركیا
رەتدەكاتەوە".
دوای گەڕانەوەی شاندی ئەمریكا، بەرپرسانی توركیا لە جارێك زیاتر هەڕەشەی دەستپێكردنی
ئۆپراسیۆنی سەربازیان بۆ سەر رۆژئاوای كوردستان کردووە. دواین جار رۆژی هەینی 26
تەمموز رەجەب تەیب ئەردۆغان گوتی: "گفتوگۆكان لەگەڵ ئەمریكا ئەنجامەكەیان
هەرچیەك بێت، ڕێڕەوى تیرۆر لە رۆژهەڵاتی فورات پارچە پارچە دەكەین. چی پێویست بێت
ئەوە دەكەین. پێویستمان بە مۆڵەت وەرگرتن نیە".
هاوكات لەگەڵ سەردانەکەى جێفری بۆ توركیا، ژەنەڕال كینیس ماكینزی فەرماندەی
ناوەندی هێزەكانی ئەمریكا بۆ یەكەم جار سەردانی باكووری سوریای كرد، چاوی بە
مەزڵوم عەبدی فەرماندەی هێزەكانی سوریای دیموكرات كەوت.
بەر لە سەردانی جێمس جێفری بۆ توركیا و ژەنەڕال ماكینزی بۆ رۆژئاوای
كوردستان لە 22ى تەمموزدا، چەندین هاتوچۆی دیپلۆماسی لە رۆژهەڵاتی باكووری سوریادا
هەبووە، میدیا جیهانیەكانیش لەبارەی هەوڵی ئەمریكا بۆ ئامادەكردنی کەشێکى نوێی
سیاسی و سەربازی لەناوچەكەدا چەندین هەواڵ و زانیاریان بڵاوكردەوە.
روباك جەختی لە پشتگیری هێزەكانی سوریای دیموكرات (هەسەدە) بۆ بەرەنگاربوونەوەی شانەكانی داعش و پشتگیریكردنی باكووری سوریا لە رووی سیاسی و خزمەتگوزاری كردووەتەوە
لە رۆژی 14 تەمموزی رابردوودا لە
شارەدێی (عەین عیسا) لە باكووری رۆژئاوای شاری رەقە كۆبوونەوەیەك لە نێوان (ویلیام
روباك) راوێژكاری ئەمریكا تایبەت بە هێزەكانی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی دژ بە داعش و
چەند سەركردەیەكی دیكەی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی لەگەڵ دكتۆر عەبدولكەریم عومەر هاوسەرۆكی
فەرمانگەی پەیوەندیە دەرەكیەكانی باكووری رۆژهەڵاتی سوریا ساز كرا. دوای
كۆبوونەوەكە بە رۆژێك عەبدولكەریم عومەر لە كۆبوونەوەیەكی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند،
روباك جەختی لە پشتگیری هێزەكانی سوریای دیموكرات (هەسەدە) بۆ بەرەنگاربوونەوەی
شانەكانی داعش و پشتگیریكردنی باكووری سوریا لە رووی سیاسی و خزمەتگوزاری كردووەتەوە.
بەر لەم كۆبوونەوەیە، هەریەك لە جێمس
جێفری، ولیام روباك و بلاك میران فەرماندەی سوپای ئەمریكا لە عێراق و سوریا
زنجیرەیەك كۆبوونەوەیان لەگەڵ ئەنجوومەنی مەدەنی شاری دێرەزور و شێخی هۆزە عەرەبەكانى
ناوچەكەدا ساز كرد. كۆبوونەوەكان لە كێڵگە نەوتیەكانی (ئەلعومەر) لە رۆژهەڵاتی
شاری دێرەزور لە رۆژی 9 تەمموزی 2019 بەڕێوەچوون. لە رۆژانی 6 – 8 تەمموزیشدا لە
شارۆچكەی عاموودا لە رۆژئاوای قامیشلۆ كۆنگرەیەكی نێودەوڵەتی دەربارەی چارەنووسی گیراوانی
داعش لەلایەن هێزەكانی سوریای دیموكراتی سازكرا و تیایدا زیاتر لە 200 ئەكادیمی، سیاسی، پسپۆڕی
یاسایی و دیپلۆماتكارانی خانەنشین بەشداریان كرد.
