07:38 - 15/03/2020
خهرمانى رهنجى خۆپیشاندهران ئاگرێكى هێواشى گرتووه
دهستپێكى پایزى رابردوو سهرهتاى تهقینهوهى ناڕەزاییهکى تهواو جیاواز بوو له خۆپیشاندان و مانگرتنهكانى رابردووى عێراق، جوڵانهوهیهك له شهقامهوه ههڵتۆقى كۆى سیستهم و سیاسییه كۆن و تازهكانى رهتدهكردهوه، ههندێك ئهمهیان به راپهڕین یاخود شۆڕشێكى گهوره وهسفكرد، ٦٠٠ كوژراو و ١٨ هەزار پهككهوتهو بریندار خۆپیشاندهرانى سارد نهكردهوهو دهسهڵات نهیتوانى گۆڕهپانهكانیان لێ وهربگرێتهوه، ئێستا بهرههمى رهنجى شهش مانگه و خوێنى هەزارن كهس، ئاگرێكى هێواشى تێبهربووه.
ئێستا لایەنە سیاسییەکان خەریکە بە بەردێک دوو چۆلەکە دوکوژن، بە قەدەغەی هاتوچۆو راگەیاندنی باری نائاسایی دەست و پێیان لە تەوقی خۆپیشاندەران دەکەنەوە، هەم حکومەتێکی دەستکراوەو بەدڵێ خۆیان دەخەنە رێ.
خۆپیشاندهران له شهش مانگى رابردوو نهیانتوانى ئهوهى دهیانویست به دهستى بهێنن، بهڵام بووبوونه ئامرازى فشارى گهوره و حزبهكانیان گیرۆده كردبوو تهنانهت مهرجهعییهتى باڵاى شیعهكان، چهندین جار هاته سهر خهت و گهیشته ئهوهى سهرۆك وهزیران ناچار به دهستلهكاركێشانهوه بكهن.
خۆپیشاندهران له دۆخێكدا بوون كه كاندیدى سهرۆك وهزیرانیان دهستنیشان دهكرد و خهتى سوریان بهسهر ناوى كاندیدهكاندا دههێنا، سهرۆكایهتى كۆمار لهژێر فشارى ئهوان یهكێك له كاندیده دیارهكانى رهتكردهوه بۆ پێكهێنانى حكومهت. لایهنه سیاسییهكان نهیاندهوێرا به ئاشكرا گفتوگۆى پێهێنانى حكومهت بكهن. نارەزاییەکان بوونە هەوێنێ رووداوی گەورەش، زۆربەی بۆچوونەکان پێیان وایە هێرش نەدەکرایە سەر باڵێۆزخانەی ئەمریکا و قاسم سولەیمانیش نەدەکوژرا ئەگەر خۆپیشاندانەکان روویان نەدایە.
چهند پێشهاتێكى نوێ له گۆڕهپانى سیاسى عێراق سهریان دهرهێناوه، ئاماژهن بۆ ئهوهى حزبهكان وهك جاران سڵ له خۆپیشاندهران ناكهنەوە و گۆڕهپانهكان سهنگى جارانیان نهماوه، ئهو خۆپیشاندهرانهى به مهرگى سهدان كهس رهنجیان دا، ئێستا خهرمانى قوربانییهكانیان ئاگرێكى هێواشى گرتووه.
دواى ئهوهى مهترسییهكانى كۆرۆنا پێى نایه عێراقهوه، خۆپیشاندهران به گوڕوتینهوه كۆبوونهوهو گوتیان رووبهڕووى ئهو مهترسییهش دهبنهوهو گۆڕهپانهكان چۆڵ ناكهن، بهڵام ئێستا خێوهتگهى گهنجه توڕهكان وهك جاران قهرهباڵغ نهماوه، مهترسییهكانى بڵاوبوونهوهى زیاترى ڤایرۆسهكه وایكردووه، ههنگاو بهرهو چهند رێوشوێنێك بنرێت، بەری رەنجی ئەوان رادەماڵێت.
راگرتنى هاتوچۆى شارهكان
له ئهمڕۆوه شانهى رووبهڕووبوونهوهى قهیرانهكان بریارى راگرتنى هاتوچۆى نێوان پارێزگاكانى دهركرد، ههنگاوهكان بهرهو ئهوهن هاتوچۆى نێو شارهكان قهدهغه بكرێت، ئهو رێكارانه چیتر دەرفەت بۆ کوبوونەوەی جەماوەری و بیرکردنەوە لە چاکسازی و ناچارکردنی حکومەت ناهێڵێتەوە.
جهعفهر سادق عهلاوى وهزیرى تهندروستى عێراق، وهك ئاماژهیهك بۆ نا ئامادهیى و خراپى دۆخى وڵاتهكهى بۆ رووبهڕووبوونهوهى كۆرۆنا راگهیاند، ئهگهر ڤایرۆسهكه بڵاوبێتهوه تواناى كۆنتڕۆڵكردنیان نییه. بۆیه داواى راگهیاندنى بارى نا ئاسایى كرد.
بارى نا ئاسایى
ئهمڕۆ ههریهكه له سهرۆك كۆمار و سهرۆكى ئهنجومهنى نوێنهرانى عێراق، به پێى ماددهى ٦١ی دهستوور داواى راگهیاندنى بارى نا ئاساییان له ئهنجومهنى نوێنهران كرد، راگهیاندنى بارى نا ئاسایى بۆ مانگێگ واته پێدانى دهسهڵاتى تهواو به حكومهت بۆ ههر بڕیارێك له پێناو رووبهڕووبوونهوهى ئهو مهترسییهى رووى له وڵات كردووه.
