04:55 - 18/01/2020
تەقاندنەوەی باڵیۆزخانه‌ی عێراق لە بەیروت و ئازارەكانی نزار قەبانی شاعیر
تەقاندنەوەی باڵیۆزخانه‌ی عێراق لە بەیروت، چ پەیوەندییەكی بە نزار قەبانی شاعیری گەورەی عەرەبەوە هەیە. چیرۆكی بەیەكگەیشتنی بەڵقیس و نزار قەبانی چ پەیوەندییەكی بە سەرۆك كۆمارەوە هەیە؟ ڕۆڵی بەرپرسە عێراقیەكان لە تەقاندنەوەی ئەو باڵیۆزخانه‌یه‌دا قسەو باسی زۆریان لەبارەوە كراوە، بۆچی حزبی دەعوە تا 2003 خۆی بە خاوەنی دەزانی و ئێستا لێی بێدەنگە؟
لە ناوەڕاستی مانگی كانونی یەكەمی
1981 ئۆتۆمبێلێكی بۆمبڕێژكراو خۆی كرد بەناو باڵیۆزخانه‌ی عێراقدا لە لوبنان و لە ته‌نیشت ژووری رۆژنامەوانیدا تەقییەوە. ئەو كات گەرمەی جەنگی نێوان عێراق و ئێران
بوو، زۆرینەی وڵاتان پشتیوانی عێراقیان دەكرد لە دژی ئێران، نەیار و
ئۆپۆزسیۆنەكانی عێراق كە ئەوكات زۆرینەیان چووبوونە ئێران و پاڵپشتی تەواوی
پرۆژەكەی ئیمام خومەینیان كرد، ئەوانەی كە ئۆپۆزسیۆنی عێراق بوون زۆرینەیان
شیعەكانی عێراق بوون و كەمێك عەرەبی سوونە، ئەوەی كە دەمایەوە كورد بوو، كه‌م و زۆر
ئۆپۆزسیۆنەكان چوونه ژێر كاریگەریی بەرنامەكانی ئێرانەوە، زۆرتریش شیعەكانی عێراق
دەوڵەتی تازە دروستكراوی ئێرانیان بە دەوڵەتی خۆیان دەزانی هەربۆیە چییان پێبكرایە
دەیانكرد.
شیعەكانی عێراق كاتێك چوونە ئێران
لەناو چەند حزب و ڕێكخراوی چەكدار و سیاسیدا ڕێكخرانەوە، دیارترینیان حزبی دەعوەی عێراقی بوو كە ساڵی 1957 لەلایەن محمد باقر سەدر و چەند كەسێكی دیكەوە
دامەزراوە، بەڵام گەشەكردنی حزبی دەعوە لە حەفتاكانی سەدەی ڕابردوودا لە نێو
ململانێی شیوعیەكانی عێراق و بیری نەتەوەیی عەرەبیدا زۆرتر گەشەیان كرد، بۆ
چەسپاندنی بیری سیاسی حزبی دەعوە محمد حسین فضل الله رۆڵی سەرەكی هەبوو لە
گەشەكردنی لایەنی فیكری و سیاسی حزبی دەعوەدا.
حزبی دەعوەی ئیسلامی لەگەڵ حزبی
بەعسی عێراقی دا ململانێی گەوەریان هەبوو، لە 31 ئازاری 1980دا
بڕیارێكیان دەركرد كە هەر كەسێك لە سەری ساغ ببێتەوە سەر بە حزبی ده‌عوه بێت لە
دادگای شۆڕش دا یەكلایی دەكرێتەوە و سزاكەشی لە سێدارەدانە. لە رۆژی
8/4/1980دا (محمد باقر سەدر و بنت الهدی )ی كچیان لە سێدارەدا. ئەوانەی ئەندامی حزبی دەعوە بوون بەناچاری ملی ڕێگەی ئێرانیان گرت و بە ئاوارەیی
دەستیان دایە خەباتی سیاسی و چەكداریی و لە سەرەتای ساڵی 1981 لە پارێزگای ئەهوازی
رۆژئاوای ئێران و رۆژهەڵاتی عێراق یەكەم سەربازگەی فەرمییان كردەوە.
