11:52 - 25/12/2018
رۆژئاوای کوردستان لەنێوان دوو ئەزمونی کۆبانی و کۆڕەودا
ئەزمونی رۆژئاوای کوردستان لە چەند رستەیەکدا بریتییە لە ئەزمونی شەش ساڵ تێپەڕبوون بە ناو ئاگر و خوێندا، هەر لە رۆژانی سەرەتادا لە ساڵەکانی ٢٠١٢ و ٢٠١٣دا ڕووبەڕووی شەڕی بەرەی نوسرە ( لقی قاعیدە لە سوریا) بوونەوە، لە ساڵی ٢٠١٤وە تا ئێستا لە شەڕدان لەگەڵ داعش.
تا ساڵی ٢٠١٥ تورکیا هەموو رۆژێک ناڕاستەوخۆ و لەڕێی بریکارەکانیەوە ( ئەو گروپانەی جەنگیان بۆ تورکیا دەکرد) هێرشی دەکردە سەر رۆژئاوا، لە ٢٠١٦شەوە لە دوای ئۆپەراسیۆنی قەڵغانی فوراتەوە هەموو رۆژێک راستەوخۆ هەڕەشە و هێرش دەکاتە سەر رۆژئاوای کوردستان، لەو دوو ساڵەدا رۆژێک تۆپخانەکانی تورکیا لە ناوچەکانی شەهبا و کۆبانی و سەرێکانی بۆردومانی یەپەگەیان کردوە، رۆژێکی دیکە لە ناوچەی شەهبا، هێزە جیهادییەکانی کردوە بە گژ کورددا، لە سەرەتای ٢٠١٨شدا بە هەموو هێزی خۆیەوە بە ٧٠ فڕۆکەی ئێف شازدە و هەزاران سەربازی سوپا و هەزاران چەکداری گروپە جیهادیی و ئۆپۆزسیۆنەکانی سوریاوە هێرشی کردە سەر عەفرین.
ئێستاش لە دوای بڕیاری کشانەوەی هێزەکانی ئەمریکا، ئەزمونی رۆژئاوا زیاتر لە هەر کاتێکی دیکە لەبەردەم مەترسیدایە، چ لەلایەن تورکیاوە کە بە توندی هەڕەشەی هێرشکردنەسەر هەموو خاکی رۆژئاوا دەکات، چ لەلایەن حکومەتەکەی بەشار ئەسەدەوە، کە چاوەڕوانی دەرفەتێکە بۆ ئەوەی جارێکی دیکە دەسەڵاتی خۆی بەسەر ناوچەکانی ژێر دەسەڵاتی یەپەگەدا بسەپێنێتەوە و تا ئێستاش ئامادە نییە هیچ قەوارەیەکی کوردی بە فەرمی بناسێت.
ئەزمونی کۆبانی
ساڵی ٢٠١٤ کاتێک داعش هێرشی کردەسەر کۆبانی، هەموو جیهان چاوەڕوانی کەوتنی ئەو شارەبوون، بەڵام دوای نزیکەی سێ مانگ لە خۆڕاگری سەرسەختانەی شەڕڤانان، ئەمریکا لەژێر فشاری رای گشتی جیهانیدا ناچاربوو لە دواین ساتەکاندا دەستێوەردان بکات و بە هێرشی ئاسمانی یارمەتی یەپەگە بدات، لەو قۆناغەدا خۆڕاگری سەرسەختانەی شەڕڤانان لەلایەک و تیرۆریست بوونی داعش کە هەموو جیهان بە رێکخراوێکی تیرۆریستی مەترسیداری دەزانی، هۆکاربوون بۆ ئەوەی رای گشتی جیهانی لە بەرژەوەندی کورددا دروست ببێت، بەڵام بەو حاڵەشەوە ئەمریکا لە ژێر فشاری تورکیادا تا دوا ساتەکانیش ئامادەنەبوو یارمەتی کورد بدات لە شەڕی داعشدا، روسیا و ئێرانیش کە ڕۆڵیان لە سوریادا هەبوو، بە هەمان شێوە چاوەڕوانی کەوتنی کۆبانی بوون.
