01:11 - 04/06/2020

ئیمام خومەینی لە حەوزەی عیلمیەی قومەوە تا بەهەشتی زەهرا‌

پەیسەر

كاتێك شیعرە ناسكەكانی دەخوێیتەوە هەرگیز باوەڕ ناكەیت ئەم كەسە بتوانێت دڵی كەسێك بئێشێنێت، كاتێكیش گوێ لەوتە عیرفانیەكانی دەگریت پێت وایە ئەو زادەی بیروباوەڕی عیرفانیەو لە جیهانی رۆحدا جێگەی بۆ هەموو كەسێك كردووەتەوە، كاتێكیش كەلەسەر كورسی دانەدەنیشت و بەڕەیەكی ئاسایی دەخستە ژێر واتدەزانی ئەو زۆر ڕقی لەدەسەڵاتە، بەڵام كاتێك دەهاتە سەر ئەوەی پاكتاوی نەیارەكانی بكات كۆی لە هیچ شتێك نەدەكردەوە، بەزەیی بەوانەشدا نەدەهاتەوە كە پەلیان گرت و كردیانە ڕێبەری وڵاتێك، ئەو لە ماوەیەكی زۆر كەمدا توانی جێی خۆی بكاتەوەو عینادیی و و نكوڵییەكانی بەرجەستە بكات.

 دوێنێ  ساڵرۆژی كۆچی دوایی ئایەتوڵا خومەینی رابەری شۆڕشی ئیسلامی ئێران بوو، ئەو شۆڕشەی كە بەخاڵی وەرچەرخان دادەنرێت لەمێژوی رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا، بۆ یەكەمجاریش بوو كە ئاخوندێك بە فڕۆكەیەكی فەرەنسی و بەدیارچاوی هەموو جیهانەوە بگەڕێتەوە وڵاتەكەی. 

روحوڵا مستەفەوی موسەوی خومەینی، ئەو ئایەتوڵا سادەو ساكارە بو كە چوار مەشقی لەسەر بەڕەیەك دادەنیشت‌و لەنەجەف‌و پاشان لەپاریسەوە تەخت‌و تاراجی یەكێك لەبەهێزترین دیكتاتۆرەكانی ناوچەی رۆژهەڵاتی روخاند، كە حەمە رەزا شای پەهلەوی بوو، وەك ژمارەیەك لە سەرچاوەكان باسی دەكەن كاتێك خومەینی نەجەفی بەجێهێشتووە پارەی هەشت مانگ كرێی خانووەكەی نەداوە، كاتێكیش گەڕاوەتەوە پارەی فڕۆكەكەش لە گیرفانی بەنی سەدردراوە، بەڵام بەشێوازێكی سەرسوڕهێنەرو بە ئەنجامدانی شۆڕشێكی جەماوەریی فراوان پێشوازی لێكراو لە مێژووی رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا دەوڵەتێكی دینی دامەزراند، ئەو لەیەكەم وتاریدا گوتی : من دەوڵەت دادەمەزرێنم.

خومەینی، لە 24/ 9/ 1902 لەشاری (خومین) كە دەكەوێتە ناوەڕاستی ئێرانەوە لەدایکبووە، نوسەرو شاعیرو مەرجەعی تەقلیدی شیعەكانی ئێران بوو، باوکی کە مستەفا خومەینییە یەکێک بووە لە زانا شیعییەکان کە وانەی زانستی فیقهی لە نەجەف خوێندوەو چەند ساڵێکیش وانەی زانست و شوناسی ئیسلامی لەنەجەف وتوەتەوە ، دواتر گەڕاوەتەوە ئێران و نەیارەکانی لە شاری ( خومین ) تەقەیان لێکرد‌و کوشتیان کە لەو کاتەدا خومەینی تەمەنی تەنیا پێنج مانگ بووە.

لەوەبەدوا خومەینی لە ژێر چاودێری نەنکیدا ماوتەوە تا تەمەنی ۱٥ ساڵی، لەتەمەنی شەش ساڵییەوە دەستی کردووە بە خوێندنی زانستەکانی قورئان و دواتر دەستی کردووە بە خوێندنی بابەتی زانستە ئیسلامییەکان و چووەتە حەوزەی عیلمی (ئاراک) بۆ خوێندن و دواتر ڕووی کردووتە شاری (قوم)‌و لەوێ دەستی کردووە بەوانە خوێندن لەسەر دەستی (شێخ عەبدولکەریم حائری یەزدی).

