02:44 - 19/10/2019

ناوچەی ئارام چییە و چۆنە؟‌

بەر لەچەند مانگێک،پێش ئەوەی تورکیا هێرش بکاتە سەر رۆژئاوای کوردستان, دەنگۆی دروستکردنی ناوچەیەکی ئارام لە سوریا بڵاو بویەوە و گفتوگۆی لەبارەیەوە کرا, بەڵام گفتوگۆکان هیچ ئەنجامێکیان نەبوو،چونکە هیچ لایەنێک نە ئەمریکا نە روسیا نە تورکیا و نە لایەنی کوردیش لەسەر چۆنیەتی و چەندیەتی ئەو ناوچەیە رازیی نەبوون.

هەرچەندە کەس نەیدەویست ناوچەکە دروست ببێت بەڵام بەردەوام سەرۆکی تورکیا رەجەب تەیب ئەردۆگان هەرەشەی هێرشکردنە سەر رۆژئاوای کوردستانی دەکرد بەبیانوی ئەوەی  کورد لە سوریا  مەترسی هەیە بۆ سەر تورکیا.

 بەڵام چەند مانگێک بەسەرهەموو هەوڵەکاندا تێپەریی و هیچ ناوچەیەکیش دروست نەکرا, سەرەرای دەنگۆو قسەکردنەکان  لەسەر ناوچەی ئارام بەڵام ئەردۆگان هەر هەرەشی هێرشی دەکردە سەر رۆژئاوای کوردستان.

سەر ئەنجام پێش 12 رۆژ، دروست لە ئێوارەی ٧ی ئۆکتۆبەر توركیا بەهێزێکی زۆرەوە، هێرشی کردە سەر رۆژئاوای کوردستان و لەگەڵ چەند هێزێکی تری سوری کە سەربە تورکیان و راهێنان و هەروەها چەک و تەقەمەنیان لە تورکیا وەردەگرت هێرشی توند کرایە سەر رۆژئاوای کوردستان.

لەدوای شەری بەردەوام و هێرشی تورکیا لە ماوەی 12 رۆژی رابردوودا بۆ سەر رۆژئاوای کوردستان, تائێستاش تورکیا نەیتوانیوە هیچ ناوچەیەک لە رۆژئاوای بخاتە ژێر رکێف و دەسەڵاتی خۆی, جگە لەوەی پێشتر عەفرینی داگیرکردبوو.

لەو هێرشە چەند رۆژیەدا زیاتر لە ٢٠٠ کەس شەهیدکران و و زیاتر لە ٢٠ هەزار کەسیش ئاوارەو ماڵوێران بوو.

ئەو هێرشە بەرفراوانەی  تورکیا کری بۆ سەر رۆژئاوای کوردستان و ئەو زیانە گەورەیەی کە ناوچەکەی گەیان ببوە هۆی ئەوەی جیهان بێدەنگ نەبێت و کاردانەوەی زۆری لێکەوتەوە بەتایبەتی لە ئەمریکا.

لەسەر هێرشەکەی تورکیا بۆ سەر رۆژئاوای کوردستان لینزی گراهام گەورە سیناتۆری ئەمریکا کە بەکەسایەتیەکی دژی ئەردۆگان و سیاسەتەکانی ترەمپ لە رۆژهەڵاتی ناوەراستتدا ناسراوە ,دەڵێت لە راستیدا ئەگەر ترەمپ رێگەی خۆشنەکردایە و سەربازەکانمانی نەکشاندایەتەوە،تورکیا هەرگیز نەیدەتوانی هێرش بکاتە سەر رۆژئاوای کردستان و کوردەکان قەتڵ و عام بکات.

بەواتایەکی تر سەرۆکی ئەمریکا دۆناڵد ترەمپ خۆی رێگەی بە ئەردۆگان داوە هێرش بکاتە سەر رۆژئاوای کوردستان و کورد بکوژێت.

لەلایەکی تریشەوە ترەمپ خۆی دەڵێت پێویستە جارجار رێگە بە تورک و کورد بدەیت شەر بکەن، چونکە ئەوان وەکو منداڵوان و پێکەوە نایانکرێت, ئەوەش جۆرێکە لە رەوایەتدان بە تورکیا بۆ ئەوەی هێرش بکاتە سەر رۆژئاوای کوردستان.

