ڕاپۆرتی کوردستانی

01:20 - 15/10/2020

حەسەن كامكار.. هونەرمەندانی ئێران وەفایان بۆی نەبوو‌

ئومێد نه‌جم

دامەزرێنەری گروپی كامكاران و یەكەمین تیپی مۆسیقا لەسنە

بەناوبانگترین گروپی مۆسیقای ئێران لە ماڵەكەی ئەو دامەزرا، گروپی مۆسیقای كامكاران زۆر گۆرانی و میلۆدی كوردی كە پێشكەشیان كردووە بەپێشنیاری باوكیان بووە. حەسەن كامكار ئەو كەسەی خۆی لەبارودۆخێكی كۆمەڵایەتی دژوار دەستی دایە فێربونی مۆسیقا، بەڵام  سەرجەم منداڵەكانی  و زۆر كەسی پێگەیاندودەستی زۆر بەهرەی گرت و خزمەتێكی زۆری بە مۆسیقای كوردی كرد.

حەسەن كامكار ساڵی 1923 لەشاری سنە لە دایك بوو، هەر لەتەمەنی 12 ساڵییەوە لە (خوێندنگەی موزیكی سەربازی) دەستی كرد بە فێربوونی موزیك، لەدواییدا بووە بە ڕابەری ئۆركێسترای ڕادیۆ سنە. دەیان و قوتابی و گۆرانیبێژی پەروەردە كرد، كە ئەمڕۆ هەر كامێكیان لە بنەمای موزیكی كوردی تایبەت بە ناوچەی سنەدا، رۆڵی سەرەكی دەبینن.

3جار ئامێری مۆسیقاكەیان شكاند، بەڵام ئەو وازی نەهێنا
حەسەن كامكار مامۆستای مۆسیقا و ژەنیاری ڤیۆلین و دامەزرێنەری گروپی مۆسیقای كامكاران، بە منداڵی عەشقێكی سەیری بە مۆسیقا هەبوو، كە دایك و باوكی هەر دژ بەم مەسەلەیە بوون و خۆشحاڵ نەبون لەوەی كوڕەكەیان ئارەزووی لەمۆسیقایە. باوكی چەند ئامێری مۆسیقای لەدەست شكاندوووە و لۆمەی كردووە.! حەسەن كامكار خۆی خۆی پەروەردە كرد و گوێی لە مۆسیقا دەگرت، ئەگینا هاندەرێكی تری نەبوو. ئەگەرچی بارودۆخی كۆمەڵایەتی ئەو زەمانە زۆر گونجاو نەبو بۆ كەسێ هونەرو مۆسیقا هەڵبژێرێ. ئەما ئەو سەرسەختانە بەردەوامی دا بەحەزو خولیاكانی تاگەیشتە ئاوات.

عاشقی مۆسیقا بوو
ئەو لەشاری سنە لەدایك بو، لەسەردەمی ئەودا تاكە جێگا كە مۆسیقای لێ بو سوپا بو، تەمەنی 12 ساڵی بوو لە مەدرەسەی موزیكی نیزام دامەزرا و فێری مۆسیقا بوو. لەتەمەنی 17ساڵیدا لەگەڵ سازە سونەتی و كلاسیكەكان و بەتایبەت ڤیۆلین ئاشنابو. ئەم سازە بەبێ ئەوەی مامۆستایەك دەستی بگرێت فێربو بە سود وەرگرتن لە كتێبی نۆت و رەدیفی چاپكراوی ئەبولحەسەنی صەبا كە شەو ورۆژ پرۆڤەی لەسەر دەكرد.

حەسەن كامكار لەگەڵ سازە جۆر بەجۆرەكاندا ئاشنابو تاوای لێهات بەئاسایی هەموو سازێكی لێدەدا. بەڵام سازی تایبەتی  ویۆلۆن بوو. هەمو ئەو ساز مۆسیقیانەش بەبێ مامۆستا فێری بوو، ئەمەش بەڵگەیە بۆتوانای هونەری  و عەشقی حەسەن كامكار بۆ فێربونی مۆسیقا.

