02:58 - 09/12/2020

لەبارەی قەیرانەكانی هەرێمی كوردستانەوە، دیدگا و هەڵوێست‌

پەیسەر

نیوەڕۆی ئەمڕۆ مەسروربارزانی لە هەولێر لەكۆنگرەیەكی رۆژنامەوانیدا لەگەڵ ژمارەیەك لە میدیاكارانی هەرێمی كوردستاندا تیشكی خستە سەر دواپێشهاتەكانی ڕێككەوتنی هەرێمی كوردستان و بەغداد لەگەڵ باسكردن لە ڕەوشی ئابووری هەرێم و پەیوەست بە دۆخی خۆپیشاندانەكانی هەرێمی كوردستانی شرۆڤەكرد.

لەبارەی پەیوەندییەكانی نێوان حكومەتی هەرێم و بەغداد سەرۆكی حكومەت گوتی:  حكومەتی هەرێم هەموو ئەركەكانی خۆی جێبەجێكردووە، بەڵام عێراق هەرجارەی بە بیانوویەك پارەی هەرێمی دواخستووە، هەروەها باسی لەوەش كردووە كە پەیوەندییەكانی نێوان هەرێم و بەغداد زۆر رەهەندی هەبووە، بەڵام بەداخەوە عێراق هیچێك لەوانەی جێبەجێ نەكردووە،  لەبارەی یاسای قەرزەكەی خكومەتی عێراقیشەوە گوتی، یاساكە ئەسەری رەجعی نیە، بۆیە مانگەكانی 4،5،6 و ەتەنانەت 10 ی تێدا نییە و مافی هەرێمی كوردستانە لەبەر ئەوەی یاساكە لە مانگی 11 دەركراوە.

لەگەڵ ئەوەشدا هیوای خواست كە ڕیككەوتنی تەواوەتی بكرێت بۆ ئەوەی هەموو مانگێك تووشی ئەو گرفتە نەبین، داوای لە عێراقیش كرد كە بێت بەدەم داوا دەستوورییەكانی خۆی هەستێت.

لەبارەی ئەو هەوڵانەش كە لەلایەن ژمارەیەك لە پەرلەمانتاری كوردەوە لە بەغداد دەدرێت و پێیان وایە حكومەتی هەرێمی ئەركەكانی خۆی جێبەجێناكات، سەرۆكی حكومەت گوتی:

ئەوانەی كە بەدەنگی خەڵكی كوردستان چونەتە بەغداد دەبوو نوێنەرایەتی خەڵكی كوردستان بكەن و ئەوەندەی ڕەخنە لە هەرێمی كوردستان دەگرن ڕەخنەشیان لە بەغداد بگرتایە.

لەبارەیچاكسازیشەوە كە دروشمی سەرەكی كابینەكەیەتی گوتی:  لەیەكەم رۆژی دەستبەكاربوونمانەوە دەستمان داوەتە چاكسازیی، بەڵام دەنگێك هەبووە كە نەیانویستووە ئەو كارانە بچنە پێشەوە، ئەوانەی كە باس لەوە دەكەن كە چاكسازیی نەكراوە، هەر ئەوانە بوون كە ڕێگر بوون لە جێبەجێكردنی یاساكە، ئەوانە نەیانهێڵاوە جێبەجێ بكرێت ئەوانە بوون كە لە بەغداد لەپشتەوە چەقۆ لە هەرێمی كوردستان دەدەن، ئەوانەن كە خۆپیشاندەران هاندەدەن بۆ ئەوەی بەو شێوەیە بچنە سەر بارەگاكان و فەرمانگەكان.

سەرۆكی حكومەت لە میانی قسەكانیدا جەختی لەسەر ئەوە دەكردەوە لەناو خۆپیشاندەران خەڵكی سوریای تێدا بووە، خەڵكی وڵاتی دیكەشی تێدا بووە، بۆیە بە هەمووان دەڵێم: كاتی ئەوە هاتووە كە لەسەر بنەمای یەكتری قبوڵكردنەوە پێكەوە ڕوو بەڕووی كێشەكان ببینەوە،كوردستان پێویستی بە هەموومان هەیە، هەمووان بە كەلتووری جیاواز و ئاینی جیاوازەوە پێكەوە ژیاوین، دەبێت بە هەمووان بەگژیاندا بچینەوە.

لەبارەی پێكەوەڕووبەڕوو بوونەوەی ئەو دۆخەی هاتووەتە پێشەوە گوتی: هەركەس ئامادەبێت دەستی خزمەت درێژبكات دەستەكانی دەخەینە سەر چاوان.

لەبارەی ڕێككەوتنی پەنجاساڵەشەوە گوتی، كابینەكانی پێشووتر بەناچاریی بڕیاری هەناردەكردنی نەوتیان داوە، لەبەر ئەوەی مووچەی خەڵكی هەرێم بڕابوو، دەرهێنانی نەوت كولفەی هەیە، بەشێكی زۆری نەوتەكە بۆ خەرجیەكەیەتی ، گرێبەستێكە بۆهەناردەكردنی نەوتەكەیە كە بۆرییەكە بە خاكەكەیاندا دەروات، ئەگینا هیچ نەوتێك پێشوەختە نەفرۆشراوە، مافی دەستووری خۆمانە كە ئەو كارانەمان كردووە.