ئەمەش ئەوە دەردەخات کە هەرچەندە ئەزمونی کۆبانی و خۆڕاگری شەڕڤانان لەو کاتەدا ئەنجامێکی سەرکەوتووی لێ کەوتەوە، بەڵام ئەگەر بێتو بەرامبەرەکەی کورد داعش نەبوایە، ئەوا ئەمریکا هەرگیز ئامادەنەدەبوو دەستێوەردان بکات و رای گشتی جیهانیش لەو ئاستەدا لە بەرژەوەندی کورد دروست نەدەبوو، هەروەکچۆن رای گشتی جیهانیش لەکاتی هێرشی تورکیا و گروپە جیهادییەکان بۆ سەر عەفرین لە ئاستەدا نەبوو کە کاردانەوەیەکی نێودەوڵەتی لەبەرژەوەندی کوردی لێ بکەوێتەوە.
ئەزمونی کۆڕەوی کورد لە ساڵی ١٩٩١
ساڵی ١٩٩١ و لە دوای راپەڕین، کاتێک ئەمریکا لە شەڕی عێراقدا بە ئامانجی خۆی واتە دەرکردنی عێراق لە کوەیت و لاوازکردنی سەدام گەیشت، کورد و شیعەی راپەڕیویان بە تەنیا جێهێشت، سەدام توانی بە خێرایی شیعەکان سەرکوت بکات و هێرشیشی کردەوە سەر کوردستان، بەڵام کاتێک سەدان هەزار هاوڵاتی کورد لە ترسی سەدام بەرەو سنوورەکانی ئێران و تورکیا کۆڕەویان کرد، ئەم کۆڕەوە توانی رای گشتی جیهان لە بەرژەوەندی کورددا دروست بکات، ئەنجومەنی ئاسایش لەژێر فشاری رای گشتی جیهاندا ناچارکرا ناوچەی دژەفڕین لە باکوری عێراق دروست بکەن، ئەمەش بۆ کورد دەستکەوتی هەرێمی کوردستانی لێکەوتەوە.
کە واتە ئەگەر لە ساڵی ١٩٩١دا کۆڕەو نەبوایە، و تەنیا پێشمەرگە لەبەرامبەر سوپای عێراقدا شەڕی بکردایە، ئەوە ئەستەم بوو رای گشتی جیهانی لە بەرژەوەندی کورددا دروست ببێت و ئەنجومەنی ئاسایشیش بڕیاری ناوچەی دژەفڕین بدات.
ئێستا رۆژئاوای کوردستان لە هەندێک ڕووەوە لە دۆخێکی هاوشێوەی ساڵی ١٩٩١ی باشوری کوردستاندایە، ئەمریکا بە وتەی ترەمپ بە ئامانجی خۆی گەیشتووە لە شەڕی داعشدا و چیتر بە پێویستی بە شەڕکەری ئازای کورد نییە، وەکچۆن ساڵی ١٩٩١ دوای ئەوەی بە ئامانجی خۆی گەیشت کوردی لە بەردەم هێرشی سوپای عێراق بە تەنیا جێهێشت، ئەمجارەشیان کوردی رۆژئاوای لەبەردەم مەترسی دوو دەمە مقەستی سوپای تورکیا و سوپای سوریا بە تەنیا جێدەهێڵێت.
هەرچەندە زۆرێک لە چاودێران پێیانوایە ئەم بڕیارە هەڵەیەکی ستراتیژییە و ئەمریکا هیچ دەروازەیەکی بەڕووی سوریادا نامێنێت و سوریای بۆ ئێران و روسیا جێهشتووە، بەڵام ئەو راستییەش هەیە کە تورکیا لە ریزی بیست وڵاتی گەورەی پێشەسازی جیهاندایە و هاوبەش و هاوپەیمانێکی مێژوویی ئەمریکایە، هەربۆیە ئەمریکا ناتوانێت لەبەر کورد و سوریا هاوپەیمانی وڵاتێکی گەورەی وەک تورکیا لە ناوچەکەدا لە دەست بدات و تورکیاش بخاتە باوەشی روسیاوە، هەروەکچۆن لە ماوەی دوو ساڵی رابردوودا تورکیا بەهۆی یارمەتییەکانی ئەمریکاوە بۆ کورد لە روسیا نزیک بووەتەوە و بە بەردەوامیش ئەو پەیامەی داوە بە گوێی ئەمریکادا کە دەبێت لەنێوان کورد و تورکیادا یەکێکیان هەڵبژیرێت، ئەمریکا دواجار تورکیای هەڵبژارد.
