ڕاپۆرتی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست

05:24 - 29/06/2020

ئێران بۆچی شوێنی تەقینەوەكەی چەند رۆژی ڕابوردوو دەشارێتەوە؟‌

پەیسەر

بەرەبەیانی 25ی ئەم مانگە دانیشتوانی تاران بەدەنگی تەقینەوەیەكی گەورەو بەرزبوونەوەی ئاگرێكی ئیجگار گەورەی پرتەقاڵی ڕاچڵەكین، لەنێو بەشێك لە سۆشیاڵ میدیا وێنەی تەقینەوەكە لەدووری چەندین كیلۆمەترەوە گیرابوو بڵاوكرایەوە، رۆشنكردنەوەی ئاسمانی تارانو دەوروبەری بووە جێگەی سەرنجی هەمووان، لەماوەیەكی زۆركەمدا بەرپرسانی ئێرانی ڕاینگەیاند تانكەرێكی گاز لە ناوچەی پارچینی رۆژهەڵاتی تاران تەقیوەتەوەو هیچ زیانێكی گیانی بەدواوە نەبووە.

بەڵام هەرزوو لایەنەكانی دیكە باسیان لەوەكرد ئەو روونكردنەوەیە ڕاست نیە، شوێنی تەقینەوەكە سەربازییەو دەكەوێتە ناوچەی پەردیس و دوای تەنها یەك رۆژ لە تەقینەوەكە لە ڕێگەی مانگە دەستكردەكانەوە وێنەی شوێنەكە بە وردی بڵاوركرایەوەو بە پێچەوانەی لێدوانی بەرپرسانی ئێرانی تەقینەوەكە تانكەری گاز نەبوو، بەڵكو تەقینەوەی شوێنێك بوو سەر بە وەزارەتی بەرگری ئێرانەو لە ڕێزی بەندی ئەو شوێنانەدایە كە وەك شوێنی كارگەی سەربازیی و دروستكردنی تەقەمەنی ئەژمار دەكرێت.
پارچین لە پێش 2003 ەوە رۆڵی گەورەی هەبووە لە بەرەو پێشچوونی سیستەمی ئەتۆمی ئێراندا و ناوچەیەكی تەواو سەربازیی بووە، بەتایبەتی لە بواری دروستكردنی مووشەكی بالیستی دا ڕۆڵی سەرەكی هەبووەو دەكەوێتە بەشی رۆژهەڵاتی تاران و لەنزیك شارۆچكەی پەردیسە.

بە پێی سەرچاوەكان سەربازگەی پارچین دەبێتە دوو بەشی سەرەكی كە ناویان (گروه صنعتی شهید باکری)و (گروه صنعتی شهید همت) یە  بەشی یەكەمیان كار بۆ بەرەوپێشبردنی سوتەمەنی وشكەو بەشی دووەمیش كار بۆ بەرەو پێشبردنی مووشەكی بالیستی و بەرهەم هێنانی سووتەمەنی شل دەكەن. هەردوو بەشەكەش لە ژێر چاودێریی كۆمپانیاكانی تایبەتی بەرهەم هێنانی مووشەكدا كاردەكەن كە سەر بە وەزارەتی بەرگریی ئێرانن و ژمارەیەكییشیان لەناوچەی خەجیرن، كە لەو ناوچەیەدا چەندین ژێر زەمینی تێدایەو هێندە لە بارەیانەوە گوتراوە كە كاری سەربازی تێدا ئەنجام دەدرێـت، ئیتر كارەكان چین و چۆن ئەنجام دەدرێن زانیاری لەبارەوە نیە.

تەلەفزیۆنی كۆماری ئیسلامی ئێران و تۆڕەكۆمەڵایەتیەكان وێنەی چەند چركەیەكی تەقینەوەكەیان بڵاوكردوەتەوەو تەواو، ئەوەندەش خەڵك لە تەقینەوەكە ئاگادار كراونەتەوە كە تانكەرێكی غاز بووە لە سەربازگەیەكدا تەقیوەتەوەو كەسیش نەبوونەتە قوربانی و تەنانەت برینداریشی لێنەكەوتوەتەوە. بەڵام وێنەی مانگە دەستكردەكان باس لەو دەكەن كە لە شوێنێكی سەرداخراوو سەرگیراو بە چیمەنتۆو لە ژێر زەویدا تەقینەوەكە ڕوویداوەو سەرەوەی ئەو شوێنەش تەلبەن كراوەو كەس بۆی نیە نزیكی ببێتەوە.

ئامانج لە دروستكردنی ئەو دامەزراوەیە چییە و بۆچی و چ كارێك دەكەن ڕوون نیە، بەڵام ئەوەی كە زانراوە لەنزیكی ئەو شوێنەدا ژمارەیەكی زۆر بەرمیلی شین دەبینرێـت، بە پێی وێنەی مانگە دەستكردەكان مادەی كیمییاوییان تێدایەو پێدەچێت لەو شوێنەدا ئەو كارانە ئەنجام بدەن كە پێویستیان بە بەكار هێنانی مادەی كیمیاوییە.

