02:22 - 27/08/2019
ئامانجی قەیووم داخستنی دەروازەكانی سیاسەتە بەڕووی كورد
لەم ساڵانەی دواییدا
كورد هەوڵیداوە لە زەمینەی ململانێی دیموكراتی ئیرادەی سیاسی خۆی نیشان بدات.
لەبەرامبەر ئەمەدا ئەنقەرە لە رێگای سیاسەتی "قەیووم" هەوڵدەدات ئەم
ئیرادەیە تێكبشكێنێت، بۆ ئەمەش دەستی بە هەڵمەتێكی مەترسیدار كردووە. وەكو ئەوەی
هەوڵبدات كورد واز لە پەنابردن بۆ سندوقی دەنگدان بێنێت و رێگای دیكە بگرێتەبەر.
دەسەڵاتدارانی توركیا، هێشتا پێیانوایە بە گرتنەبەری هەمان
رێوشوێنی جاران دەتوانن پەیوەست بە كێشەی كورد ئەنجامی جیاواز بگرن. لە كەنعان
ئێڤرن تا تانسۆ چیللەر، لە نەجمەدین ئەربەكان تا رەجەب تەیب ئەردۆغان هەموو بەدوای
"فۆڕمیلەیەكی سیحراوی" گەڕان و دەگەڕێن. لەگەڵ باسكردنی
بەرەنگاربوونەوەی تیرۆر لە ساڵانی 1990 شەڕیان
لەدژی نوێنەرایەتی سیاسی كورد دەستپێكرد و پێیانوابوو بەم شێوەیە دەتوانن ئاگرەكە لە
بەرژەوەندی خۆیاندا بكوژێنەوە. بە كوشتنی سەرمایەدار و كارسازانی كورد لە ساڵانی
سەرەتای نەوەدەكانی سەدەی رابردوو ( لە شارەكانی رۆژئاوای توركیا، كوچە و
كۆڵانەكانی باكووری كوردستان) زەنگی سەرچاوەی دارایی و لۆجستیكی (PKK) وشك بوو لێدرا.
دوای ئەوەی ژنە پەرلەمانتاری كورد لەیلا زانا لە ساڵی
1991 سوێندی پەرلەمانی بە زمانی كورد لە پەرلەمانی توركیا خوێندەوە، پۆلیسی مەدەنی
لە دەرگای پەرلەمانی توركیادا دەستگیریان كرد. دوای ئەویش كەسانی وەكو خوالێخۆشبوو
ئۆرهان دۆغان و خەتیب دیجلە پەلكێشی زیندانكران، بەم شێوەیە موژدەی لە ریشە
هەڵكشانی تیرۆریان راگەیاند. هەروەها لە ساڵی 2009 دا
پارتی داد و گەشەپێدان (AKP) تەندەری ئۆپاراسیۆنی ئەندامانی كۆما جڤاكێن كوردستان (KCK) دایە دەستی بزوتنەوەی گولەن، بەم شێوەیە لەناوبردنی باڵی سڤیلی
پەكەكە لەناوچوو. لەبەر ئەوەی سەڵاحەدین دەمیرتاش هاوسەرۆكی پێشووی پارتی دیموكراتی گەلان (HDP) گووتی :" تۆ ناكەینە سەرۆك" راپێچی زیندان كرا، ئەمەش
وەكو هەڵمەتی رێگرتن لە HDP بۆ ئەوەی بەربەستی 10% تێنەپەڕێنێت لە قەڵەمدرا.
هیچ كام لەم هەڵمەت و هەنگاوانەی سەرەوە، نەیانتوانی
كۆتایی بە PKK و بزوتنەوەی سیاسی كورد بێنن. كێشەی كورد كە بە لۆژیكێكی ناوەندی
نەتەوەپەرستی مامەڵەی لەگەڵ دەكرێت، لەدوای هەر ئۆپەراسیۆنێك و هەڵمەتێكی ئەنقەرە
گەورەتر و پڕ بایەختر دەبوو، تا گەیشتە ئەم ئاستە چارەنووسی توركیا بە چارەنووسی
كێشەی كورد ببەسترێتەوە
سەركردە و كادیرانی بزوتنەوەی سیاسی كورد لە ساڵانی 1990
یان لەسەر لیستی پارتە سیاسیەكانی دیكەی توركیا یان وەكو كاندیدی سەربەخۆ
بەشداریان لە هەڵبژاردنەكان دەكرد، لەگەڵ ئەمەشدا بە زەحمەت دەبوونە ئەندامی
پەرلەمان. ئەمڕۆ سەرەڕای هەموو گوشارەكان، گواستنەوەی ناوی دەنگدەران و هەڕەشەی
دەركردنیان لەكار HDP بە ئاسانی 10% بەربەستی هەڵبژاردن
تێدەپەڕێن و لە پەرلەمانی توركیادا فڕاكسیۆنی سەربەخۆی خۆیان هەیە. باسی
بزوتنەوەیەك دەكەم، كە تا زیاتر گوشاری لێبكەن، دەستگیری بكەن، قەدەخەی بكەن
گەورەتر و بەرفراوانتر دەبێت. ئەم بزوتنەوەیە ئەوەندە گەورە بوو تا گەیشتە ئەو
ئاستەی لە پەرلەمان پێش پارتی بزوتنەوەی نەتەوەپەرسی (MHP) بكەوێت و ببێتە سێیەمین گەورە پارتی كۆماری توركیا. بەوە
نەوەستاوە گەیشتە ئەو ئاستەی لە رۆژئاوای توركیادا پشتگیری ئەو كاندیدانە بكات كە
ركابەری كاندیدانی پارتی داد و گەشەپێدان (AKP) دەكەن و رەجەب تەیب ئەردۆغان تووشی گەورەترین نسكۆ دەكات لە
مێژووی هەڵبژاردنەكاندا.