بژاردەکانی بەردەم کورد لە رۆژئاوای کوردستان
یەکەم: خۆڕاگری تا مردن
ئێستا رۆژئاوای کوردستان لەبەردەم مەترسی جدی هێرشی تورکیادایە، بەرپرسانی سەربازی و سیاسیی کورد لە رۆژئاوا بە بەردەوامی جەخت لەوە دەکەنەوە کە چۆن لە کۆبانێ خۆڕاگریان کرد، ئەمجارەشیان خۆراگری دەکەن، لە سەرەتای ساڵی ٢٠١٨شدا لە کاتی هێرشی تورکیا بۆ سەر عەفرینش بەرپرسانی کورد هەمان قسەیان دەکرد، بۆ ماوەی نزیک بە دوو مانگ خۆڕاگرییەکی کەم وێنەیان کرد، کە رەنگە لە مێژووی کورد و گەلانی دیکەشدا نمونەی لەو جۆرە کەم رووبدات، بەڵام دواجار لە رۆژانی کۆتاییدا لە عەفرین کشانەوە و نە روسیا و نە ئەمریکا و نە سوریا و نە هیچ وڵاتێکی دیکە بە قسەش پشتی کوردیان نەگرت.
هەربۆیە ئەمجارەشیان لەبەردەم هێرشی چاوەڕوانکراوی تورکیادا بژاردەی یەکەم بژاردەی خۆڕاگرییە، چونکە تورکیا لانیکەم لە کورت ماوەدا هیچ جۆرە سازشێک لەگەڵ یەپەگەدا ناکات، سازش لەگەڵ یەپەگە بۆ تورکیا واتا سازش لەگەڵ پەکەکە، لەم بژاردەیە خاڵی بەهێزی کورد ئەوەیە کە خاوەنی نزیکە ٥٠ بۆ ٧٠ هەزار شەڕڤانی بە بیروباوەڕ و خاوەن ئەزمونی شەش ساڵ شەڕی قورسن کە ئامادەن تا کۆتایی شەڕ بکەن، سەرکەوتن بەسەر ئەم ژمارە شەڕڤانە بە بیروباوەڕە نەک بۆ تورکیا بەڵکو بۆ وڵاتی زۆر بەهێزتر لە تورکیاش کارێکی قورسە، خاڵێکی بەهێزی دیکەی یەپەگە و پەیەدە ئەوەیە کە خاوەنی رێکخستنێکی جەماوەری بەهێزن، بە جۆرێک کە جەماوەرەکەی لە هیچ دۆخێکدا ئامادە نییە پشتی شەڕڤانان چۆڵ بکات.
لە بەرامبەردا کورد چەند خاڵی لاوازی هەیە لەوانە:
_ لە رووی جوگرافییەوە، رۆژئاوای کوردستان پێچەوانەی بەشەکانی دیکەی کوردستان ناوچەیەکی شاخاوی نییە، بۆ هەر سوپایەکی پۆشتە و تەیار و خاوەنی چەک و تەکنەلۆژیای سەربازی پێشکەوتوو وەک سوپای تورکیا شەڕ لە دەشتایی زۆر ئاسانترە لە شەڕکردن لەناوچەی شاخاوی، جگە لەوەش زۆربەی شارە کوردییەکانی رۆژئاوای کوردستان ڕێک لەسەر هێڵی سنووری تورکیا هەڵکەوتوون، قامیشلو و نسێبین وەک دوو گەڕەکی شارێکن، سەرێکانی و کۆبانی و گرێ سپی بە هەمان شێوە تەنیا چەند سەد مەترێک لە سنوورەوە دوورن، هەربۆیە سوپای تورکیا دەتوانێت بە ئاسانی بگاتە ناوەندی شارەکان، تەنانەت وەک عەفرینیش نین کە سوپای تورکیا دوای دوو مانگ لە ناوەندی شار نزیک بووەوە.
