07:06 - 29/06/2020
لەسەر مێزە سیاسییەكان چی دەچێنرێت و خەڵك چی دەدورێتەوە؟
پایتەختی هەرێمی كوردستان لە دۆخێكی گەرمی سیاسیدایە، بارەگای لایەنە سیاسییەكان جمەیان دێت لە هاتوچۆی وەفد و وەفدێك بەڕێدەكەن و پێشوازی لە وەفدێكی تر دەكەن، چاوەكان لەسەر لێدوان و بەیاننامەی بەشدارانی كۆبوونەوەكان كراوەن، لە رەوشێكدا كە ڤایرۆسی كۆرۆنا لەلایەك و قەیرانی دارایش لەلایەكی دیكە بەرۆكی هاوڵاتیانی هەرێمی كوردستانی گرتووە، پرسیار دەكرێت ئایا ئەم كۆبوونەوە سیاسییانە چییان لێبەرهەم دێت و لایەنە سیاسییەكان لەسەر مێزی گفتوگۆ چی دەچێنن و چی سەوز دەبێت.
چی دەگوزەرێت؟
بزوتنەوەی گۆڕان لەگەڵ یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان كۆبووەوە
یەكێتی نیشتمانی كوردستان لەگەڵ یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان كۆبووەوە
بزوتنەوەی گۆڕان و پارتی دیموكراتی كوردستان كۆبوونەوە
پارتی و یەكێتی ئامادەكاری دەكەن بۆ كۆبوونەوە
رێكخەری گشتی بزوتنەوەی گۆڕان و خانەی راپەڕاندن لەگەڵ ئەمیر و مەكتەبی سیاسی كۆمەڵی ئیسلامیدا كۆبوونەوە
هاوسەرۆك و سەركردایەتی یەكێتی سەردانی كۆمەڵیان كرد و باوەشیان كرد بە یەكدا
بڕیارە لەم هەفتەیەدا بزوتنەوەی گۆڕان و یەكێتی نیتمانی كوردستان كۆببنەوە
ئەمانە كۆمەڵێك لە ناونیشانەكانی هەواڵی تەنها 24 كاتژمێرن، كۆبوونەوەكان هێندە خێرا و لەسەر یەكن كە ئەگەر لە دیمەنە گشتییەكەدا سەیربكرێت دەبێت چاوەڕوانی گەورەی لێبكرێت و ناكرێت هەموو ئەم كۆبوونەوە خێرایانە هیچ دەرهاویشتەیەكیان نەبێت، بەڵام بۆ هاوڵاتیانی هەرێمی كوردستان هەواڵی كۆبوونەوەی سیاسییەكان كەمترین بایەخ و گرنگی هەیە.
چاكسازی . . تەوەری هەموو كۆبوونەوەكان
بەپێی یاساكەی، پێویستە لە مانگی تەموزدا، واتا تەنها چەند رۆژێكی دیكە یاسای چاكسازی لە هەرێمی كوردستان بخرێتە بواری جێبەجێكردنەوە، چاكسازی لە سەردەمێكدا كە قەیران تا بینەقاقای هەرێمی كوردستان هاتووە و رۆژ دوای رۆژ حكومەتی هەرێم كە لەسەر بنەما و بە دروشمی چاكسازی دامەزرا و كارنامەكەی بە كارنامەی چاكسازخواز داڕێژرا مایەپوچتر دەبێت و مووچەخۆرانی هەرێمەكە چاوەڕوانن بەشێك لە مووچەی مانگی شوباتیان لە مانگی تەموزدا وەربگرن، بەڵام لایەنە سیاسییەكان هێشتا ئومێدیان بە چاكسازییە و پێیانوایە چاكسازی دەتوانێت كەمێك لە باری سەرشانی هەرێمی كوردستان كەمبكاتەوە.
مەحمود محەمەد وتەبێژی پارتی دیموكراتی كوردستان لەدوای كۆبوونەوەیان لەگەڵ وەفدی بزوتنەوەی گۆڕان لەبەردەم مایكی كەناڵەكانی راگەیاندندا وتی، ئێمە و گۆڕان پشتگیری حكومەتین بۆ ئەنجامدانی چاكسازی و یاساكە لە سەرەتای مانگی داهاتوو دەچێتە بواری جێبەجێكردنەوە.
لە وەڵامی پرسیارێكی میدیاكانی بزوتنەوەی گۆڕانیشدا، لەبارەی رێگرییەكانی بەردەم چاكسازی، وتەبێژی پارتی دیموكراتی كوردستان وتی ئێمە وەك پارتی پشتگیری یاسای چاكسازین، لەكاتی جێبەجێكردنی یاساكەش دەردەكەوێت كێ دژە.
بەدیلی رێككەوتن لەگەڵ بەغداد
كۆبوونەوە سیاسییەكانی هەرێمی كوردستان لەكاتێكدایە كە وەفدی حكومەتی هەرێمی كوردستان بۆ جاری چەندەم تەنها لەم چەند هەفتەیەدا ملی رێگەی گرتووەتەوە بۆ بەغدا و چاوەڕوانە بەغداد نەرمی زیاتر بنوێنێ تا لەسەر دۆسێی نەوت و دارایی هەرێم بگەنە رێككەوتنێك.