پاش ئەوەی بۆ ماوەیەک وەکو مامۆستا لەحوسێنیەكاندا  وانە دەڵێتەوە، رودەكاتە شاری نەجەف‌و لەحەوزەی عیلمی ئەم شارەدا وانەی دامەزراندنی دەوڵەتی ئیسلامی وتووەتەوە.

خومەینی بەیەكەم پێشەوای ئایینی ئیسلامی دادەنرێت كە داوای دامەزراندنی ولایەتی فەقیهی كردوەو رایگەیاندوە تەنهاو تەنها پیاوانی ئایینی شەرعیەتی دەسەڵات‌و بەڕێوەبردنی دەوڵەتیان هەیەو نەیاری ئەوەش بووە كە ژنان ڕۆڵیان هەبێت لە دەسەڵاتدا، كاتێك لەسەردەمی شادا ڕێگە بەوە دەدرێـت كە ژنان بەشداریی هەڵبژاردن بكەن و پۆستی حكومییان پێ بدرێـت لەنەجەفەوە نامەیەكی چەند دێڕیی بۆ شای ئێران دەنوسێت :
 بۆ ئێوەی بەرز و بەڕێز
لەگەڵ هیوا و دوعا بۆ ئێوەی بەڕێز، بە پێی هەواڵی ڕۆژنامەکان، دەوڵەت مافی دەنگ دانی داوە بە ژنان. لای ئێوەی بەڕێز ئاشکرایە کە بۆ وڵاتەکە باشترە کە احکامی ئیسلام پەیڕەوبكرێت، بۆیە داواکارم ژنان لە بەرنامە دەوڵەتی و حیزبییەکان دوور بخرێنەوەو بێبەری بکرێن بۆ ئەوەی میللەتی موسوڵمان رازی بن.»

خومەینی هەمو هەوڵ‌و كۆششی خۆی بۆ گەیشتن بەو ئامانجە گرتەبەر كەدەوڵەتێك لەسەر بنەمای ئاینزای شیعە ڕابگەیەنێت، لەپەیامەكانیدا سەرسەختانە بەرگری لە"موستەزعەفین"‌و دژایەتی "ئیستیكبار"ی دەكرد، ئەمەریكای بە"شەیتانی گەورە" ناودەبرد.

لەدەیەی شەستی سەدەی رابردودا، بەهۆی وتارە ئاگرینەكانیەوە لەدژی محەمەد رەزا شا‌و ئەمەریکاو ئیسرائیل‌و کاریگەری لەسەر گەنجان‌و ئاڕاستەكردنیان بەرەو شۆڕش، ساڵی 1963 دەسەڵاتدارانی حكومەتی پاشایەتی لەئێران دوریان خستەوە، سەرەتا ناردیانە تورکیاو دواتر چوە فەرەنساو زۆری نەخایاند رویكردە عێراق‌و لەشاری نەجەف نیشتەجێ‌ بو. ماوەی دوا ساڵا (لە 1965 تاوەکو 1978) لەنەجەف مایەوە.، بەڵام رۆشتنی بۆ فەرەنسا و مانەوەی ئەو ماوەیە لەو وڵاتە و كۆكردنەوەی ئەو كەسانەی كە خۆی دەویستن تا ئێستاش جێگەی گومانەو بەشێك لە توێژینەوەكان باس لەوە دەكەن كە دەزگا هەواڵگرییەكانی جیهان كار ئاسانییان بۆ كردووە لە دژی حەمەرەزا شای ئێران، لەبەر ئەوەی لەم دواییانەدا بەگوێی نەدەكردن و حسابی بۆ بڕیارەكانی ئەوان نەدەكرد، هەربۆیە بیریان لەوە كردەوە كە ئاڵوگۆڕێك بەسەر ئەو ڕژێمەدا بهێنن كە هەزاران ساڵ بوو پشتاوپشت ئەو وڵاتەیان بەڕێوە دەبرد بە سیستەمی پاشایەتی، لە هەمان كاتیشدا كاتی جوڵانەوەی روسیا بوو بەرەو ناوچەكەو ئەوبوو ماوەیەك دوای ئەوە ئەویش لە 27/12/1979 سوپای سوور چووە ناو ئەفغانستان و داگیری كرد. 