_ نە لە ڕووی ژمارەوە و نە لە رووی چەکەوە، هێزی یەپەگە بەراورد ناکرێت بە سوپای تورکیا، تورکیا تەنیا لەناو گروپە جیهادییەکان و گروپەکانی بە ناوی سوپای ئازاد نزیکەی ٣٠ هەزار چەکداری بە دەستەوەیە.
_ ئەگەری بەکارهێنانی هێزەکانی پێشمەرگەی رۆژ لەلایەن تورکیاوە بۆ شەڕ لە دژی یەپەگە، لەم حاڵەتەدا کۆمەڵگای کوردی دابەش دەبێت بە سەر دوو بەرەوە، جگە لەوەش کاریگەری دەبێت لەسەر ئەوەی لەسەر ئاستی جیهانیدا شەڕی تورکیا لە دژی کورد، زیاتر وەک شەڕی ناوخۆ و خۆبەخۆی کوردی لێکبدرێتەوە و لەم حاڵەتەشدا ناتوانرێت بە ئاسانی رای گشتی جیهانی لە دژی تورکیا بجوڵێنرێت.
_ مەترسی بە تەنیا مانەوەی یەپەگە و لەبەریەکهەڵوەشانەوەی هێزەکانی سوریای دیموکراتیک
تورکیا ماوەیەکە کار لەسەر گوتاری جیا کردنەوەی کورد و عەرەب دەکات، ئەردۆغان و بەرپرسانی تورکیا کاتێک دەڵێن منبج شارێکی عەرەبییە و نابێت لەژێر کۆنتڕۆڵی هێزی کورددا بێت یان بە هەمان شێوە باسی رەقە و ناوچەکانی دەوروبەری دێرەزور دەکەن، مەبەستیان ئەوەیە خێڵە عەرەبەکان لە دژی کورد هان بدەن و ئەو پەیامە بە عەرەبەکانی ناوچەکە بدەن ئەگەر واز لە کورد بهێنن ئەوا تورکیا پشتیگیریان دەکات، هەربۆیە لە ئێستاوە مەترسی ئەوە هەیە، تورکیا هەموو کەرەستەکانی بەردەستی بەکاربهێنێت ( پارە بەخشینەوە بە سەرۆک خێڵەکان، هاندانی هەستی عەرەبچێتی، وروژاندنی هەستی ئایینی) بۆ ئەوەی عەرەب و کورد لێک جیا بکاتەوە و جیابوونەوە لەناو هێزەکانی سوریای دیموکرات دروست بکات.
بەپێی خاڵە بەهێز و لاوازەکانی کورد لە رۆژئاوای کوردستان، ئەوەی پێشبینی دەکرێت ئەوەیە، یەپەگە بۆ ماوەیەکی نادیار بتوانێت لەبەرامبەر هێرشی سوپای تورکیا و گروپە جیهادییە سورییەکان خۆراگری بکات و زیانی قورسیان پێ بگەیەنێت، بەڵام لە درێژخایەندا ئەگەر بێتو یەکێک لەو سێ ناوەندەی هێز واتە ( روسیا و بەشار ئەسەد، یەکێتی ئەوروپا، ئەمریکا) دەستێوەردان نەکات و سنوورێک بۆ تورکیا دانەنێن ئەوا ئەستەمە یەپەگە بتوانێت بۆ ماوەیەکی درێژخایەن خۆڕاگری بکات، بە تایبەتیش تورکیا و گروپە جیهادییەکان لە رابردوودا سەلماندوویانە کە هیچ باکیان نییە بەوەی شار و گوندەکان بە تەواوی وێران بکەن، تورکیا هەر لە ساڵی ٢٠١٥دا هیچ باکی نەبوو کە شرناخ و جزیرە و ناوچەی سوری ئامەد بە تەواوی وێران بکات.