بهپێى ماددهى ٦١ی دهستوورى عێراق، راگهیاندنى بارى نا ئاسایى به پێشنیارى هاوبهشى سهرۆك كۆمار و سهرۆك وهزیران و به دهنگى دوو لهسهر سێى ئهندامانى ئهنجومهنى نوێنهران دهبێت، بۆ ماوهى ٣٠ رۆژه و دهكرێت بهپێى بارودۆخهكه نوێ بكرێتهوه.
ههنگاونان بهرهو راگهیاندنى بارى نا ئاسایى له كاتێكدایه، لایهنه شیعییهكان سهرگهرمى یهكلاكردنهوهى كاندیدى سهرۆك وهزیرانى داهاتووى عێراق بوون، كه بهپێى دوایین زانیارییهكان بازهكه لهسهر شانى نهعیم سوههیل جێگرى سهرۆكى دیوانى سهرۆكایهتى كۆمار نیشتووهتهوهو بڕیاره ئهمشهو یاخود سبهى لهلایهن سهرۆكایەتى كۆمارهوه رابسپێرێت. سەرۆک کۆماریش لە ڤیتۆکانی پێشووی دەستی هەڵگرتووە کە بۆ کەندیدێک بەکاری هێناو قسەی لەسەر کاندیدی دیکەش هەبوو دەیگوت دەبێت رەچاوی داخوازی شەقام بکرێت، کۆشکی سەلام لەم دروشمەش کشاوەتەوە دوای کزبوونی شەقام.
رێوشوێنهكانى بارى نا ئاسایی و قهدهغهى هاتوچۆ گریمانەى ههر جموجوڵێكى شهقام دژى راسپاردنى سوههیل سفر دهكاتهوه، یارمهتیدهریش دهبێت بۆ ئهوهى لایهنه سیاسییهكان پارچهكانى كابینهى حكومهت به دڵى خۆیان پێكهوه بنێن، شهش مانگه عهوداڵى ئهوهن دهستوپێیان له تهوقى شهقام بێتهوهو كاندیدێك رابسپێرن و حكومهتێك پشكدار چێ بكهن. ئێستا ئهو زهمینه دروست بووه.
ئهگهرچى مهترسییهكانى ڤایرۆسى كۆرۆنا جددین و لهههر بابهتێكى دیكه گهورهتر و گرنگترن، بهڵام لایهنه سیاسییهكان لهگهڵ راگهیاندنى بارى نا ئاسایى به بهردێك دوو چۆلهكه دهكوژن، بهوپێیهى ههم حكومهتێك به دهسهڵاتێكى بهرینهوه دهخهنهڕێ، ههم گرێكوێرهى شهقامیان بۆ دهكرێتهوه و بهربهستهكانى رادهماڵن.
ڤایرۆسى كۆرۆنا تا ئێستا له زیاتر له ١٣٠وڵاتى جیهان بڵاو بووهتهوهو تهنها چهند وڵاتێكى كهم بارى نا ئاساییان راگهیاندووه، بێ راگهیاندنى دۆخى نا ئاسایش حكومهت دهسهڵاتى پێویستى ههیه بۆ ئهو رێوشوێنانهى كه پێویستن بۆ رووبهڕووبونهوهى ڤایرۆسهكه، بهڵام دۆخى نا ئاسایى دهسهڵاتهكان فراوانتر دهكات و حكومهت بههێزتر دهكات. له عێراق ١١٠ توشبوو ههیه و ١٠ كهسیش بههۆى ڤایرۆسهكهوه مردوون.
پهیسهر دوێنێ زانیارى ئهوهى بڵاوكردهوه، كه شیعهكان له مهرجهكانى دهركردنى سوپاى ئهمریكا و جێبهجێكردنى رێككهوتنهكهى چین بۆ حكومهتى نوێ پاشهكشهیان كردووه، ئهوهش لهپێناو ئهوهى ههرچى زووه گڵۆپى سهوزى ئهمریكا بۆ دروستكردنى حكومهتى عێراق ههڵبكرێت، ههنگاوهكان خێرا دهڕۆن و كاندیدى سهرۆك وهزیران تهنها راگهیاندنى ناوهكهى ماوه.
ئهگهر بارى نا ئاسایى و قهدهغهى هاتوچۆ بۆ ماوهى مانگێك بڕست له شهقام ببڕێت، كۆكردنهوهى ناڕەزاییهكان جارێكى دیكه به ههمان گوڕوتینى جارانهوه ئاسان نابێت، به تایبهت ئهگهر ئۆكەیى تاران-واشنتن بۆ حكومهتى نوێ وهرگیرابێت، ئهگهرچى شانۆى سیاسى عێراق ههمیشه گۆڕهپانى روودا و پێشهاتى چاوهڕواننهكراوه، توڕهیى شهقامیش به جۆرێكه بۆ ماوهیهكى زۆر گرهنتى ناكرێت، ئهوان یهك ساڵ زیاتر لهسهر كابینهكهى عهبدولمههدى نهوهستان، بهڵام ئهگهر رێوشوێنهكانى بهرهنگاربوونهوهى كۆرۆنا خهرمانى رهنجى ئهوان بسوتێنێت، تهنها قوربانییهكانیان بۆ دهمێنێتهوه و ههموو ئهو خوێنهش رژایه سهرشهقام وهك زۆربهى رووداوهكانى مێژووى عێراق به فیڕۆ دهچێت.