بەپێی وێنەكان ئەو شوێنە بەو شێوەیە دروستكراوە كە كار بۆ دروستكردنی سووتەمەنی ڕەق و شل دەكرێت، نیشانەكانی دروستكردنی ساترە بەخۆڵ لەنزیكی بیناكان و جۆری نەخشەكەی و شوێنی سوتاندنی پاشماوەكان ئەوە نیشان دەدەن كە كارێكی تێدا ئەنجام دەدرێت كە پێدەچێت كاری كیمیاویی سازیی بێت.

بە پێێ وێنەكان تەقینەوەكە لەو بەشەدا بووە كە ناوی (گروه صنعتی شهید باكری)یە كە تایبەتە بە پیشەسازیی و بەرهەم هینانی سووتەمەنی تایبەت.


لەناو وێنەی مانگە دەستكردەكاندا دوو شوێن دیارە كە هاوشێوەی ئەو وێنانەیە لە تەلەفزیۆنی فەرمی ئێرانەوە بڵاوبوونەتەوە كە نزیكن لە شوێنی تەقینەوەكەوە ، بە پێی وێنە پێشووەكانی مانگە دەستكردەكان وێنەی چەندین تانكەر لەو شوێنەدا بەدی دەكرێت كە سەرقاڵی خاڵیكردنی مادەیەكی شلن، هەربۆیە پێدەچێت ئەو تەقینەوەیە پەیوەندیی بەو مادانەوە هەبێت كە لەو تانكەرانەوە خاڵی كراون و ئەو شوێنە گەنجینەی ئەو مادەیە بووبێت كە تا ئێستاش لەبارەیەوە زانیاریی ئەوتۆ بەردەست نییە.

ئەم بۆچوونە لەگەڵ راگەیەنراوەفەرمیەكەی ئێران یەك دەگرێتەوە كە تانكەری گاز بووبێـت، بەڵام ئەگەر واش بێت ئەو گازە چییەو بۆچی بەكاردێـت و بۆچی ئەو بڕە زۆرە لەو شوێنەدا گەنجینە كراوە، لە هەمان كاتدا دەوڵەت خۆی دانی بەوەدا ناوە كە ئەو شوێنە سەرباگەیەو سەر بە وەزارەتی بەرگریی وڵاتەكەیانە. بەڵام ئەوەی ڕوون نییە ئەوەیە بۆچی دەسەڵاتدارانی ئیرانی شوێنی تەقینەوەكەیان وەك خۆی ڕانەگەیاندووە، ئەوان شوێنێكیان دەستنیشانكردووە كە نزیكەی  20 كیلۆمەتر لە شوێنی تەقینەكەوە دوورە، بۆیە گومان لە سەر ئەو كارە دێتە پێشەوە كە لە خەجیر ئەنجام دەدرێـت و گەرەكیان بووە چاو لەسەر ئەو شوێنە نەبێت، نایانەوێـت لەبارەی خەجیرەوە كەس هیچ بڵێت.

ئەم تەقینەوەیە وەك هەر تەقینەوەیەكی تر، ئەو پرسیارە بەدوای خۆیدا دەهێنێت، هۆكاری تەقینەوەكە چیی بوو؟ هۆكاری ناوخۆیی بوو یان دەرەكی، ئەگەر دەرەكییە، كێیەو بۆچی؟

بەڵام وەڵامدانەوەی وەها پرسیارێك زۆر سەختە، لەبەر ئەوەی لە لایەكەوە ڕوداوەكە لە وڵاتلا ئێراندایە، كە تیایدا هیچ جۆرە ئازادییەك نیەو لەهەمان كاتیشدا كەوتوەتە ناوچەیەكی سەربازیش، ئەگەر ئەو ناوچەیەش گومانی ئەوەیشی لەسەر بێت كە لەناوچەیەكدایە كە كاری ئەتۆمی تێدا دەكرێت یان سەرقاڵی پەرەپێدانی موشەكن.

بەلەبەرچاو گرتنی تەقینەوی ساڵی 2011 لەناوچەی بیدگنە، دەست گەشتن بەهەواڵی دروست لەوبارەیەوە ئەستەمە، ئەوە لە كاتێكدا ئەو تەقینەوەیە زۆر لەوەی ئەم هەفتەیەی خەجیر زۆر بەهێزتر بوو، تەنانەت دواتر دەركەوت ئەو تەقینەوەیە بووتە هۆی كوشتنی دەیان كەس و شارەزا لەگەڵ (حەسەن تارانی موقەدەم -  كە بەباوكی موشەكی باوكی مووشكەی ئێران دەناسرا)، ئێستاشی لەسەر بێت بە هۆی شاردنەوەو هەواڵی بەلاڕیدا بەرو بێ سەروو بەرە كەس نەیزانی ڕووی ڕاستەقینەی هەواڵەكە چیەو چۆنە.

هەربۆیە هەر هەواڵێكی تەقینەوەو پەیوەست بەبواری سەربازیی و لەناو ئەوانەشدا ئەوەی پەیوەندیی بە بواری چەكی ئەتۆمەوە هەبێت لە ئێراندا ڕووە ڕاستەقینەكەی دەرناخرێت و دەشارێتەوە، ئیتر ئەوەی هەیە بەتەواوی پشتڕاست ناكرێتەوەو تەنها لە بواری گریمانەو گوماندا دەتوانرێت باس بكرێـت.

ئەم بابەتە بەشێك لە ڕاپۆرتێكی ڕادیۆ فەردایە، بە هەندێك دەستكارییەوە.