10:19 - 30/03/2021
وردەكاریی دادگاییكردنی قازی محەمەد و هاوڕێكانی
هەركات قسەو باس دێتە سەر ئەوەی باس لە قۆناغێكی گرنگی مێژووی كورد بكرێت یەكسەر مرۆڤ هزری دەچێتەوە سەر كۆماری كوردستان و لەناو ئەو كۆمارەشدا چاوی دەچێتە سەر كەسایەتی سەرۆك كۆمار (پێشەوا قازی محەمەد)، قازی محەمەد دادوەر و دامەزرێنەر و سەرۆك كۆماری كوردستان ساڵی 1900 و هەندێكی دیكەش دەڵێن (1901) لە مهاباد كە پێی گوتراوە سابڵاخ لە دایكبووە ، كەسایەتیەكی بەهێزی كۆمەڵایەتی و ئاینی و عەشایەریی بووە، چەند زمانی زیندووی جیهانی زانیوەو دوای مردنی باوكی لە شوێنەكەی قازیەتی كردووەو پێش لە دروستبوونی كۆمار بەڕێوەبەری فەرمانگەی رۆشنبیری مەهاباد بووە، ئەو هەر لەسەرەتای تەمەنیەوە بیری نەتەوایەتی لە مێشكیدا بووەو لەو پێناوەشدا خەباتی بنەماڵەییان هەبووە.
بە پێی سەرچاوەكان ساڵی 1941 قازی محەمەد نەخشەیەكی كوردستانی كێشابوو بە جۆرێك خۆی باوەڕی پێی هەبوو، ئەم نەخشەیە هەمیشە لە ژوور سەری خۆی هەڵیدەواسی، وەك ئەوەی كە باوەڕی بەو ئاڵایە هەیەو دەبێت خەباتی لە پێناودا بكات، بۆیە پێویستە هەمیشە لەبەرچاویدا بێت، پاشان ئەو نەخشەیەی خستە بەردەستی خەڵك تا ئەوانیش وادار بكات بەو بۆچوونە، سنووری ئەو نەخشەیە پێكهاتبوو لە بەشێك لە خاكی فەرمی وڵاتەكانی (ئێران و توركیا و عێراق)، واتە هەندێك لەو بەشە كوردستانیانەی كە لە سنووری ئەو وڵاتانەدا هەن .
دوای ئەوەی ئەونەخشەیە لەناو خەڵكیدا بڵاوكرایەوەو دەنگدانەوەی گەورەی بەدوای خۆیدا هێنا، قۆناغی دووەمی كاركردن بەرەو سەربەخۆیی، بریتی بوو لەوەی ئاگادارییەك لەشاری مەهاباد بڵاوكرایەوە كە هەركەسێك خزمەتی سەربازیی كردبێت، بچێتە بارەگای حیزب و دوای تۆماركردنی ناوی چەك وەربگرێت و ببێتە سەربازی كوردستان، پاش چەند رۆژێك لە چەكداركردنی خەڵكی ناوچەكە و دروستبوونی جۆش و خرۆشی تایبەت بەو هەستە نەتەوایەتیە، یەكێكی دیكە لەو هەنگاوانە ئاڵای ئێران لە سەر هەموو تەلارو بینا دەوڵەتیەكانی شاری مەهاباد هێنرانە خواروەو لە بری ئەو ئاڵایەكی دیكەیان هەڵواسی كە لە سێ ڕەنگی (سوور و سپی و سەوز) پێكهاتبوو لەناویدا نیشانەكانی (گەنم، هەتاو، قەڵەم)ێك هەبوو، ناوی ئەم ئاڵایەشیان نابوو (پەرچەم- ئاڵا)ی كوردستان، بە هەڵكردنی ئەو ئاڵایە هەنگاوێكی دیكەی دڵخۆشكەر نرا، پاش چەند رۆژێك قازی محەمەد سەرۆك عەشیرەت و دەسەڵاتدارە ناوخۆییەكانی لە بارەگای (فەرمانداریی كۆن) دا كۆكردنەوەو بە ئامادە بوونی ئەوان (حكومەتی جمهوری كوردستان)ی ڕاگەیاند و داوای پشتگیری تەواوی لێكردن و ئەگەرەكانی سەركەوتنی ئەو هەنگاوە بە گەشبینیەوە بۆ ڕوون كردنەوە، دوای ئەویش (محەمەد حسین سەیفی قازی) وەك ژەنراڵێكی سەربازی و بە جل و بەرگی سەربازییەوە ناساند و ئەویش بەناوی سەربازانی دیموكراتەوە ڕێگەی بەخۆیدا كە (قازی محەمەد)وەك پێشەواو و سەرۆكی حكومەتی كوردستان ناوزەد بكات(ئەڵبەتە دبێت ئاماژە بەوە بكرێت كە نازناوی پێشەوا قازی محەمەد پێشووتر بۆ خۆی هەڵیبژاردبوو نوسین و بیروڕاكانی خۆی بەو ناوەوە بڵاو دەكردەوە).