ئەنقەرە رێگای لێدەگرێت!
بزوتنەوەی سیاسی كورد پڕۆژەی پارتێكی سیاسی بۆ هەموو
توركیا خستەڕوو. بۆ ئەم مەبەستە HDP لە دایك بوو، هەموو مەرجەكانی ئەم پڕۆژەیەی
جێبەجێ كرد، خۆی وەكو پارتێكی كۆمەڵگای مەدەنی رێكخست و سیاسەتی مەدەنی بە
بنەماگرت و ملی رێگای گرتەبەر. بەڵام جارێكی دیكە لەلایەن ئەنقەرە رێگری لێكرا. لە
19 مانگ دوای تێپەڕبوونی تەنیا 5 مانگ بەسەر هەڵبژاردنە خۆجێیەكاندا، سەرۆك
شارەوانیە گەورەكانی ئامەد، ماردین و وان جارێكی دیكە بە گرتنەبەری سیاسەتی
"قەیووم" لە پۆستەكانیان دوورخرانەوە. بەبێ ئەوە هیچ بڕیارێكی دادگا
هەبێت، بەبیانووی هەبوونی 22 دۆسیەی لێپرسینەوە ناچار كران پۆستەكانیان بەجێبێڵن.
لێپرسینەوە لە سەرۆك شارەوانیەكان
بەشێكی ئیداریە، بەشەكەی دیكەشی دادگاییە. لێپرسینەوەی ئیداری لەلایەن وەزیری
ناوخۆ سولەیمان سۆیلو بەڕێوەدەچێت. ئەمەش ئاماژەیە بەسیاسیبوونی بڕیارەكە. ئەو
لێپرسینەوانەی پێشتر لەگەڵ شارەوانیەكانی HDP دەستپێكراوە، بۆ تامیش بێت هیچ كامیان بە
بەڵگە ساخ نەكرانەوە، هیچ سزایەكیش لەلایەن دادگا بەسەر سەرۆك شارەوانیەكاندا
نەسەپێندراوە
بڕیاری كۆمسیۆنی
هەڵبژاردن دەربارەی ئەحمەد تورك
بەگشتی لێپرسینەوە و ئەو تۆمەتانەی
ئاراستەی هەرسێ سەرۆك شارەوانی ئامەد، ماردین و وان كراون، جیاوازیەكی ئەوتۆیان
نیە. بە هەمان نزمی جاران لە پشتگیریكردنی تیرۆر، بەكارهێنانی سامانی گشتی بۆ
هاوكاریكردن و بەخشینی كۆمەڵك بە تیرۆر پوخت دەكرێنەوە. د. عەدنان سەلجوق مزراكلی
سەرۆك شارەوانی گەورەی ئامەد، بەدیعە گۆكچە ئەرتان سەرۆك شارەوانی گەورەی وان لە
هەڵبژاردنی 31 ئاداری رابردوودا بۆ یەكەم جار پۆستی سەرۆك شارەوانیان وەرگرت. ئەوان
یەكەم جارە رووبەڕووی ئەم تاوانانە دەبنەوە. بەڵام ئەحمەد تورك سەرۆك لەسەر كار
لادراوی سەرۆكایەتی شارەوانی گەورەی ماردین یەكەم جار نیە تاوانبار دەكرێت و بەم لێپرسینەوەیە
نامۆ نیە.
لەماوەی سێ ساڵی
رابردوودا چی گۆڕاوە؟
سیاسەتمەداری بە ئەزموون ئەحمەد
تورك لە خولی پێشتووتر دیسان بەهۆی هەمان بانگەشە لە پۆستی سەرۆكایەتی شارەوانی
ماردین دوور خرایەوە. لە 17 تشرینی دووەمی ساڵی 2016 بۆچی كوورسیەكەی ئەحمەد تورك
دەستی بەسەردا گیرا؟ رۆژنامەی سەباح توركی كە وەكو زمانحاڵی حكوومەتی توركیا كار
دەكات لە 18 تشرینی دووەمی هەمان ساڵ واتە رۆژێك دوای دوورخستنەوەی تورك لە
پۆستەكەیدا ئەم تۆمەتانە بە ئەحمەد تورك دەبەخشێتەوە:" خراپكردنی یەكێتی و
یەكانگیری دەوڵەت، بوونە ئەندام و دابینكردنی پارە بۆ بزوتنەوەی چەكداری
تیرۆریستی، خراپ بەكارهێنانی پۆستەكەی، بە ئاشكرا سووكایەتیكردن بە نەتەوەی تورك،
كۆماری و پەرلەمانی توركیا".