لە كاتێكدا كە ئێران چووبووە گۆشەیەكی
دابڕاو، پێویستی بەوەبوو لایەنگر، یان هاوكار و پشتیوان بۆخۆی بدۆزێتەوە،
لەو سەردەمەدا زۆر پێویستی بە هێزە عێراقیەكان و لەناو ئەوانەشدا
هێزی ئۆپۆزسیۆنی شیعەكان بوو. ئێران هەرچی توانای دارایی و سیاسی و سەربازیی هەبوو
خستیە خزمەتیان و ئەوانیش هەرچییان پێكرا درێغییان نەكرد.
هۆكاری سەرەكی تەقاندنەوەی باڵیۆزخانه‌ی عێراق یەكێك بوو له‌و چالاكیانەی كە حزبی دەعوەی عێراقی لە ڕێگەی كەسێكەوە بەناوی
ئەبو مەریەم ئەنجامدرا، هەر ئەو كات و تا ئێستاش باس لەوە دەكرێت ئەبو مەهدی موهەندیس كە سەرەتای ئەمساڵ لە لایەن ئەمەریكیەكانەوە كوژرا بە داڕێژەری كردەوەكە
دادەنرێت.
هەرچەندە عێراق و ئێران لەناو شەڕێكی
درێژخایەنی فەرمیدا بوون بەڵام گومانی دەستدرێژیی بۆ سەر باڵیۆزخانه‌ی لوبنان
جێگەی گومانی عێراقیەكان نەبوو، هەربۆیە ئەبو مەریەم بە ئۆتۆمبێلێكی بۆمبڕێژكراوەوە خۆی كرد بەناوی باڵه‌خانه شەش نهۆمیەكەی باڵیۆزخانه‌ی عێراقدا و خۆی تەقاندەوە،
لە ئەنجامدا 61 كەس گیانیان لەدەستدا و 110 دیكەی تر بریندار بوون، بە پێی هەندێك
لە سەرچاوەكان دۆسیەی تەقینەوەی باڵیۆزخانه‌ی عێراق لە لوبنان تا ئێستاش
نهێنیەكانی بەتەواوی ئاشكرا نەبوون.
بە پێی ڕاپۆرتێكی رۆژنامەی -اخبار الخلیج-ی
ئیماراتی لە دوای 2003 دۆسیەی تەقینەوەكە كەوتووەتە دەست بەرپرسانی ئێستای عێراق و
لەبەرئەوەی نهێنیەكانی بەتەواوی ئاشكرا نەبن، ئەو دۆسیەیان شاردووەتەوە و بە ڕوونی قسەی لەسەرناكەن، بە پێی هەندێك سەرچاوە عەرەبیەكان هەریەك
لە نوری مالیكی و ئەبومەهدی موهەندیس و عەلی ئەدیب و عبدالحلیم زوهەیری لەو دۆسیەیەدا تاوانبارن، بۆ شاردنەوەی ئەو دۆسیەیه وەزارەتی دەرەوەی عێراق و
لوبنانیش بەرپرسی ڕاستەوخۆی كوشتن و برینداربوونی ئەو كەسانە و
هەموو ئەو زیانانەشن كه بەر هاوڵاتیان كەوتوون. میدیاكان باس لەوە دەكەن تا پێش 2003
حزبی دەعوە ساڵانە لە میدیاكانی خۆیەوە یادی ئەو ڕووداوەیان كردووەتەوە و بە یەكێك
لەشانازییەكانی خەباتی خۆیان دژی حزبی بەعس ناویان هێناوە، بەڵام لە دوای 2003وە بێدەنگییان لێكردووە و كەسیان باسی ناكه‌ن.
پێگەی ئینتەرنێتی یەقین باسی لەوە
كردووە لەنێوان دەزگای هەواڵگریی سوریا و ئێراندا هه‌ماهه‌نگی زۆر كراوە و
كارئاسانییان كردووە بۆ ئەنجامدانی ئەو تەقینەوەیە، هەندێك لە سەرچاوەكان باس
لەوەش دەكەن كە حزبوڵای لوبنانیش لەو دۆسیەیەوه گلاوە و كارئاسانییان بۆ ئەبو
مەریەم ئەلكەڕادی و هاوكارەكانی كردووە.