بژاردەی دووەم: دانووستان لەگەڵ ئەسەد و ڕوسیا
دوای ئەزمونی شەش ساڵی رابردوو ئێستا دەردەکەوێت کە سیاسەتی خەتی سێیەمی پەیەدە سیاسەتێکی ژیرانە بوو کە هەر لە ساڵی ٢٠١١وە و لە دەستپێکی شۆڕشی سوریاوە ئەو سیاسەتەی گرتەبەر، خەتی سێیەم بەو واتایەی کە نە لەگەڵ ئەسەد دەکەون و پشتگیری حکومەت دەکەن، هەروەها نە لەگەڵ ئەو ئۆپۆزسیۆنەی دەکەون کە بیرکردنەوەیان سەبارەت بە کورد لە بیرکردنەوەی ئەسەد و حکومەتەکەی خراپترە، بەڵکو خۆیان سیاسەتێکی سەربەخۆیان هەیە و خەتی سێیەمن.
لەسەر ئاستی نێودەوڵەتیشدا بە هەمان شێوە لەنێوان روسیا و ئەمریکادا هەمان سیاسەتیان گرتەبەر، هەرچەندە لەم دوایانەدا بەهۆی یارمەتییەکانی ئەمریکاوە بۆ یەپەگە لە شەڕی داعشدا روسیا هەستی بە مەترسی ئەوەی کردبوو کە ئەمریکا دەیەوێت بە بیانووی یارمەتیدانی یەپەگە لە شەڕی داعشدا بۆ ماوەیەکی دوور و درێژ لە سوریا بمێنێتەوە، هەر بۆیە روسیا ئەمریکای تۆمەتبار دەکرد بەوەی خەریکە دەوڵەتێک بۆ کورد دروست بکات، هەرچەندە ئەو بۆچوونەش هەیە کە روسیا ئەم لێدوانانەی زیاتر بۆ هاندانی تورکیا بووە لە دژی ئەمریکا.
جیا لەم لێدوانانە روسیا کەمتر لێدوانی خراپی لەسەر یەپەگە داوە و ئامادەیی ئەوەی تێدایە فشار بخاتە سەر حکومەتی سوریا بۆ ئەوەی لەگەڵ کورد بگەنە رێککەوتن کە لە داهاتوودا مافێکی هاوشێوەی فیدرالی یان خۆبەڕێوەبەری بۆ کورد دابین بکرێت.
لە ئێستادا و لە دوای کشانەوەی ئەمریکا، بۆ خۆپاراستن لە مەترسییەکانی تورکیا یەکێک لە بژاردەکانی بەردەم پەیەدە و یەپەگە نزیکبوونەوەیە لە روسیا و دانووستانە لەگەڵ بەشار ئەسەد، تەنانەت ئەمەشیان تا رادەیەک کەوتووەتە سەر ئەوەی لە ماوەی داهاتوودا ئەردۆغان چۆن دەتوانێت لەنێوان روسیا و ئەمریکادا هاوسەنگی رابگرێت، ئەگەر بێتو ئەردۆغان بەهۆی کشانەوەی ئەمریکاوە یان بەهۆی کڕینی چەک بە بڕی زیاتر لە سێ ملیار دۆلار لە ئەمریکا هەنگاوێک زیاتر لە ئەمریکا نزیک بێتەوە ئەوا هەلی ئەوە بۆ کورد دەڕەخسێت هەنگاوێک زیاتر لە روسیا نزیک ببنەوە.
خۆ ئەگەر بێتو یەپەگە و کورد نەتوانن لەگەڵ بەشار ئەسەد و روسیا رێک بکەون، تەنانەت ئەگەر تورکیا خۆشی هێرش نەکاتەسەر رۆژئاوای کوردستان، بەڵکو حکومەتی سوریا هێرش بکات، ئەوا تورکیا لەو حاڵەتەشدا لە بەرامبەر کورددا هەر خۆی بە براوە دادەنێت، چونکە ئەولەوییەت بۆ تورکیا لاوازکردن و لەناوبردنی کوردە، جا چ خۆی لەناوی ببات یان بە دەستی بەشار ئەسەد لەناو بچێت.