سەردانی شاندە ئەمریكەكە بۆ كێڵگەی
(ئەلعومەر) دوای مانگێك بوو لەسەردانە چاوەڕواننەكراوەكەی (سامر ئەلسەهبان)،
وەزیری دەوڵەتی سعودی بۆ كاروباری كەنداوی عەرەبی بۆ دێرەزور و رەقە كە لە 13ى
حوەزیرانی 2019دا سەردانی ناوچەكەی كردبوو. ئەلسەهبان لە كۆبوونەوەی لەگەڵ جویل
رابیون جێگری وەزیری دەرەوەی ئەمریكا، ویلیام روباك، چەند سەرۆك هۆزێکى دێرەزوودا،
داوای لە هۆزە عەرەبەكان كرد بۆ بەرقەراركردنی ئاسایش و سەقامگیری و رێگرتن لە
گەڕانەوەی داعش پشتگیری لە هێزەكانی سوریای دیموكرات بكەن.
سەردانەكەی جێفرى بۆ رۆژئاوای كوردستان لە كاتێكدا بوو کە داوای لە چەند وڵاتێكی ئەندامی هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی كردووە هێزی زەمینی رەوانەی باكووری سوریا بكەن بۆ ئەوەی جێی هێزەكانی ئەمریكا بگرنەوە
سەردانەكەی جێفرى بۆ رۆژئاوای كوردستان
لە كاتێكدا بوو کە داوای لە چەند وڵاتێكی ئەندامی هاوپەیمانیەتی نێودەوڵەتی كردووە
هێزی زەمینی رەوانەی باكووری سوریا بكەن بۆ ئەوەی جێی هێزەكانی ئەمریكا بگرنەوە،
كە هێشتا وادەی كشانەوەیان دیاری نەكراوە.
پەیوەست بەم مەسەلەیەوە لە رۆژی 10
تەمموزی 2019دا رۆژنامەی " پۆلیتیكن" ی دانیماركی بڵاویكردەوە، ئەمریكا
داوای لە دانیمارك كردووە هێزی سەربازی رەوانەی سوریا بكات و مەشق بە هێزەكانی سوریای دیموكرات بكەن. بە گوێرەی
رۆژنامەی ناوبراو حكومەتی دانیمارك ئەم داوایەی ئەمریكای گەیاندووەتە پەرلەمانی
وڵاتەكەی و لەناو لیژنەى پەیوەندیەکانى دەرەوەى پەرلەمانی دانیماركدا گفتوگۆی
لەبارەوە كراوە.
بە گوێرەی گۆڤاری "فۆرین
پۆلیسی" ئەمریكی لە 9ى تەمموزدا هەریەك لە بەریتانیا و فەڕەنسا رەزامەندیان بۆ
ناردنی هێزی سەربازی بۆ باكووری رۆژهەڵاتی سوریا دەربڕیووە ، ئەمەش دوای سەرنەگرتنی
هەوڵەكانی جێفرى دێت بۆ رازیكردنی ئەڵمانیا لە مەڕ رەوانەكردنی هێزی سەربازی بۆ
ناوچەكە. گۆڤاری ناوبراو جەختی لەوە كردووەتەوە كە چەندین وڵاتی بەڵکان و بەڵتیک
رازی بوون هێزی سەربازی ڕەوانەى سوریا بکەن و پاڵپشتی هەڵوێستی ئەمریكا بکەن.
هەموو ئەم هەوڵانەی ئەمریكا ئاماژەیە بە
ترسی ئەم وڵاتە لە لەناوچوونی دەستكەوتەكان و ئەگەری گەڕانەوەی داعش. نورەدین
عومەر رۆژنامەنووس و شرۆڤەكار لە رۆژئاوای كوردستان بۆ (پەیسەر) پێیوایە ئەمریكا
لەم دواییەدا هەموو هەوڵەكانی بۆ ئەوە چڕ كردۆتەوە هاوسەنگی سیاسی لە رۆژهەڵاتی
رووباری فوراتدا دروست بكات: "بە هەماهەنگی لەگەڵ عەرەبستانی سعودی و وڵاتانی هاوپەیمان بەتایبەتی بەریتانیا و
فەڕەنسا كە رازیبوون بە رەوانەكردنی هێزی زەمینی بۆ ناوچەكە، ئەمریكا خەریكی
دروستكردنی هاوسەنگی نوێیە. جێفرى لە كۆبوونەوەی لەگەڵ هۆزە عەرەبەكان و ئەنجومەنی
سەربازی دێرەزوور جەختی لە بەرقەرارکردنى هاوسەنگی سیاسی لە باكووری سوریادا كردووەتەوە.