حەسەن كامكار بە ئەندازەیەك شەیدا و عاشقی  مۆسیقابو كە هەر منداڵەكانی نا، بەڵكو هەوڵیشیدا هاوسەرەكەی فێری ژەنینی كەمان (ڤیۆلین) بكات، بەڵامهەمیشە لەكاتی مەشق دەهاتنە پشت دەرگا و گاڵتەیان پێ دەكردو دەیانوت لەجیاتی لەماڵ قالی بچنێ و تەون بكا خۆی بەوانە خەریك دەكات.  ناچار هاوسەرەكەی لەبەر قسەو قسەڵۆكی خەسووی و كەسوكاری نەیتوانی بەردەوام بێ، بۆیە ئەمە بووە ئاستەنگێكی گەورە لەپێشیدا. ئەگەرچی ئەو ژنە بەهۆی ئەو تیروتوانجانەوە وازی لەفێربونی مۆسیقا هێنا، بەڵام هیچ كاتێ نەبووە ڕێگر لەبەردەم منداڵەكانی و هەمیشە هاندەر و پشتیوانییان بو لەفێربوونی مۆسیقادا، بەوتەی هۆشەنگ كامكاری كوڕی ،دایكیان ڕۆژێك نەیوتوە بێزاربووم یا سەرم دێشێ یان شتی تر.بیژەن كامكاریش دەڵێ "ئەگەر دایكمان موخالف بوایە، ئێمە هیچ كاممان موزیسیان نەدەبوین

دەفی لەخانەقاوە هێنایە ناو گروپی مۆسیقا
دەف لە سەردەمانی كۆنەوە لە كوردستاندا ژەنراوە. شوێنكەوتوانی ڕێبازی قادری لە سەردەمانی كۆنەوە دەفیان بۆ كۆڕی زیكر بە كار هێناوە.ئەمڕۆ "سنە بە پایتەختی دەف لەجیهاندا" ناسراوە.
بیژەن كامكار لەبەشێكی كتێبەكەیدا دەربارەی فێربوونیئامێریكوردی "دەف" نووسیویەتی: ئەم ئامێرە سەرە تاباوكم رەوانشاد مامۆستاحەسەن كامكار لەگرووپی سەربە فەرهەنگ وهونەری ئەوكاتی كوردستان كەڵكی لێوەرگرتووە. بیژەنی كوڕیشی  ساڵی 1974 یەكەم بوو كە دەفی بردە ناو مۆسیقای ئێرانی یەوە.
یەكەم تیپی مۆسیقای لەسنە دامەزراند
حەسەن كامكار ئەو كات كە كاربەدەستی حكومەت بوو، داوایانلێكرد كە بگەڕێتەوە كوردستان و گرووپێكی مۆسیقایی لە سنە دروست بكات. ئەو كات هەرچی كرد  كەسانێكی ئەوتۆی بێجگە لە یەك دوویەكی دیكە بۆ پەیدا نەبوو.
كوڕەكانی ئەو ڕۆژە هەستیان بە تەنیایی باوكیان كرد و حەولیاندا ئەو لەو پەرۆشییە ڕزگاری بكەن، وابوو دوای 5 ساڵ گرووپیكامكارەكانپێكهات. لەنێوگرووپەكەدا هەركەسەی سازێكی لێدەدا، حەسەن كامكاری باوكیان وێڵۆن، هووشەنگ ئۆكاردیۆن، بیژەن مێلۆدیكا، پەشەنگ سەنتوور، ئەڕژەنگ تۆنبەك وقەشەنگیش ئاوازی دەخوێندو ئاوابووكە گرووپی كامكارەكان بەم چەشەی  پێك‌ هات.
حەسەن كامكار یەكەم كەس بوو لە سنە خولی مۆسیقای كردۆتەوە، ئەوكات زۆر گاڵتەیان بەكەسێ دەكرد كە فێری مۆسیقا ببوایە، وەك بیژەن كامكار دەڵێ: "زۆر كەڕەت خەڵك لە شەقام و كۆڵانان‌دا بە قسەی ناحەز و ناشیاو هەرای بابمیان دەكرد".  بەڵام ئەو كۆڵی نەداو هەموو منداڵەكانی خۆی فێری ئامێرە مۆسیقیەكان كرد و گروپی مۆسیقای كامكارانی دامەزراند. ئێستە هەریەكێ لەو كوڕِانەی هونەرمەندی گەورەی كوردن، مێژووی مۆسیقای كوردی ناتوانێ فەرامۆشیان بكات.