لەو سەردەمەدا كە خومەینی ببوە ناوێكی دیار لە نێو فەقێ و قوتابییەكانی حەوزە عیلمیەكاندا قوتابیە دڵسۆزە توندڕەوەكانی بەكاسێت وتارە شۆڕشگێڕانەكانی خومەینییان دەگواستەوە بۆ ئێران كە زەمینەسازی هەڵگیرسیانی شۆڕشی گەلانی ئێرانی تیا رەخساند بوو. سەرەنجام لەساڵی 1979دا شا ئێرانی بەجهێشت‌و خومەینی گەڕایەوە ئێران‌و كۆماری ئیسلامی ئێرانی دامەزراند، كۆمارێك لەسەر بنەمای ئاینزای شیعەو لەسەر بنەمای دژایەتی كردنی هەموو ئەوانەی كە نەیاری بیركردنەوەی لەو جۆرە بن.

كە لەڕوی دەستورییەوە دەسەڵاتی لەدەستی رابەری كۆماری ئیسلامی ئێراندا چڕ كردەوە‌و چەندین دەزگاشی كرد بەچاودێر بەسەر كۆی پرۆسەی سیاسییەوە كە پیاوانی ئاییینی رۆڵی سەرەكی تیا دەبینن، حزبوڵاییەكانی كردە هەموو شت و لەبری سوپای فەرمی وڵاتیش –سوپای پاسدارانی كۆماری ئیسلامی دامەزراند- كەسەرەتا بە خۆبەخش كارەكانیان كردو دواترو تا ئێستاش هەموو جومگە بنەڕەتی و سەرەكیەكانیان گرتووەتە دەست.

. ئەو كە لەدوا ساڵەكانی ژیانیدا رابەری شۆڕشێكی گەورەی كرد، ماوەی چل ساڵ زیاترە كاریگەرییەكانی بەرۆژهەڵاتی ناوەڕاستەوە دیارە، كێشە مەزهەبیەكانی نێوان سوننەو شیعەی زیندوتر كردەوەو ئاگری شەڕی نێوانی بڵێسەدارتر كرد، هێزە ئیسلامییەكانی بەهێزتر كرد، وڵاتانی ناوچەكەی هەرچی زیاتر لەشەڕ‌و نائارامیدا نغرۆ كرد، هەر لەو سەردەمانەوە هێزە ئیسلامیەكانی دونیای لە دژی ئیسرائیل و ئەمەریكا جووڵاندو لە ئێستاشدا لە وڵاتانی لوبنان و سوریاو یەمەن و عێراق و چەندین وڵاتی دیكە رۆڵی سەرەكی هەیەو ململانێ لەگەڵ حكومەتی خۆجێی و دەسەڵاتی ئەمەریكا دەكات لەو ناوچانەدا.

یەكێك لەكارەكانی ئایەتوڵا خومەینی كە لەیادەوەری خەڵكی كوردستاندا ناسڕێتەوە ئەوە بوو لە19ی ئابی 1979دا فەتوای جیهادی لەدژی گەلی کورد لەڕۆژهەڵاتی کوردستان راگەیاند‌و هێرشی سەربازی بۆ سەر كوردستان دەستیپێكردو هەزاران كەس بەئاگری شەڕی ئەرتەش‌و سوپای پاسداران لەدژی كورد سوتان یان لەسێدارە دران، لەناو شارەكاندا ملی دەیان كەس كرا بە داردا، یەكێك لەوانەی كە سەرۆكایەتی ئەو هێرشەی دەكرد دادوەری شەرعی ئەو سەردەمەی ئێران خاڵخاڵی بوو كە بە بێ دادگایی كردن كەوتە وێزەی خەڵكی كوردستان و دەیان كەسی لەسێدارەدا.
دەسەڵاتدارانی ئێران وەك میراتی ئیمام خومەینی تا ئێستاش راپەڕینی خەڵكی رۆژهەڵاتی كوردستان نادیدە دەگرن و كاتێكیش بۆ داواكاریی كوردان كەسایەتی و لایەنەكانی كوردستان دەیانویست دانوستان بكەن و بگەنە ئەنجامێك خومەینی بەهیچ شتێك ڕازیی نەبوو ئەو شتانە نەبێت كە خۆی و حكومەتەكەی داوایان دەكرد، ئەو تەنها باوەڕی بە جمهوری ئیسلامیەكەی خۆی هەبوو، تەنانەت ئیسلامیەكانی دیكەشی ڕەتدەكردەوە، بڕوای تەنها بەو حزب و ئایدۆلۆژیایە هەبوو كە لە مێشكی خۆی و هاوبیرەكانیدا هەبوو، بۆیە دەیان و بگرە سەدان كەسی ئاینداریش لەسەردەستی ئەو ڕژێمە كۆتایی بەژیانیان هات.