بەم شێوەیە دەخوازێت بەرپەرچی دەستدرێژیكردنە سەر ناوچەكە بداتەوە. مەبەستی جێفرى
توركیایە. واشنتن دەرفەت بە ئەنقەرە نادات پلانەكانی خۆی لەناوچەكەدا جێبەجێ
بكات".
لەسەر ئاستی ناوخۆی رۆژئاوای كوردستان و باكوور و رۆژهەڵاتی سوریاش، هێزەكانی
سوریای دیموكرات لە 15ى حوزەیرانی رابردوودا دامەزراندنی ئەنجومەنی سەربازی بۆ
هەریەك لە شارەكانی رەقا، دێرەزوور، عاموودا، قامیشلۆ، حەسكێ، دێرك و گرێ سپی
راگەیاند. ئەمەش وەكو هەنگاوێك لێكدەدرێتەوە بۆ ئەوەی ئەم ئەنجومەنە سەربازیانە لە
دروستكردنی ناوچەی ئەمنیدا رۆڵیان هەبێت و سەنگ و قورساییان دیاربێت.
دامەزاندنی ئەم پێكهاتە سەربازیانە لەژێر ناوی ئەنجومەنی سەربازی شار و شارۆچكەكان بۆ گەرەنتیكردنی بەشداریكردنیانە لەناوچەی ئەمنی كە لە رۆژهەڵاتی فوراتدا دروست دەكرێت، دوای ئەوەی ئەمریكا و ئەنقەرە دەگەنە رێككەوتنی كۆتایی
نورەدین عومەر لەمبارەیەوە دەڵێت: "دامەزاندنی ئەم پێكهاتە سەربازیانە
لەژێر ناوی ئەنجومەنی سەربازی شار و شارۆچكەكان بۆ گەرەنتیكردنی بەشداریكردنیانە
لەناوچەی ئەمنی كە لە رۆژهەڵاتی فوراتدا دروست دەكرێت، دوای ئەوەی ئەمریكا و
ئەنقەرە دەگەنە رێككەوتنی كۆتایی".
نورەدین پێیوایە بەشێك لە گفتوگۆی نێوان توركیا و
ئەمریكا دەربارەی ناوچەی ئەمنی پەیوەستە بەم ئەنجومەنە سەربازیانەوە كە لەم دواییەدا
دامەزراون: "گفتوگۆ و کۆبوونەوەکانى ئەمریكا و توركیا بۆ رازیکردنى توركیایە بە
بوونی ئەم ئەنجومەنە سەربازیانە، تاوەكو لەناوچە ئەمنیەكەدا چالاك بن، ئەگەر
پێویست بكات جارێكی دیكە ناویان بگۆڕن. ئەمەش لەگەڵ ئەو بانگەشەیە یەك دەگرێتەوە
كە عەرەبستانی سعودی خوازیارە هێزەكانی سوریای دیموكرات ببنە بەشێك لە شاندی
دانوستانكاری باڵا لە رێی بانگهێشتكردنیان بۆ كۆنگرەی ریاز 3 پەیوەست بە چارەسەرکردنی
قەیرانی سوریا".
سەرەڕای بێ ئاکامى گفتوگۆکانى توركیا و ئەمریكا لە 22
تەمموزی رابردوودا، ئەمریكا سوورە لەسەر درێژەدان و رازیكردنی توركیا. پێدەچێت
دروستكردنی ناوچەی ئەمنی ئامانجێكی ستراتیژی ئەمریكا بێت لەناوچەكەدا. نووسەر و
رۆژنامەنووس سیروان قجۆ ئەمە پشتڕاست دەكاتەوە و دەڵێت: "واشنتن نیگەرانە لە
پێداگری توركیا. پێموایە هەوڵە دیپلۆماسیەكانی ئەمریكا تا گەیشتن بە رێككەوتنێك
لەگەڵ ئەنقەرە بەردەوام دەبن".