دامەزراندنی كۆمارەكە بە پێكهاتنی 13 وەزارەتی گرنگ بوو بەم شێوەیە
حاجی بابەشێخ ، سەرۆك وەزیران، محەمەد حوسەینی سەیفی قازی وەزیری جەنگ، محەمەد ئەمینی موعینی وەزیری دەوڵەت، ئەحمەدی ئیلاهی وەزیری ئابووری، كەریمی ئەحمەدین وەزیری پۆستەوگەیاندن، حاجی ڕەحمانی ئێلخانی وەزیری ڕاوێژكاریی، مەنافی كەریمی وەزیری رۆشنبیریی، صدیقی حەیدەری وەزیری ڕاگەیاندن، خەلیل خەسرەوی وەزیری كار، حاجی مستەفا داودی وەزیری بازرگانی،محەمەد وەلی زادە وەزیری كشتوكاڵ، ئیسماعیل ئێلخانی زادە وەزیری ڕێگاوبان.. بەڕێوەبردنی حكومەت بۆ ماوەیەكی كەم چۆن بووەو خاڵە بە هێزو لاوازەكانی هەرچی بوون لەم ڕاپۆرتەدا باس نەكراوەو تەنها ئەو شتانە نەبێت كە پەیوەندییان بە ڕوخانی كۆمارەكەو دادگایی كردنەكەیانەوە هەیە.
وەك شارەزایان باسی دەكەن لەكات و ساتی كۆماری كوردستاندا كۆماری دیموكراتی ئازەربایجان لە تەورێز دامەزرابوو، پشتیوانی هەردولاش لە لایەن یەكێتی سۆڤیەتەوە دەكرا بەڵام كاتێك ئەو كۆمارە دەڕوخێت و سەرۆكەكەی بەرەو یەكێتی هەڵدێت ئیتر ئەرتەشی ئێرانی شاهەنشاهی یەكلایی دەبێتەوە بەرەو مەهاباد دەگەڕێتەوە، هەرچەندە سەدری قازی لە خولی چوارەمی پەرلەمانی ئێراندا وەك نوێنەری مەهاباد ئەندامی پەرلەمان بوو، پەیوەندیەكانی لەگەڵ قەوام سەڵتەنە زۆر باش بوو، بەڵام بەهۆی جیاوازی بیروڕای بەرپرسانی باڵای ئێرانی هیچی پێنەكرا. بەتایبەت لەگەڵ سەرۆك ئەركانی ئەو كاتی سوپا –رەزم ئارا- كە ئەو پێی وابوو قازی محنمەد و هاوڕێكانی جگە لە تاوانبارێك هچی دیكە نین.
وەك مێژوو نوسان باسی دەكەن جموجوڵەكانی قازی محەمەد و هاوڕێكانی كاتێك پێشەوا لەلایەن قوام سەڵتەنەوە بۆ تاران بانگھێشت دەكرێ و لە ڕێكەوتی 28 كانونی دووەم 1946 دەچێتە تاران، لەلایەن ژمارەیەك لە وەزیران، نوێنەرانی پارلمان و نوێنەری كوردەكانی تاران و نوێنەری حیزبەكان و یەكێتی كرێكاران لە فڕۆكەخانە پێشوازی لێ دەكرێ. ڕۆژنامەی (ایران ما) ھەر ئەوكات دەنووسێ: ئێستا كە قازی محەممەد لە تارانە و ئازادیخوازان چاویان پێی كەوتوە، دەردەكەوێ كە بیر و ڕای ئەو جێگیركردنی ئازادی و دیموكراسی لە تەواوی ئێران دایە و مافی كۆمەڵایەتی و سیاسی و ئینسانی بۆ نەتەوەی كوردیش لە گۆڕێدایە. ھەر كارێك بە سوودی دیموكراسی بێ لەلایەن پێشەوای كوردستانەوە بە دڵەوە پێشوازی لێ دەكرێ. ھیوادارین جەنابی قەوام لەو سەفەرە مێژوویی‌یە كەڵك وەرگرێ. ئەمە تێڕوانینی ئەرێنی ئەو سەردەمە بوو بۆ بوونی كۆمارو جموجوڵەكانی قازی محەمەد، بەڵام لە پشتی پەردەوە ڕوداوەكان بە جۆرێكی دیكە بوون، نەك هەر دوژمن، بەڵكو بەشێكی زۆریش لەوانەشی كەلەگەڵ قازی محەمەد بوون لەكاتی تەنگانەكەدا لەگەڵی نەمانەوەو پشتیان تێكرد.