بۆ ئەم بژاردەیەش نابێت یەپەگە لە سیاسەتی سەرەکی خۆی واتە هێڵی سێیەم دوور بکەوێتەوە، چونکە لەلایەکەوە روسیاش بە هەمان شێوەی ئەمریکا ئامادەیە لە بەرامبەر تورکیادا کارتی کورد بسوتێنێت، لەلایەکی دیکەشەوە کشانەوەی ئەمریکا راستەوخۆ بەو واتایە نایەت کە لە رووی سیاسیشەوە ئەمریکا ئامادەنەبێت لە داهاتوودا هیچ پشتگیرییەکی یەپەگە بکات، بەڵام ئەگەر بێتو یەپەگە بە تەواوی لە روسیا و بەشار ئەسەد نزیک بێتەوە ئەوا توانای یاریکردنی نامێنێت و ئەمریکا و ئەوروپاش بە تەواوی لە دەست دەدات.
بژاردەی سێیەم: نە ئەمریکا و نە روسیا، بەڵکو نزیکبوونەوە لە ئەوروپا و وڵاتانی عەرەبی وەک سعودیە و ئیمارات
لە ئێستادا سێ ناوەندەی هێز هەن، ئەمریکا و روسیا و یەکێتی ئەوروپا، لەناو یەکێتی ئەوروپادا تەنیا فەڕەنسا نزیکەی ٢٠٠ سەربازی لە رۆژئاوای کوردستان هەیە، وڵاتانی دیکەی یەکێتی ئەوروپا لەم چەند ساڵەدا رۆڵێکی ئەوتۆیان لە سوریادا نەبووە، هەربۆیە لە ئێستادا کە یەکێتی ئەوروپا لەگەڵ هەر دوو ناوەندەکەی دیکە واتە روسیا و ئەمریکا هەندێک ناکۆکییان هەیە، لەوانەیە کورد بتوانێت لەڕێی دیپلۆماسییەکی چالاکەوە دەروازەیەک بۆ رۆڵبینینی یەکێتی ئەوروپا لە سوریادا بکاتەوە، بە تایبەتیش کە بریتانیا و فەڕەنسا بە توندی دژی کشانەوەی ئەمریکا بوون و هەر لە دوای بڕیاری کشانەوەی ئەمریکا فەڕەنسا دڵنیاییدا کە کورد دەپارێزێت، هەر بۆیە رەنگە کورد بە نزیکبوونەوە لە یەکێتی ئەوروپا و سعودیەش بتوانێت تا رادەیەک خۆی لە هەر دوو مەترسی تورکیا و بەشار ئەسەد بپارێزێت.
بژاردەی چوارەم: دووبارەکردنەوەی ئەزمونێکی هاوشێوەی کۆڕەو
لە ئەگەری بە دەمەوەنەهاتنی پێویستی هیچ کام لە سێ ناوەندی هێزەکە واتە ئەمریکا و روسیا و یەکێتی ئەوروپا لە بەرامبەر هێرشی تورکیا یان سوپای سوریا، ئەوا هیچ رێگەیەک نامێنێت جگە لەوەی کە شانبەشانی خۆڕاگری شەڕڤانان، کورد کار لەسەر جوڵاندنی رای گشتی جیهانی بکات، خۆڕاگری و شەڕی شەڕڤانان بە تایبەت لەگەڵ سوپای وڵاتێکی وەک تورکیا لە ئاستی پێویستدا رەنگە نەتوانێت رای گشتی جیهان لە بەرژەوەندی کورددا دروست بکات، وەکچۆن لە نمونەی عەفریندا نەیکرد، بە تایبەتیش تورکیا پەیوەندی بەهێزی لەگەڵ هەر سێ ناوەندەکە هەیە و میدیای رۆژئاواییش بەشێکیان لەژێر کاریگەری ئەم پەیوەندییانەدا دەکەونە پاساوهێنانەوە بۆ لەشکرکێشی تورکیا.