لەنێو كوژراوەكاندا خودی باڵیۆزی عێراق عەبدولرەزاق محمد لفتە و بەلقیسی هاوسەری نزار قەبانی شاعیری سوریی، كە لە ژووری رۆژنامەوانی كاری دەكرد و سەرجەم
فەرمانبەرانی باڵیۆزخانه‌كه و چەند هاوڵاتییەك كە بۆ ڕاییكردنی كارەكانیان لەو
كاتەدا لەوێ بوون، یەكێكی دیكە لەو كەسانەی گیانیان لەدەستدا رۆژنامەنوسێكی گەنج
بوو یەناوی –حارث طاقە- ، ئەو رۆژنامەنووسە وەك ڕاوێژكاری رۆژنامەوانی باڵیۆز چەند مانگێك بوو دەستی بەكار كردبوو، هەرچەندە وەك هاوڕێكانی باسی
دەكەن ماوەیەك به‌ر لەو رووداوە هەستی كردبوو كە لەسەرو بەندی شەڕدا هیچ كەس سەلامەت
نابێت، بەڵام لەبەر خۆشویستنی پیشەكەی بەردەوامبوونی بە باشتر زاییوە.
نزار قەبانی شاعیری بەناوبانگی عەرەب
یەكێكە لەو كەسانەی كە لە ڕووداوی تەقاندنەوەی كونسوڵخانەكه‌دا زیانی
گەورەی بەركەوتووە، نزار لە شاری دیمەشقی سوریا، لە خێزانێکی بازرگان لە چینی ناوەند لەدایکبووە، لە کۆلێژی زانستی نەتەوەیی خوێندوویەتی، قوتابخانەیەک
بوو لەلایەن ھاوڕێیەکی باوکی بە ناوی ئەحمەد مونیف ئەلعیدییەوە بەڕێوە دەبرا.
دواتر نزار چووە زانکۆی دیمەشق (تاکو ساڵی ١٩٥٨ پێی دەگوترا زانکۆی سوریا). نزار
لە ساڵی ١٩٤٥دا بڕوانامەی لە یاسا وەرگرتووە، ئەو لەبواری شیعردا
ناوبانگێكی گەورەی هەیە، بەتایبەتی ئەو شیعرانەی كە كراونەتە گۆرانی.
لەدوای تەواوکردنی خوێندنی یاسا لە
زانکۆ، نزار لە وەزارەتی دەرەوەی سوریا لە چەندین پایتەخت وەک: بەیرووت، قاھیرە، ئەستەمبوڵ، مەدرید و لەندەن وەک کونسوڵی کەلتووری دەستی بە کار کردووه. لە ساڵی ١٩٥٩، کاتێک کۆماری عەرەبی یەکگرتوو دامەزرا، ئەو جێگری
سکرتێری کونسوڵی کۆمارەکە بوو لە چین. لەوکاتەی لەچین بوو، نزار شیعرەکانی بەقووڵی
دەنووسی. بەردەوامبوو لە کاری دیپلۆماسی تا لە ساڵی ١٩٦٦ دەستی لە
کارکێشایەوە. ئەمەش ھاوکات بوو لەگەڵ دامەزراندنی خانەیەکی بڵاوکردنەوە بەناوی خۆی
لە بەیروت.