لەو سەفەرەی قازی محەمەد بۆ لای قەوام سەڵتەنە لە تاران. دوای وتووێژی زۆر، تاران و كۆماری كوردستان بە خاڵێكی ھاوبەش نەگەشتن و گرفتەكان چارەسەر نەكران. ھەر بۆیە پاش ماوەیەك لەگەڕانەوەی قازی لە تاران ھەڕەشەو چاوسوركردنەوەی ئەرتەش بەرەو زیاتر رۆشت ، و بە دوای وەر گرتنی ھێندێ بەڵێن بۆ یارمەتیدان لە ڕووخاندنی كۆماری مھاباد لە لایەن هەندێ لە سەرۆك عەشیرەتەكان، تەنانەت چەند كەس لەوانەی لەگەڵ قازی سەفەری باكۆیان كردبوو، تاران لە پێش‌دا ھێرش دەكاتە تەورێز بۆ ڕووخاندنی كۆماری ئازەربایجان و پاشان ھێرش دەكاتە سەر كوردستان.، بەشێك لەوانە بۆ ئەوەی پێگەی خۆیان نەكەوێتە مەترسییەوە ژێربەژێری هەوڵیان دەدایە ئەرتەش و بەرپرسانی ئێرانی و شوێن پێی داهاتووی خۆیان خۆشدەكرد.
ئەرتەشی ئێران كە قورسترین ئامێری شەڕیان بەدەستەوە بوو، گۆڕانكارییەكان بە ھەڵاتنی سەرۆكانی كۆماری ئازەربایجان بۆ سۆڤیەت كۆمارەكەیان ڕووخا و ئەرتەش شاری تەورێزی داگیر كرد. دوای ئەوەی ئەرتەش تەورێزی بۆ یەكلایی بوویەوە، بەرەو مھاباد بەڕێكەوت. لەو ئەو ناوچانەی دیكە لە باشوری مھاباددا كە خۆیان بە بەشی كۆمار دەزانی و دەسەڵاتی تارانیان بە حكوومەتی ناوەندی نەدەزانی، واتە لە شارەكانی سنە، دیواندەرە، مەریوان ھەتا نزیكی سەقز، لە چەند مانگ پێش ئەوە، ھێزیان ئامادە كردبوو؛ بەڵام دوای تەورێز ئەرتەش ھێزی نوێی لە ڕێگای قەزوێن بۆ سەقز نارد كاتێك گەیشتنە سەقز و لە ڕێگەی بۆكان بە یارمەتی ھێندێ لە كوردەكانی سەربە حكوومەتی شا، ڕێگەی مھابادیان گرتە بەر.، هەربۆیە لێرەدا ڕۆڵی خیانەتی خەڵك بەرامبەر كۆمارەكەیان و پشتكردنە قازی محەمەد و شاری مەهاباد بەدەردەكەوێت.
قازی محەمەد وەك سەرۆك كۆمار دەستوور دەدات بە هەموو لایەك ھەتا دەكرێت خۆیان لە شەڕ بپارێزن چون ماڵوێرانی پێوەیەو شەڕێكی نابەرامبەرییەو دۆخی ناوخۆی كۆمارەكەی و شارەكانی چواردەوری خۆشی دەزانی . ئەگەرچی لە پێناوی وڵات ھەمووان تێدەكۆشن، بەڵام بە ھۆكاری جیاواز بێهەڵوێستی زلهێزەكان بە تایبەتی ھێزەكانی سۆڤیەت و ئەمەریكا، زۆر بە خێرایی، لە ماوەی چەند ڕۆژ كوردستان داگیر كرایەوە. ئەگەر چی ئەو ڕەخنە لە قازی، وەك سەرۆك كۆمار و جێی متمانەی جەماوەر دەگیرێت كە بۆ ئەوندە پشتی بە یارمەتی سۆڤیەت بەستبوو كە بە دەست‌‌كێشانی لە پاڵپشتی كۆمار ئاوەھا بە خێرایی كۆمار تێدا بچێت، بەڵام لەوەدەچێ گەورەترین ھۆی ڕووخانی كۆمار یەك‌نەبوونی هێزەكاریگەرەكان بووبێت، تا ئەو ڕادەیە كە ھێندێ كەس، ھەتا سۆڤیەت كوردستانی چۆڵ كرد، نامەیان نارد بۆ تاران كە وەرن، ئێستە كاتی ھێرشەو مەهاباد خۆی دەدات بەدەستەوە.