بەپێی زانیارییەكان باڵیۆزخانەی ئەمریكا لە بەغداد فشاری زۆر دەكات تا هەولێر و بەغداد رێكبكەون و تەنانەت كڵێشەی رێككەوتنەكەی بۆ ئامادەكردوون، بەڵام تا ئەم چركەیە بەغداد تەنها بەدەمەوەهاتنێكی ئەرێنی هەیە نەك واژۆكردنی رێككەوتن و بەردەوام لەگەڵ وەفدی هەرێم باس لە دۆسێی گەندەڵی و گومان لە ژمارەی مووچەخۆران و قەبارەی داهات و دابەزینی نرخی نەوت دەكەن، ئەگەرچی هەرێم ئامادەیە جگە لە دۆسێی نەوت بەپێی رێككەوتن و بە رێژە داهاتی خاڵە سنورییەكان و بەشێك لە داهاتی ناوخۆش رادەستی بەغداد بكات، بەڵام پرسیاری سەرەكی ئەوەیە كە ئەگەر رەوش و ناكۆكی نێوان هەولێر و بەغداد درێژەی كێشا و بەغداد ئامادەنەبوو بەشە بودجەی هەرێمی كوردستان بنێرێت، ئەوا دۆخەكە بەكوێ دەگات؟ یاخود بەدیلی حكومەتی هەرێمی كوردستان چییە.
عەدنان عوسمان، سكرتێری جڤاتی نیشتمانی بزوتنەوەی گۆڕان لەوبارەیەوە دەڵێت لە ئێستادا تاڵانیەكی گەورە هەیە، ئەگەر چارەسەر بكرێت وكۆتایی پێ بهێنرێت ئەوا دۆخی دارایی هەرێم تا ئاستێك دەبوژێتەوە، چاكسازی و كۆنتڕۆڵ كردنی داهاتەكان و خۆماڵی كردنی بەشێك لە سەروەت و سامانی كۆمپانیا حیزبیەكان، دوا چارەسەرن.
لەبارەی كۆبوونەوەكان و رێككەوتن لەگەڵ بەغدا و ئەو پرسە، سكرتێری جڤاتی نیشتمانی بزوتنەوەی گۆڕان دەڵێت: ناكرێ بەردەوام چاومان لەبەغدا بێت و دەستی لێ پانبكەینەوە، بەغدا بژاردە بەهێزەكە نیە بژاردەی راستەقینە ناوخۆی هەرێمە، رێككەوتن لەگەڵ بەغدا لە ئێستادا سەخت و دژوار و تا ئاستێكیش قورسە، چونكە بەغدا لە روی داراییەوە دۆخی خراپە، رۆحی مەركەزیەت لە بەغدا تادێت بەهێزتر دەبێت و كارنامەی هەرێمیش لەگەڵ بەغدا لەساڵانی رابردودا ئەوەندە خراپ بوە كە هیچ متمانەیەك نەماوە.
ئەو وتانەی عەدنان عوسمان سكرتێری جڤاتی نیشتمانی و ئەندامی خانەی راپەڕاندنی بزوتنەوەی گۆڕان لەكاتێكدایە كە ئێستا بەغداد خۆی چاوەڕوانی قەیرانێكی دارایی قوڵ دەكات و لە چەند رۆژی رابردووشدا پرۆژەی قەرزی حكومەت لە پەرلەمانی عێراق پەسەندكرا كە بۆ پڕكردنەوەی بەشێك لە كورتهێنانی بودجە عێراق پەنا بۆ قەرزی نێودەوڵەتی دەبات، هەربۆیە زۆرێك رایان وایە كە لەكاتێكدا بەغداد خۆی لە قەیراندایە ئەگەر فشارە دەرەكییەكان زۆرنەبن لەسەری مەیلی نییە هەولێر لە قەیران رزگاربكات.
چی دەچێنرێت و چی دەدوردرێتەوە؟
دلێر عەبدولخالق، رێكخەری ژووری رۆژنامەوانی بزوتنەوەی گۆڕان بە پەیسەرپرێسی راگەیاند، كۆبوونەوەكانی بزوتنەوەكەیان لەگەڵ لایەنە سیاسییەكان چەند بنەما و دۆسێیەكی سەرەكی تێدایە بۆ گفتوگۆ، لە سەروو هەموویانەوە پرسی چاكسازی و بەدیلی رێكنەكەوتنی هەولێر و بەغدا و رەوشی سنوورەكان و سەقامگیری و مانەوە و بەهێزكردنەوەی كیان و قەوارەی هەرێمی كوردستان، لەگەڵ تێپەڕاندنی رەوشی چەقبەستووی ناوخۆی هەرێم و وەلانانی ناكۆكی و ململانێ حزبییەكان.
هاوكات رێبوار حەمەد، وتەبێژی كۆمەڵی ئیسلامی كوردستانیش لەبارەی كۆبوونەوەكان دەڵێت دەبێت چاكسازی راستەقینە لە مەلەفی نەوت و گەندەڵی و مووچەی بندیواردا بكرێت.
د. دەرباز محەمەد، ئەندامی خانەی راپەڕاندن و ئەندامی وەفدی بزوتنەوەی گۆڕان لە كۆبونەوە سیاسییەكاندا دەڵێت ناكۆكی نێوان یەكێتی و پارتی كاریگەری لەسەر كاری پەرلەمان و سەرجەم دامەزراوەكان هەبووە، بۆیە پێویستە ئەو ناكۆكیانە چارسەر بكرێت.
كەواتە پرسیاری جدی ئەوەیە ئایا ئەگەر هەموو ئەم شتانەی باسدەكرێن لەكۆبوونەوەكاندا، لە ئەرزی واقیعدا جێبەجێبكرێن، هەرێمی كوردستان چەند فەرسەخ بەرەو پێشەوە بە ئاراستەی تێپەڕاندنی قەیرانەكان هەنگاو دەنێت؟