لە درێژەی قسەكانیدا قجۆ پێیوایە دروستكردنی ناوچەی
ئەمنی تاكە رێگایە بۆ سەركەوتنی ستراتیژی ئەمریكا لەناوچەكەدا: "واشنتن خوازیارە
چارەسەرێک بۆ ئاڵۆزیی بەردەوامی نێوان كورد و تورك بدۆزێتەوە، بۆ ئەوەی دەرفەتی
هەبێت بپەرژێتە سەر دۆسیەكانی دیكەی وەكو دۆسیەی ئێران و كۆتایهێنان بە پاشماوەكانی
داعش".
هێشتا ئەمریكا لە رۆژئاوا نەكشاوەتەوە، هەوڵی دامەزراندنی ناوچەی ئەمنی دەدات، بەو واتایە حساب بۆ دواڕۆژ دەكات و بەر لە كشانەوەی دەخوازێت ئەم ناوچەیە دروست بكات
سەڵاح عەلەمداری، ئەندامی مەكتەبی سیاسی پارتی وەحدەی
كورد لە سوریا هەوڵەكانی ئەمریكا بۆ دامەزراندنی ناوچەی ئەمنی بە ستراتیژی ناو
دەبات و بە (پەیسەر)ى گوت دا: "هێشتا ئەمریكا لە رۆژئاوا نەكشاوەتەوە، هەوڵی
دامەزراندنی ناوچەی ئەمنی دەدات، بەو واتایە حساب بۆ دواڕۆژ دەكات و بەر لە
كشانەوەی دەخوازێت ئەم ناوچەیە دروست بكات. چونكە توركیا دۆستێكی ستراتیژی 100
ساڵەی ئەمریكایە و كوردیش دۆستێكی نوێی وەفادارە. ئەمە كارێكی زەحمەتە بەڵام بۆ
ئەمریكا ستراتیژیە".
لەگەڵ هەموو هەوڵەكانی ئەمریكا و نەرمى نواندنی كورد،
هێشتا تورکیا سوورە لەسەر داواكاریەكانی، لە ئەگەری بەهەند وەرنەگرتنی
داواكاریەكانیشى هەڕەشەی ئۆپراسیۆنی سەربازی دەكات بۆ سەر باكووری رۆژهەڵاتی
رووباری فورات. باشە لە ئەگەری نەرمنەبوونی توركیا ئایا ئەمریكا سوورە لەسەر
دامەزراندنی ئەم ناوچەیەدا؟
سیروان قجۆ لە كۆتایی قسەكانیدا گوتى: "لە
ئەگەری سەرنەگرتنی هەوڵە دیپلۆماسیەكاندا، ئەمریكا ناچارە رازی بێت بە ئۆپراسیۆنێكی
سنوورداری توركیا بۆ لێكدابرینی ناوچە كوردیەكان لە یەكتر، وەكو ئەوەی پێشتر
عەفرین، جەڕابلوس، ئەلباب و ناوچەكانی دیكەی لێكدابڕی".
ئەمریكا پێشتر لەمبارەیەوە ئامادەكاریی دیكەی كردووە. ئەو كاتە هەوڵدەدات هێزێكی عەرەبی بە سەرپەرشتی میسر لە رێی كۆمكاری عەرەبیەوە بێنێتە ناوچەكە
بەڵام سەڵاح عەلەمداری بۆچوونێكی جیاوازتری هەیە و
پێیوایە ئەمریكا هەوڵی جێبەجێكردنی پلانی (B) دەدات: "ئەمریكا پێشتر لەمبارەیەوە
ئامادەكاریی دیكەی كردووە. ئەو كاتە هەوڵدەدات هێزێكی عەرەبی بە سەرپەرشتی میسر لە
رێی كۆمكاری عەرەبیەوە بێنێتە ناوچەكە، ئەم هێزە لە نێوان سوپای توركیا و هێزە
كوردیەكان جێگیر دەكات. لەكاتێكدا ئەگەر
هەموو رێگاكان بۆ دامەزراندنی ناوچەی ئەمنی داخران".
لە كۆتایی قسەكانیشدا ئەم سیاستمەدارە دەڵێت: "كۆكردنەوەی
هێز لە سەر سنووری رۆژئاوای توركیا هێندەى پەیوەندی بە قەیرانەكانی ناوخۆی
توركیاوە هەیە، ئەوەندە پەیوەندی بە رێكنەكەوتنی ئەمریكا و توركیاوە نیە".