باس لەوە دەكرێت مەلا مستەفا بارزانی كە ئەوكات لە مەهاباد بووە، ھەوڵی داوە قازی لەگەڵ خۆی بباتە دەرەوەو بەرەو سنوورەكانی ببات، تا گیانی خۆی و نزیكەكانی پارێزراو بێت، بەڵام قازی بەوە ڕازی نەبووە، پێی وا بوو دەبێ لە سەر بەڵێنی خۆی بمێنێتەوە. هەرچەندە قازی دەیزانێ كە بە زوویی كۆمارەكەی دەڕوخێت و دەبێت لە نێوان شەڕ یان خۆبەدەستەوە داندا یەكێكیان هەلبژێرێت، دەیزانی ئەو بەرپرسیاری گیانی خەڵكە، بۆ ئەوەی بەرگریی لە كوشتن و وێرانكردنكردنی مەهابادو دەوروبەری بگرێت، باشتر وایە خۆی بەدەستەوە بدات.
ھەڵبەت سەبارەت بەوهەڵوێستە خەڵكێك ڕەخنەدەگرن كە ئایا ئەگەر قازی لەگەڵ مەلا مستەفا بڕۆشتایە، دواتر نەیدەتوانی قازانجی زیاتر بێت بۆ گەلەكەی؟ نەیدەتوانی فرسەتێكی تر وەربگرێتەوەو بە شیوازێكی دیكە بگەڕێتەوە ناویان، بەڵام لە كاتی ماڵئاوایی لەگەڵ مەلا مستەفا، و وەك جوابی ئەو پرسیارە دەڵێ: "من خۆم فیدای خەڵكی دەكەم و ھیچ كات وەك (پیشەوەری) و (سەرانی ئازەربایجان) ناكەم تا وڵاتەكەم لە خوێن دا شەڵاڵ بێت و ھەزاران كەس بە كوشت بچن و خۆم زیندوو بمێنم.
ئەرتەش لەماوەی یەك هەفتە كەمتر دەگاتە مەھاباد وەك پایتەختی كۆمار و وەك ئەو شارەی دەسەڵاتی كۆماری تێدایە،. ئەگەرچی ھەر لە سەرەتاوە قازی بۆخۆی و ھەموو خەڵكیش دەیانزانی سزای قازی و ھەڵسووكەوتی حكوومەتی تاران لەگەڵیدا چۆن دەبێ، بەڵام دادگایەك ڕێ دەخرێت و تێیدا قازی و ئەندامانی كۆمار بە چەند تاوانی سەرەكی دادگایی دەكرێن و لەوێدا كارەكانیان یەكلایی ناكەنەوە، بەڵكو بۆ ئەوەی شەرعیەت بەكارەكەیان بدەن ڕێگەی دادگاییكردن هەڵدەبژێرن.
لیژنەی تایبەت كە لە تارانەوە ھاتبوون بە سەرۆكایەتی سەرھەنگ غۆڵام حوسەین عەزیمی دەگەنە مھاباد و دادگا ڕێدەخەن.
پرسیارەكانی دادگا ڕوون نەبوون. لە لایەن قازیەكانەوە (قازی محەممەد، سەدر قازی، سەیف قازی) ھەموو تاوانەكان ڕەت كرایەوە و داوای بەڵگەیان دەكرد. بە پێی سەرچاوەكان ئەو تاوانانەی درابوون پاڵیان ئەمانە بوون:
1- گۆڕین و دەستكاری كردنی نەخشەی وڵاتی ئێران ئەوەشیان بە بەڵگە هێنابوویەوەی كە قازی محەمەد نەخشەیەكی نوێی كێشاوە و باوەڕی بەو نەخشە نێو دەوڵەتییە نیە كە لە لایەن هەموانەوە باوەڕپێكراوو جێی بایەخە.