ئەوەی كە دیلۆیت ئەیكات ڕوونە، هەموو داهاتەكان دیارن، چۆن دەفرۆشرێن و بەچەند دەفرۆشرێن و لە كوێش دادەنرێت، بەڵام داهاتی ناوخۆ بەهۆی كۆرۆنا وە كزبووە.

بپێداچوونەوەمان كردووە بە هەموو گرێبەستەكانی پێش خۆماندا، هەوڵمانداوە كە سەرچاوەی داهات فرە بكەین و تەنها پشت بە نەوت نەبەستین، لەو پێناوەدا پەرە بە كەرتەكانی دیكەش بدەین.

بوژاندنەوەی ئابووری پێویستی بە كەشی ئارامی هەیە، بەڵام بەداخەوە ئەو دۆخە ناهەموارە كارەكان دوا دەخات، ئەوانەی كە زۆرترین قسە لە دژی حكومەت دەكەن ئەوانەن كە ڕێگر بوون لە چاكسازیی.

لەبارەی ئەزموونی هەرێمی كوردستانیشەوە گوتی: دەمانەوێت كوردستان ببێتە نموونە و گواستنەوەی ئەزموونەكەمان بۆ بە بەشكانی خوارووی عێراق، ئێمە ئامادەین هاوكارییان بكەین بۆ ئەوە ئەزموونەكە بگوازینەوە بۆیان .

ڕێژەی كارەبا زیادی كردووە، پرۆژەكان لە ڕێگەی كەرتی تایبەتەوە بەردەوامە، هیچ پارەیەكی مووچە نەچووە بۆ پرۆژەی تەشغیلی، چوون ئەوە ژێرخانی ئابوورییە.

لەوەڵامی پرسیاری رۆژنامەنووساندا گوتی: سوتاندنی بارەگا و تێكدانی پەیوەندیی كۆمەڵایەتی مانای ئەوەیە هەوڵێك هەیە بۆ لاوازكردن و لەناوبردنی قەوارەكە، لە هەموو شتێك گرنگتر یەكریزییە بۆ ئەوەی ڕووبەڕووی ئەو دۆخە ببینەوە.

سەبارەت بە دابەشكردنی مووچە، گوتی هاوخەمی مووچە خۆرانیان، بە هیچ شێوەیەك گلەییمان لەوانە نییە كە بە شێوەیەكی ئاشتییانە داوای مووچە دەكەن، ئەوەی كە هەیە 400 ملیۆن دۆلار دێتەوە لای حكومەت، نەفەقاتی سیاسی هەرێم لە بەغداد نادرێت، سیاسەتی گونجاندمان ئەنجام داوە بە ڕێژەی لێبرینەوە، لەسەر بنەمای وەعدی عێراق دانراوە، كاتێك نەهاتووە چاوەڕوانی بووە لە بەغداد نەك خۆمان نەیدەین، داوا دەكەین تەفەهومی وەزعەكە بكەن، ئەگەر عێراق مووچە نەدات ئەوا ناچار دەبین مانگانە لە بوودجەو داهاتی خۆمان دابینی بكەین، من ئێستە ڕێژەكە ناڵیم بەڵام دەزانم كە لە ئاستی چاوەڕوانیدا نابێت، لە لایەكی تریشەوە گوتی: ئەگەر بەراوردی مووچەی فەرمانبەرانی هەرێم بكەین بە مووچەی وڵاتانی دراوسێمان  بێگومان مووچەی فەرمانبەرانی هەرێم  بەرزترە.

هەروەها گوتیشی مانگانە دەتوانین مووچە بدەین بەڵام بەو شێوەیەی كە لەبەردەستی حكومەتدایە، چوون ناتوانین بەردەوام قەرزبكەین.دوایی كێ قەرزەكە دەداتەوە ئەكەوێتە سەر نەوەكانی داهاتوو، لەگەڵ ئەوەشدا ڕایگەیاند :هێشتا بێئومێد نەبووین لە ڕێكەوتن لەگەڵ عێراق. بەڵام ئەگەر عێراق نەیدا ئێمە لەگەڵ پەرلەمان بە ئاشكرا باسی دەكەین و دەبێت خەڵكیش لەو دۆخە تێبگات و تۆپەكە لە ساحەی عێراقە.

سەبارەت بە ڕیككەوتنی شەنگال كە لەنێوان حكومەتی هەرێمی كوردستان و بەغداد چەند جارێك جەختی كردەوە لەسەر ئەو ڕێككەوتنەو گوتی : چاوەڕوانین جێبەجێ بكرێت بەڵام جێەبجێ نەكراوە، بۆ دەركردنی هێزە كانی پەكەكە بە هیچ شێوەیەك دەرنەچوون، چەند كاتژمێرێك بارەگاكانیان چۆڵكرد ودواتر بە جلوبەرگێكی دیكەوە هاتوونەتەوە، ژمارەیەكی تریان لە سوریاوە هێناوە، ژمارەیان  زیادیكردووە. سەبارەت بە هاتنی سوریاییەكان بەناوی ئاوارەو میوان بۆ ناو خۆپیشاندەران پەیوەندی بە ڕێكخستنی لەگەڵ لایەنێكی دەرەكی و جێبەجێكردنی ئەجێندای دەرەوەی هەرێمی كوردستانە.