سەرەرای بەردەوامی هێرشەکانی تورکیا بۆ سەر رۆژئاوای کوردستان و هاتنەسەر هێڵی هەموو جیهان بۆ بەتایبەتی دۆناڵد ترەمپی سەرۆکی ئەمریکا بۆ ئەو بابەتە سەرئەنجام  کورد و تورکیا و ئەمریکا و روسیا و سوریا بە دروستکردنی ناوچەی ئارام رازیی بوون.

چۆن ناوچەی ئارام دروستکرا؟
دۆناڵد ترەمپ لەسەر دروستکردنی ناوچەی ئارام رۆژی ١٤ی ئۆکتۆبەر نامەیەکی ئاراستەی سەرۆکی تورکیا کرد،  پێی وت کە کوردەکان رازیی بوون لەسەر دروستکردنی ناوچەی ئارام لە سوریا و هەروەها وتیشی کە کورد تەنەزولی زۆر کردووە، کە پێشتر هەرگیز ئامادەی ئەو تەنەزولە نەبووە، وتیشی بەرێز سەرۆک گەمژە مەبە و قبوڵی بکە دواتریش لەوبارەوە تەلەفۆنت بۆدەکەم.

دوای سەردانی شاندی ئەمریکا بۆ تورکیا سەرئەنجام دوای دوو دانیشتن و پێنج کاتژمێر ونیو گفتوگۆ، تورکیا و ئەمریکا رازی بوون لەسەر دروستکردنی ناوچەی ئارام

ناوچەی ئارام کوێیەو چییە و چۆنە؟
بەپێیی ئەو رێککەوتنەی کە لەنێوان ئەمریکا و تورکیادا بەرەزامەندی لایەنی کوردی کراوە بریتییە لە ٣٢ کیلۆمەتربۆ ناو قوڵای سوریا کە دەکاتە ناوچە کوردییەکان و درێژی ٤٤٠ کیلۆمەتر لە ناوچە کوردیەکان کە دەکاتە نزیکەی تەواوی سنوری رۆژئاوای کوردستان.

ناوچەکە بەم شێوەیە دەبێت
یەكەم: درێژیی ناوچەی ئارام ٤٤٠ کیلۆمەترە واتە لە دێرکەوە دەست پێدەکان بۆ کۆبانێ
 دووەم:قوڵای ناوچەکە ٣٢ کیلۆمەتر دەبێت واتە دەگاتە سنوری ناوچەی حەسەدە .
سێیەم- ئەم ناوچانە دەگرێتەوە
(دێرک, رمێلان, عامودا- دەرباسییە- سەرێکانی- گرێ سپی- کۆبانیێ و منبج)
چوارەم: تەواوی هێزەکانی کورد واتە هەسەدە لەو ناوچەیە دەکشێنەوە
پێنجەم: سێ ملیۆن و زیاتر لە ٥٠٠ هەزار ئاوارە لەو ناوچانە جێگری دەکرێن کە هەموویان عەرەبن
شەشەم: تورکیا خۆی سەرپەرشتی ئەو ناوچانە دەکات

واتە دەکاتە دروست سنوری تەواوی رۆژئاوای کوردستان, هەموو ئەو ناوچانە دەکات کە کورد خۆی ئازادی کردون و بەدەستی هێناون شەری لەپێناودا کردوون و زیاتر لە ١٢ هەزار شەهیدی بۆ داون و وەزیاتر لە 2٥ هەزار برینداریشی لەپێناودا هەبووە.

کورد پێشتر لەکوێی سوریادا بووە
کورد لەسوریا لە رێگەی دوو هێزەوە شەری دەکرد دژی چەکدارانی داعش ئەوانیش هێزەکانی  پاراستنی گەل کە بەیەپەگە ناسراون و هەروەها هێزەکانی پاراستنی ژنان یەپەژە, توانیان تەواوی ناوچە کوردییەکان بەهاوکاری هاوپەیمانان و بەرێککەوتن لەگەڵ هێزەکانی سوریادا بەدەست بهێنن و کۆنترۆڵی بکەن.