2- ڕاگەیاندنی سەربەخۆیی و داگیر كردنی بەشێك لە خاكی ئێران بە ناوی كوردستان و بۆ ئەو مەبەستەش هیچ پرس و ڕایەكیان لەگەڵ حكومەت نەكردووە.
3- بازرگانیكردنی نەوت لەگەڵ سۆڤیەت بە بێ ئاگاداری و ڕەزامەندی دەوڵەتی ناوەندی. هەروەها پێدانی نەوتی ئێران بۆ روسیەكان بە رێژەی 49% بۆ ئێران و 51% بۆ سۆڤیەت، ئەمەش پێچەوانەی هەموو یاساو ڕێساكانی ئێرانە.
4 - ھێنانە ناوەی خەڵكانی بێگانەی بۆناو خاكی ئێران و پێدانی دەسەڵاتی ئیداری و سەربازیی پێیان لەوانەش (مەلا مستەفا بارزانی) كەوەك سەركردەیەكی سەربازی لەناو كۆمارەكەدا كاری دەكرد.
5- دانانی ئاڵای جیاواز بۆ كوردستان و هەڵگەڕاندنەوەی ئاڵای ئێرانە بە دەستكارییەوە .
6- پەیوەندی دروستكردن و سەردانیكردنی قازی و هاوڕێكانی بۆ باكۆ و بەشداریكردنیان لە كۆبوونەوەو كۆنفراسی جیاواز بە بێ ئاگاداریی حكومەتی ئێران و ئەوەش بە پێچەوانەی یاساكانە.
7- هەروەها كوشتنی ئەفسەر و سەربازی ئێرانی بەدەستی چەكدارەكانی ئەو كۆمارە.
زۆر جار دانیشتنەكانی دادگا زیاتر لە 18 كاتژمێری خایاندووە، لە میانەی ئەو دادگاییانەو بەرگری لە خۆكردندا چەندین نهێنی دیكە ئاشكرا دەبوون، دادگا بە سەرۆكایەتی سەرهەنگ –پارسی تەبار- و داواكاری گشتی سەرهەنگ –فەڕوغی- پێكهاتبوو، دوای ئەوەی دادگا سەرجەم تاوانەكانیان لەسەر تەنها ئەو سێ كەسە جێكردەوەو گوێیان بە قسەی تۆمەتبارەكان نەدا و بڕیاری لە سێدارەدانیان بۆ دەركرا، هێشتا خۆیان و خەڵكیش باوەڕیان وابوو (تەمیز)كردنەوەی بڕیارەكە دۆخەكە دەگۆڕێت، چوون قازیەكان هیوایان بە نوێنەری كەمینەكانی پەرلەمان بوون و پێیان وابوو ئەگەر لە تاران پێداچوونەوە بەو بڕیارەدا بكرێت دەرئەنجامەكەی دەگۆڕێت، هەروەها قەوامولسەڵتەنەش دەتوانێت هاوكارییان بكات، قازیەكان خوازیاری ئەوە بوون دادگای تەمیز لەتاران پێكبهێنرێت، بەڵام دەستێك لە ئارادا هەبوو كە نەهێڵێت قازیەكان دەستیان بگاتە تاران هەربۆیە دادگای تەمیز رەوانەی مەهاباد كرا، ئەوەش بۆئەوەی ئەرتەش و دەسەڵاتی تاران لەناوچەكەدا بە تۆكمەیی دەربكەوێت، هەشتا ڕۆژ بوو دادگای سەربازیی فەرمانی لەسێدارەدانی بۆ قازیەكان دەركردبوو كە نوێنەرانی دادگای تەمیز بە سەرۆكایەتی – سەرهەنگ عەتائی- و ئەندامێتی داواكاریی گشتی سەرهەنگ –نكوزاد- و ئەندامێتی صڵح جو، نەبەوی، هەروەها لەگەڵ خۆیان پارێزەری بەرگریكاریشیان لەگەڵ خۆیان هێنابوو.
قازی ھەموو ئەو تۆمەتانە ڕەتدەكاتەوە و لە وەڵام دا دەڵێ ئاڵام داناوە بەڵام نە وەك ئەوەی ئەوان دەڵێن وەك ئاڵای سۆڤیەت. سەبارەت بە مەلا مستەفا بارزانی، ئەو بۆ خۆی ھاتووەتە مھاباد و كەس نەیھێناوە، ئەو كوردە و كوردستان ماڵی ھەموو كوردێكە و ھەر كوردێك بە ئارەزووی خۆی لە سەر ھەر بستە خاكی كوردستاندا دەتوانێ بژی.