لەوەڵامێكی یەكێك لە رۆژنامەنوساندا كە بۆچی لە هەولێر و ناوچەكانی دیكە ڕێگریی دەكرێت و بۆئەو مەبەستەش 3 حزبی چەپ بەیاننامەیان بڵاوكردووەتەوە، گوتی لە هەولێر ڕێگری لە خۆپیشاندان ناكرێت، بەهیچ شێوەیەك ڕاست نیە ڕێگە نەدرابێت " ئەوەی لە سنووری سلێمانی و هەڵەبجە رودیا ئیستیغلال كراوە، وەزعەكە تێكدراوە، ئێمە بەرپرسیارین لە پاراستنی گیانی خۆپیشاندەرو موڵك و ماڵی حكومەت و حیبزبیش كاتێك خۆپیشاندان نەبووە كە توندوتیژیی لێنەكوتبیتەوە، بۆ ئەوەبووە فەوزای لێنەكەوێتەوە.

سەبارەت بە ڕێككەوتنی شەنگال، گوتی ئەوانەی ماونەتەوە تەحەدای حكومەتی عێراق دەكەن،ڕیككەوتنەكە نەچووەتە بواری جێبەجێكردنەوە، ئەوانەی ماونەتەوە لە خاریجی یاسا و دەستوورە  ئەوەی كە ماوەتەوە ئەركی حكومەتی عێراقە.

هەندێك لەوانەی شەنگال چوونەتە ناو دامەزراوە حكومیەكانی عێراق، هیچ هەنگاوێكی جدی لە لایەن عێراقەوە ئەنجام نەدراوە، هیوای خواست كە ڕێككەوتنی شەنگال جێبەجێ بكرێت.

مانەوەی قەوارەی هەرێم بە خواستی هەمووان نییە، ئەوەی من دەڵێم پلانێكی جدی هەیە بۆ لاوازكردنی قەوارەكە، ئەگەر ئێمە لەناوخۆماندا ڕێكبین ئەو پلانە سەرناگرێت، چاوەڕوانمان بووە هەندێككەس پشتیوانیمان بكەن بەڵام نەك هەر پشتیوانییان نەكردووین دژیبشمان وەستاونەتەوە.

نامانەوێت شەڕی كوردو كورد بكرێت، بەهەموو هێزێكمان ڕووبەڕووی ئەوە دەبینەوە كە هەركەس و لایەنێك لەبەرامبەر حكومەتی هەرێم بوەستێت.

سەبارەت بە چاكسازیی سەرۆكی حكومەت گوتی: ئەوانەی كە دەڵێن هیچ نەكراوە لە بواری چاكسازیدا راست ناكەن و ئەجێندای سیاسی لەپشتە، داتاكان لەبەردەستن و ئەوەی دەیەوێت بزانێت چیكراوە داتاكان لەبەردەستدا هەیە، سەبارەت بەپەیوەندییەكانی نێوان حكومەتیش لەگەڵ لایەنە سیاسیەكان پەیوەندی بەوانەوە هەیە كە بەشدار نەبوون لە حكومەت، بەڵام پەیوەندی حكومەت و لایەنە سیاسیەكان پەیوەندی خزمەتگوزارییە.

لەوڵامی رۆژنامەنووس شیرا رەئوف، نێردەی پەیسەر پرێس دا،كە ئەگەر عێراق خۆی لە لێواری شكستدایە نەهات بەدەم داواكەی هەرێمەوە چی بژاردەیەكی ترتان هەیە؟ گوتی ئێمە پابەندین بەدەستوور، هەموو هەوڵێك دەدەین بۆ ئەوەی بگەینە ڕێككەوتن، ئەگەر حكومەتی عێراق نەیكرد هیوادارم بەخەڵك بڵێن لایەنی جێبەجێ نەكردنی ڕێكەوتنەكە كێیە؟

لەبارەی مستەفا كازمیشەوە گوتی كاتی خۆی كە بووە سەرۆك وەزیران بە بێ پیشمەرج پشتیوانیمان كردووە، بە دۆستی خۆمانی دەزانین، دوامان وایە مستەفاكازمی وەك سەرۆك وەزیرانی هەموو عێراق ڕەفتار بكات.

سەبارەت بەوەش ئایا لایەنێك یان وڵاتێك دەستی هەیە لە خۆپیشاندانەكانی ناوچەی سلێمانی هەیە، سەرۆكی حكومەت گوتی بەدڵنیاییەوە، پێویست ناكات هیچ بڵێم بڕۆن سەیركەن بزانن كێن، سەیری بەیاننامەو هەڵنانەكانیان بكەن. لە ناوخۆو لە دەرەوەش هەیە، بێشەرمانە باس لەوە دەكەن كە ئامادەن قەوارە كەتێكبدەن.