ئەم تاوانانە لە كاتێكدا ئاراستەی
ئەحمەد تورك كراوە، كە زیاتر لەدوو ساڵ و نیو لەسەر پۆستەكەی (سەرۆكایەتی شارەوانی
گەورەی ماردین) بەردەوام بووە. باشە دواتر چی روویدا؟ئایا چەند لەم تاوانانە بەسەر
ئەحمەد تورك ساخ كرانەوە؟ هیچ كامێك لە تاوانەكان بەسەر ئەحمەد تورك ساخ
نەبوونەوە. راستە دەوڵەت ئەمەی پشتڕاست نەكردەوە، بەڵام دۆسیەكە لەلایەن دادگا
داخرا، لەوە تێدەگەین كە ئەو تۆمەتانەی ئاراستەی تورك كرابوون بێ بنەمابوون.
بەر لە ئەنجامدانی هەڵبژاردنی 31
ئاداری رابردوو، ئەحمە تورك جارێكی دیكە خۆی داوای لە پارتەكەی كرد رێگا بدات خۆی
بۆ پۆستی پێشوو كاندید بكاتەوە، لەبەر ئەوەی هیچ كامێك لەم تاوانانە ساخ
نەبوونەوە، HDP جارێكی دیكە ئەحمەد تورك وەكو
كاندیدی شارەوانی گەورەی ماردین كاندید كردەوە. لە ئەنجامدا لە 31 ئادار بە
جیاوازیێكی دیار لە كاندیدی AKP بردەوە،
لەلایەن كۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردنی توركیا كە بەشێكە لە سیستەمی دادوەری توركیا
بەڵگەی دەستبەكاربوونی وەرگرت.
هەروەكو لێپرسینەوەی پێشتر نەسەلمێندرا كە ئەحمەد تورك
سامان و پارەی شارەوانی بەخشیووەتە PKK، دەوڵەت دڵنیایە ئەمجارەش تاوانباركردن و كردنەوەی فایل بۆ ئەحمەد
تورك هیچ ئەنجامێكی جیاوازی نابێت. بەڵام سوورن لەسەر دوورخستنەوە، چونكە ناتوانن
واز لە دەستبەسەرداگرتنی ئیرادەی خەڵكی كورد بێنن. لەگەڵ ئەوەشدا دەستوەردان لە
ئیرادەی خەڵك، هیچ سوودێكی نابێت جگە لە زیان گەیاندن بەو كەسانەی سوورن لەسەر
چارەسەری كێشەی كورد بە رێگای سیاسیانە
لە هەڵبژاردنی 23 حوەزیرانی رابردوودا، سەرەڕای پەیامی
عەبدولڵا ئۆجالان رێبەری PKK كە كورد وەكو "سەرۆك" ناوی دێنێت، كۆمەڵگای كوردی
ئامادە نەبوو بێلایەن بێت لە نێوان كاندیدی پارتی گەلی كۆمار (CHP) و AKP ، سەرەڕای پەیامی ئۆجالان دەنگدەری كورد
دەنگی بە ئەكرەم ئیمامئۆغڵو كاندیدی CHP. لەم هەڵبژاردنەدا بۆ یەكەم جارە لە مێژووی بزوتنەوەی سیاسی كورد
كەسێكی وەكو سەڵاحەدین دەمیرتاش و
سەركردەكانی دیكەی HDP بە ئاشكرا گوێڕایەڵی
ئۆجالان نەبن و بە قسەی نەكەن.
ئایا ئەوانەی بیرۆكەی ئۆپاراسیۆنی شارەوانیە
كوردیەكانیان داڕشتووە، دەخوازن كورد لە سندوقی دەنگدان بڕەجێنن تا هیوای چارەسەری
لەسەر شاخەكان هەڵچنن؟ بەداخەوە هۆكاری ئۆپاراسیۆنی سەر هەرسێ شارەوانیەكەی HDP لە پشت وەڵامی ئەم پرسیارە مەترسیدارە خۆی حەشار داوە.
ئامانجی قەیووم داخستنی دەروازەكانی سیاسەتە بەڕووی كورد. بەڵام ئەزموونی 40 ساڵی بزوتنەوەی كورد، توانای هەیە هەڵمەتەكانی دەوڵەت ببینێت، مەرامەكانی دەسەڵات بخوێنێتەوە. پشوو درێژی ئەم بزوتنەوەیە رێگا نادات قەیووم بگاتە ئامانجەكانی، كێ دەڵێت:" پشوو درێژی نابێتە هۆی هەڵگەڕانەوەی قەیووم بەسەر داهێنەرانی".