نزار قەبانی لەناوەڕاستی شەستەکاندا بۆ كۆڕێكی شیعریی دەچێتە
بەغدا، لەهۆڵەکەدا کچێکی ناسی، ئەو
کە یەكێك بوو لەو ژنانەی هەواداری شیعرەكانی بوو، خانمێكی جوان و شیكپۆشی ناوچەی
ئەعزمیەی بەغدا بوو بەناوی (بەڵقیس ئیبراهیم ئەلڕاویی – مامۆستای قوتابخانە)...پاشان
نزار چوو بۆلای باوکی بەڵقیس بۆ هاوسەرگیری بەڵام باوکی ڕازی نەبوو، دوای گەڕانەوە بۆ سوریا خولیای نزار بۆ
هاوسەرگیریی بەلقیس كۆتایی نەهات، ساڵی (1969) نزار بۆ جارێكی تر
دێتەوە عێراق و لە فێستیڤاڵی (میڕبەد) شیعری خوێندنەوە، بەڵقیسیش لەهۆڵەکە
ئامادەبوو لەوێ شیعری بۆ بەغدا و بەڵقیس ئەخوێندەوە بێ ئەوەی ناوی بهێنێت، بەڵام
هێشتا باوكی بەڵقیس ئەحمەد ئەلڕاویی ئامادەنەبوو كچەكەی خۆی بدات بە شاعیرێكی
سوریی، هەرچۆنێك بوو باسەکە گەیشتە ئەحمەد حەسەن بەکر سەرۆکی ئەوکاتەی عێراق، بە
پێی سەرچاوەكان ئەویش هاوسۆزی شیعرەكانی قەبانی بووە، بڕیاریدا شەفیق کەمال، وەزیری
لاوان لەگەڵ شازڵ تاقە جێگری وەزیری دەرەوەی عێراق بنێرێت بۆلای باوکی بەڵقیس
چونکە ئەمان هەم شاعیربوون هەمیش نوێنەری سەرۆکن، لەکۆتایدا باوکی بەڵقیش ڕازی
بوو و هاوسەرگیریان کرد، بەم شێوەیە سەرۆك كۆمار –ئەحمەد حەسەن بەكر- بووە خوازبێنیكار
بۆ نزار قەبانی، پێدەچێت هەر ئەو هۆكارەش بووبێت كە بەلقیس لە بەشی رۆشنبیریی و
ڕاگەیاندن لە باڵیۆزخانه‌ی لوبنان دابنرێت، بەڵام لە رۆژی 15/12/1981 بەهۆی تەقینەوەی
ئۆتۆمبێلی بۆمبڕێژكراو لە لایەن ئەبو مەریەمی سەر بە حزبی دەعوەی ئیسلامی گیانی لەدەستدا،
ئەو جیابوونەوە هەمیشەییە بۆ نزار قەبانی
زۆر چاوەڕوان نەكراوبوو، بۆیە تا كۆتایی تەمەنی هەر بەو داخەوە دەتلایەوە، نزار
شیعرێكی زۆر تایبەتی بۆ مەرگی بەلقیس نووسیوە، هەرچەندە لەو رۆژەوەی كە یەكیان
ناسیوە بەڵقیس ئیلهام بەخشی شیعرەکانی نزار قەبانی بووە، لە دوای خۆی كچێك و
كوڕێكیان هەبووە.
نزار بۆ کۆچی خۆشەویستترین کەسی، بەڵقیس، ئەمەی نووسیوە؛
سوپاس بۆ ئێوە
سوپاس بۆ ئێوە
خۆشەویستەکەم کوژرا
ئێستا ئەتوانن پێکێ لە سەر گۆڕی شەهید بنۆشن
قەسیدەکەم کوژرا
ئەرێ چ میلەتێکی سەرزەمین جگەلە ئێمە قەسیدە ئەکوژێ؟
بەڵقیس جوانترین شاژنی بابل بوو
بەڵقیس زڕافترین دار خورمای خاکی عێراق بوو
گەر بەڕێگەدا بڕۆشتایە
تاوسەکان هاوڕێیەتیان ئەکرد و ئاسکەکان بەدوای ئەکەوتن
بەڵقیس ئەی ئازاری من و ئێشی قەسیدە، کاتێ پەنجەی بەرئەکەوێ
تۆبڵێی دوای تۆ گوڵەگەنم بەرزبێتەوە
ئەی نەینەوای سەوز و قەرەجە قژ زەردەکەم
ئەی شەپۆلەکانی دیجلە
کەبەهاران جوانترین خڕخاڵ ئەکاتە قاچی..