هەربۆیە کورد بە ناچاری دەبێت هێزی جەماوەر بەکار بهێنێت بۆ جوڵاندنی زیاتری سۆزی رای گشتی جیهان، بەو واتایەی کە لەم قۆناغە هەستیارەدا کورد ناتوانێت تەنیا بە هێزی چەک خۆی بپارێزێت، بەپێی ئەم بۆچوونە پاراستنی کورد تەنیا ئەرکی هێزە چەکدارەکەی نییە بە چەکی سادەی وەک کڵاشینکۆف و ئارپی جییەوە بەرامبەر فڕۆکەی ئێف ١٦ و ئێف ٣٥ خۆڕاگری بکات، بەڵکو ئەرکی تاک بە تاکی هاوڵاتیانی کوردیشە.
هاوڵاتیانی کورد لە رۆژئاوای کوردستان دەتوانن هاوشێوەی کۆڕەوەکەی ساڵی ١٩٩١ی باشوری کوردستان رای گشتی جیهانی بجوڵێنن، ئەمەش بەو واتایە نییە کە خەڵکی رۆژئاوای کوردستانیش کۆچ بکەن، بەڵکو دەتوانن پەنا بۆ ڕێگەی دیکەی بەرەنگاری جەماوەری ببەن، هاوشێوەی دروستکردنی قەڵغانی مرۆیی لەسەر سنوورەکان بەرامبەر سوپای هێرشبەر.
بەرەنگاری مەدەنی و جەماوەری لەم حاڵەتەدا ئەگەری ئەوەی هەیە ببێتە هۆی جوڵاندنی رای گشتی جیهانی و لەم رێگەیەشەوە کۆمەڵگای نێودەوڵەتی ناچار بکەن وەڵامی پێویست بە داواکاریی کورد بدەنەوە.
لە ماوەی شەش ساڵی رابردوودا زیاتر لە هەشت هەزار شەڕڤان لە رۆژئاوای کوردستان شەهید بوون بۆ دروستکردنی ئەو ئەزمونەی ئێستا، رەنگە ئەگەر هەر پشت بە خۆڕاگری شەڕڤانان ببەسترێت بە ٢٠ هەزار شەهیدی دیکەشەوە نەتوانرێت ئەو ئەزمونە بپارێزێریت و هیچ وڵاتێکیش باکی بە خوێنی شەڕڤان و پێشمەرگەی کورد نییە، بەڵام ئەگەر بێتو پەنا ببرێتە بەر دروستکردنی قەڵغانی مرۆیی، ئەگەری بەهێز ئەوەیە کە رای گشتی جیهانی لە بەرژەوەندی کورددا دروست ببێت و ئەم رێگەیەش کەمترین تێچووی هەیە بۆ کورد و پێویست بە ڕشتنی خوێنی هەزاران هەزار شەهیدی دیکەی شەڕڤان نییە.
جگە لەوەش پەنابردن بۆ جوڵاندنی هێزی جەماوەر ئەو ئەگەرەش پوچەڵ دەکاتەوە کە تورکیا پەنا بباتە بەر دروستکردنی شەڕی ناوخۆی کورد، چونکە دواجار هێزی کورد ناتوانێت چەک بەرامبەر بە جەماوەری کورد بەکاربهێنێت.
لەم بژاردەیەدا هاوڵاتیانی کورد لە ئەوروپا و بەشەکانی دیکەی کوردستان و بە تایبەتیش کوردانی باکور دەتوانن یارمەتیدەرێکی بەهێزی کوردانی رۆژئاوای کوردستان بن.
کەواتە بەپێی ئەم شیکارییە جگە لەوەی دەبێت هاوکات ئامادەکاری بکات بۆ هەر سێ بژاردەی یەکەم، بەڵکو دەبێت زیاتر لە هەر سێ بژاردەکەی دیکە لە ئێستاوە کار بکات بۆ جوڵاندنی هێزی جەماوەر، ئەمەش تەنیا چەکی کاریگەری کوردە لە بەرامبەر چەکە پێشکەوتووەکانی تورکیا و ناتۆ.