ئەو ناوچانەی كەبەدەست كوردەوە بوون
 ((دێرک, رمێلان, عامودا- دەرباسییە- سەرێکانی- گرێ سپی- کۆبانیێ و منبج عەفرین -  و هەوەروەها ناوچەکانی حەسەکە – شەدادێ – رەقە دێرەزور و چەند ناوچەیەکی دیکە کە زۆربەیان عرەب نشینن و هەروەها بەشێکی تر لە ناوچە بیابانیەکان
 ئەوەش لەهەرە ناوچە گرنگەکانی سوریا بوون کە زۆر خاکی بەپیت و بەبەرهەمی تەواوی سوریای تێدابوو
کەبریتین لە
یەکەم: هەبوونی رێژەیەکی زۆری نەوت کە سەرو لەسەدا ٤٥ی نەوتی تەواوی سوریایە.
دووەم:هەبوونی زەویو زارێکی زۆری بەپیت لە کوشتوکاڵدا،
سێیەم: زۆربەی ئەویەکان بۆ بەرهەمیی باخداری و بەتایبەتی زەیتون بەکار دەهاتن
چوارەم: خاوەنی زۆرترین کارگە و شەریکەی بەرهەمهێنانی مادەیی سورشتیبوون

دوای ناوچەی ئارام کورد چی لێدێت؟
یەکەم: تەواوی کێڵگە نەوتیەکان لەدەست دەدات
دووەم: هێزی سەربازی لەشارە کوردیەکان نامێنێت
سێیەم: کۆنترۆڵی نەوتی و هەروەها سەرچاوەی ئاویی و کشتوکاڵی و باخداریی نامێنێت
چوارەم: لەسوریادا هیچ شنورێکی بەدەستەوە نامێنێت ئەوەش رێگر دەبێت لە دروستکردنی ئابوری سەربەخۆ.

ئایا کورد لە سوریا لەناو دەچێت؟
ئێستا  مشتومرێکی نێودەوڵەتی سەبارەت بە ئایندەی کورد لە وسریا بەرێوە دەچێت لەو پرسەشدا پێدەچێت کورد دوو شتی گرنگ لەدەست بدات.
یەکەم: ئابوری سەربەخۆ
دووەم: سنوری سەربەخۆ لەگەڵ باکور و باشوری کوردستان وهەوەها سنورەکانی دیکەش.

هەرچەندە بەشێک لە لێدوانەكان لە جیهاندا بەو ئاراستەیەن کە کورد لەلایەن ترەمپەوە فرۆشۆراوە و ئەمریکا پشتی لە کورد کردووە، وەک سیناتۆر لینزی گراهام دەڵێت.
هەندێک بۆچونەکانی دیکەش دەڵێن کورد کارێکی باشی کردووە و دروستکردنی ناوچەی ئارام سودی زۆری بۆ کرد دەبێت کاتێك کە کار بۆ ئەوە دەکرێت کە کورد توشی جینۆساید و کوتنن نەبێتەوە.

لەلایەکی ترییشەوە پێدەچێت لەناوچەکەدا کۆرایەکی گشتی هەبێت بۆ ئەوەی لەکایەی سیاسی و مەرکەزی و سەربازی سوریادا کورد هیچ رۆڵێکی گەورەی نەبێت ئەوەش کێشەیەکی گەورە بۆ ئایندەی سیاسی کورد دروست دەکات.

تورکیا ئەوەی دەیویست بەدەستی هێنا بەوەی کە هێزی ناردە رۆژئاوای کوردستان، کە وابریار درابوو بەشەر و کوشتار بروات بەڵام ئێستا ئەو هێزە بە بێ چەک و بەبێ کوشتار دەرواتە سوریا کە دور نییە کوشتاریش ئەنجام بدات.

لەلایەکی تریشەوە بەپێیی نەخشەی ستراتیژی خۆی دارشتنەوە بۆ ناوچەکە دەکات و کورد و عەرەب تێکەڵێ یەکتر دەکات و سیستمی تورکی بەسەریاندا دەسەپێنێت ئەوەش دەبێتە گۆرانکاری جەوهەری لە ستراتیژی ناوچەیی لە سوریا و ناوچە کوردیەکاندا.