لەرادیۆی سنەوە هاوكاری هونەرمەندانی كوردی كرد
حەسەن كامكار بۆ زۆربەی گۆرانی بێژەگەورەكانی كورد ئاهەنگی دروست كردووە، یا لەگەڵیان سازی لێداوە و لە پەروەردەكردنییاندا، هەوڵی داوە. گۆرانی بێژانی وەك حەسەن زیرەك و حوسێن شەریفی و عەباس كەمەندی و هێندێ ئاهەنگی بەنرخ بۆ هونەرمەندانی فارس.  

كاتی خۆی لەبەرهەمەكانی هونەرمەندی ناوداری كورد(حەسەن زیرەك)دا بەشداری دیاری هەبووە.

فەتانەی وەلیدیلەتەمەنی٦یان٧ساڵاندالەڕێگەیمامۆستا“حەسەنكامكار”باوكیكامكارەكانەوە،دەنێردرێتەرادیۆ سنەو ئەوێ سەرەتای دەستپێكردنی گۆرانی چڕینی بووە.حەسەن كامكاریش  ئەودەمەی لە رادیۆ سنەكە ژەنیار بو هاوكاری هونەرمەند فەتانەی وەلیدی كرد و چەند بەرهەمێكی بۆ تۆماركرد و بیژەن كامكاری كوریشی  ئەو سەردەمە” تاری” بۆ لێ داوە.

هەروەها موزیكژەنی ناوداری كورد موجتەبا میرزادە ساڵی 1959 دەچێتە شاری سنە و لە ئۆركێسترای ئەم شارەدا بەسەرپەرشتی مامۆستا (حەسەن كامكار) پەرە بە هونەرەكەی دەدات، لەو هەل ودەرفەتەدا بووكە موجتەبا توانی كۆمەڵێك ئەزموون لە مامۆستا كامكار وەرگرێ.

هونەرمەندانی فارس وەفایان بۆی نەبوو
"چاووش" یەكێ لە بەناوبانگترین گروپی مۆسیقای سونەتی بوو و پێك هاتبوو كە گەورەهونەرمەندانی وەك شەجەریان و محەمەد ڕەزا و پەروێز موشكاتیان و حوسێن عەلیزادە و شەهرام نازری وچەند كەسی تر ئەندامانی گروپەكە بوون. كە تا پێش گۆرانكارییەكانی ساڵی 1979 لەئێران، چالاكترین گروپی مۆسیقابون و چەندین ئەلبومی گۆرانی و مۆسیقایان خستە بازاڕەوە.

ئەم گروپە پێك هاتبو لە ئەندامانی پێشوی گروپی مۆسیقی "شەیدا" و "عارف"  سەرەتا بەهەوڵ و كۆششی موزیكژەنی كورد حەسەن كامكار  و هونەرمەند محەمەد ڕەزا لوتفی دامەزرا. چیرۆكی ناسینی ئەم دوو هونەرمەندە لەرادیۆی سنەوە دەستی پێكرد، ئەو زەمانە لوتفی لەو رادیۆ كوردییە كاری دەكرد  و یەكێ بو لە ئەندامانی ئەو گروپە مۆسیقیەی حەسەن كامكار سەرپەرشتی بوو نۆتەی مۆسیقای بۆ دەنوسینەوە.

هۆشەنگ كامكار گلەیی ئەوە لە هونەرمەندانی فارس دەكا كە لەگێڕانەوەی مێژووی ئەو گروپە مۆسیقیە باس لە رۆڵی حەسەن كامكاری باوكی و خانەوادەی كامكار ناكەن و ناوی ناهێنن. بەوشێوەیە دەیانەوێت مێژوو چەواشە بكەن.

هۆشەنگ كامكار لەچاوپێكەوتنێكدا ئەوە بەبیر هونەرمەندانی ئێران دێنێتەوە كە: "گروپی شەیدا بە ڕابەری لوتفی لە سنە و لە نزیك حەوزی ماڵەكەمان دامەزرا و دوایی چونە تاران و ناوبانگیان پەیداكرد".