هەربۆیە كوردانیشی بە ئاشووب و گێرە شێوێن و دژە دین ناوبردووەو تا ئێستاش كە باس لە ڕووداوەكانی ئەو سەردەمە دەكرێت هەر بە هەمان شێوەیەو هیچ گۆڕانكارییەك بەسەر ئەو دۆخەكەدا نەهاتووە. لەئەنجامی هاتنە سەركاری كۆماری ئیسلامی و دەسەڵاتی ئیمام خومەینی بە هەزاران كەس ئەو وڵاتەیان بەجێهێشتووەو ڕوویان لە وڵاتانی دراوسێ و وڵاتانی تری دونیا كردووەو زۆرینەشیان ناتوانن بگیڕێنەوە دیاری خۆیان، زۆرینەی ئەوانەی وڵاتیان بەجێ هیشتووە ئەوانە بوون كە باوەڕیان بە كرانەوەو دەوڵەتی نادینی هەیەو بەشێكی تریشیان باوەڕیان بەوە نیە ئێران لە لایەن یەك حیزب و یەك نەتەوەو یەك دەسەڵاتەوە بەڕێوە ببرێت و ئەو دەسەڵاتەش هەر ئەوانە بن كە قوتابی خومەینین.

هەر بەو هۆیەوە بەشێكی زۆر لە كوردانی رۆژهەڵات چەكیان دانەناو هاتنە باشووری كوردستان و تا ئێستاش كە زیاتر لە 40 ساڵ تێدەپەڕێت بەسەر ئەو شۆڕشەدا ژیانی دوورە وڵاتیان هەڵبژاردوەو درێژە بە خەبات دەدەن و ئەوانیش بەردەوامن لە كوشتن و هێرش بۆ سەریان و بە جۆرەها شێوە دژایەتییان دەكات.

خومەینی لە ڕۆژی 3/6/1989 كۆچی دوایی كرد، هەرچەندە ژمارەیەكی زۆرباوەڕیان وابوو پێشتر گیانی لەدەست دابوو، بەڵام بۆ ئەوەی هیچ روداوێكی نەخوازراوبۆ حكومەتە نوێیەكە نەیەتە پێشەوە دواخرا بۆ بەرەبەیانی ئەو رۆژە، ناوبراو یەهۆی نەخۆشی دڵەوە لەیەكێك لە نەخۆشخانەكانی تاران لە ژێرچاودێری پزیشكیدا بوو، هەرچەندە ڕاگەیاندنەكان گوتیان بە نەخۆشی دڵ كۆچی دوایی كردووە بەڵام دواجار دەركەوت كە شێرپەنجەی گەدە –سەرەتانی مەعیدە-ەشی هەبووە، دوای دوو رۆژ لە ڕاگەیاندنی واتە 5/6/1989 لە ئاپۆرای 10 ملیۆنیدا تەرمەكەی لە بەهەشتی زەهرای تاران بەخاك سپێردارا. مەراسیمی بەخاك سپاردنی چووە كتێبی گینسەوە لەبەر ئەوەی لە مێژوودا هیچ كەس نەبووە بەو ئەندازەیە خەڵك لە مەراسیمی بەخاك سپاردنیدا ئامادەبن، لە ئەدەبیاتی ئێراندا بە –رحلت امام- واتە كۆچی ئیمام بەناوبانگە، وێنەی ئەو تا ئێستاش لە فەرمانگەكان و قسەكانی لە بۆنەو سەردیوارەكاندا ماونەتەوە، دوای ئەو بە پێی وەسیەتی خۆی سەید عەلی خامنەئی وەك رێبەر دیاری كراوەو تا ئێستاش بەردەوامە لەسەر كارەكەی، ئەو كاتێك دەستی بە ڕێبەری كرد گوتی: وێناكردنی جیهانێك بە بێ ئیمام خومەینی زۆر سەختە، جیهان بووەتە جیهانێكی بێ گیان، داوای كۆمەك و پشتیوانی لەتۆ دەكەم داوای پاراستنی شكۆمان لە تۆ دەكەین ئەی بەقیەتوڵا.....