هۆشەنگ گلەیی و گازندەی ئەوەشدا كە حەسەن كامكار كە سنەی بەجێهێشت بەرەو تاران، هەموو سەرەوت و سامانی لەماڵی دونیادا خاوەنی "350هەزار تومەن" بو، باوكم تەواوی ئەو پارەیەی دا بە لوتفی و پێی گوت ئەو پارەیە بۆ گروپە سەرف بكە، لوتفیش بەو پارەیە چەند ئامێرێكی تۆماركردنی دەنگ و سازی مۆسیقای پێ كڕی كە تەواوی ئاهەنگ و ئەلبومەكانی گروپی شەیدا و چاووش بەو ئامێرانە تۆماركرا، باوكم تا ئاخیری عومری هاوڕا لەگەڵ گروپی شەیدا، عارف وچاووش بو و لەتەواوی كار و چالاكیە هونەریەكان بەشدارە، ئەما بەداخ و ئەسەفەوە ، ئەما هەر كاتێ كە لەبارەی سەرگوزەشتەی شەیدا و عارفەوە دەدوێن، ناوی هەموو كەسان دێنن جگە لە حەسەن كامكار".

ئەو گلەیی بە موزیسیانەكانی گروپی چاووش دەكا و بە "نامەرد" وەسفیان دەكا و دەشپرسێ "ئایا ناوبردنی حەسەن كامكار ئەوەندە كێشەیە؟".

400 ئاوازی فۆلكلۆری كوردی كۆكردەوە
حەسەن كامكار جگە لەكاری ژەنیاری  و ئاهەنگی رادیۆ، هەوڵی زۆر دا لە ناساندنی مۆسیقای كوردی لەنێو خەڵكی سنەدا. ساڵانێكی زۆریش هەوڵی بێ وچانی دا لەپێناو كۆكردنەوە و بەئەرشیف كردنی ئاوازی و گۆرانی فۆلكلۆری كوردی، پاشان نوسینەوەیان لەسەر نۆتەی مۆسیقا، لە ئەنجامی ئەم هەوڵەیدا توانی 400 چوارسەد ئاوازی فۆلكۆری كوردی كۆبكاتەوە.

مامۆستا حەسەن كامكار، هونەرمەند و ئاهەنگساز و موزیكزانی بەناوبانگی كورد لەتەمەنی ( 69) ساڵیدا  و لەڕۆژی 14/5/1992 باروبنەی ژیانی پێچاوە و دڵی لە لێدان كەوت.

دامەزرێنەری گروپی مۆسیقای كامكاران
حەسەن كامكار یەكەمجار خۆی وانەی مۆسیقای بە منداڵەكانی خۆی گووت، هەموویان سەرەتا لەلای ئەو مۆسیقا فێربوون، دواتر چوونە زانكۆ و خوێندنی هونەرییان درێژەپێدا. تەنانەت بیژەنی كوڕی تەمەن تەنها چوار ساڵبوو بردە بەرنامەی “منداڵان”  و لەڕادیۆ سنە گۆرانیی دەگووت.كامكارەكان ئێستا لە (تاران) دادەنیشن و لە ئەسڵدا خەڵكی شاری (سنە)ن.خاوەنی چەندین ئەلبومی گۆرانی ومۆسیقان و ، لەڕێی كۆنسێرتەكانیەوە مۆسیقا و هونەری كوردییان لەئێران ووڵاتانی جیهان زیاتر ناساندوە.
حەسەن كامكار باوكی هەشت منداڵە كەسەرجەمیان هونەرمەندن، لەئێراندا یەكەمین گروپی مۆسیقاین كە سەرجەمیان ئەندامی یەك خێزانن:
1-        هۆشەنگ كامكار: سەرپەرشتی گروپی كامكارانە، ئامێری تار دەژەنێ و هەم مۆسیقاش دابەش دەكات
2-        بیژەن كامكار: سەرەڕای گۆرانی گوتن، ئامێرەكانی روباب و دەف و زەڕب یش لێدەدات.
3-        پشەنگ كامكار:  ئامێری سەنتور دەژەنێ
4-        ئەرسەلان كامكار:  ژەنیاریئامێری كەمان- ڤیۆلینە، هەم عودیش دەژەنێ و مۆسیقاش دابەش دەكات.
5-        قەشەنگ كامكار: هاوسەری پێشوی هونەرمەندی ئێران محمدرەزا لوتفی یە و تارژەنی گروپی كامكارانە
6-        ئەردەوان كامكار: سەنتور ژەن
7-        ئەردەشێر كامكار: ئامێری كەمانچە دەژەنێ
8-        ئەرژەنگ كامكار:  ئامێری زەرب لێدەدا

سەرچاوە:
گۆڤاری ڕامان: ژمارە (39)
گفت و گو با هوشنگ کامکاربه بهانه سالروز درگژشت استاد حسن کامکار: https://www.magiran.com/article/3898467