یەكێك لە تاوانەكانی سەرەكی سەدر قازی، جێگری سەرۆك كۆمار و برای قازی محەمەد نووسینی شیعرێكی گەرم بۆ بەخێرهاتنی بە مەلا مستەفا بارزانی بوو.
لە بەرەبەیانی 10ی خاكەلێوەی ساڵی 1326ی ھەتاوی 30ی ئاداری 1947)پێشەوا قازی، حەمەحوسێن خانی سەیف قازی (ئامۆزای پێشەوا) و ئەبولقاسم سەدری قازی(برای پێشەوا) بە دوای یەكدا حوكمدران و بڕیاردرا لە چوارچرای شاری مھاباددا ، واتە ھەر لەو شوێنەی 22كانوونی دووەم1946) كۆماری كوردستان لێی راگەیەندرابوو، لە سێدارە دران و شەھیدكران.
رۆژنامەی "ئازادی" كە لەو سەردەمدا لە بەغدا بە زمانی كوردی دەردەچوو، لەمەر پشتگیریی ئەمریكا‌و ئینگلیز لەو موحاكەمەیە نوسیبووی: "ئیستیعماری ئینگلیس‌و ئەمریكا لە وجوودی قازی محەمەد و هاوڕێكانیدا دوژمنی هەرە سەرسەختی خۆیان دەدی.
ئومێدیان هەبوو بتوانن بە چۆكیاندا بێنن‌و لە بەندیخانەش نوێنەرەكانیان چوون لەگەڵیان قسییانكرد تا بتوانن بۆ لای خۆیانیان رابكێشن و بەڵێنێكیان پێبدەن، بەڵام هیچكات سەركەوتوو نەبوون. دواتریش رۆژنامەی "ئازەربایجان" لە باكۆ دەردەچوو نوسیبووی قازی محەمەد بە نوێنەری ئەمریكا (جورج ئالێن)ی گوتبوو، گەلی كورد چاوەڕوانیی هیچ چاكەیەكی لە وڵاتانی ئیستیعماری نییە.
نەجەفقولیی پەسیان ، دەڵێت: لە كاتی موحاكەمەدا قازی محەمەد پەلاماری دەبردە سەر سیاسەت‌و ئاكاری دەوڵەتی تاران‌و دەیگوت: من لە قوژبنی گرتووخانە دەنگی خۆم بەرز دەكەمەوە لە دژی دەوڵەتی تاران‌و سەرۆكەكانی‌‌و دەڵێم تاوانبار ئێوەن نەك ئێمە. ئێوە وڵاتتان لێ داگیر كردووین.
رۆژنامەنووسێكی دیكە بە نێوی "سلیمان.خ" لە نووسراوەكانیدا دەڵێت، قازی گوتی: تەواوی ئەم بەسەرهات‌و رووداوانە ئاكامی سیاسەتی داگیركەرانەی دەوڵەتە. ئەگەر دەوڵەت تەواوی كوردان بە خائین دەزانێ با دەست لەو مەڵبەندە هەڵبگرێ، ئەگەر بە نیشتمانپەروەریشیان دەزانێ با لێ بگەڕێ خۆیان كاروباری خۆیان بگرنە دەست.
لە بەڵگە و رۆژنامەكانی یەكیەتیی سۆڤیەتی پێشوودا زۆر شت لەم بابەتانە نووسراون‌و لە زمان ئەفسەرە ئێرانییەكانەوە دەگێڕنەوە كە قازی گوتوویە: "ئەو ڕوداوانە لە ئاكامی ئەوە دابووە كە ئێوە خۆتان قانوونی بنەڕەتیتان لەژێر پێ ناوە. ئێستاش من تەنیا خۆم پەرەپێدەری دێمۆكراسی لە كوردستانم‌و هیچ هێزێكی بیگانە منی هان نەداوە. بێ‌بەشیی كورد منی بۆ بەڕێوەبردنی ئەو كارانە هان داوە. كاتێك سەرۆكی (دادگا یا دادستان) بە خیانەت قازی و هاوڕێكانی تاوانبار دەكات لە وەڵامدا دەڵێت: ئێرە ماڵی منە، خاكی كوردستان خاكی باب‌و باپیر‌و ئەجدادی منە چۆن دەتوانم دەستی لێ هەڵگرم؟
گۆڤاری "خەباتی قوتابیان" ژمارە 37 لە زمانی (سەروان كیومەرس ساڵح) هەواڵنێری گۆڤاری (ئەرتەش) كە لەو كاتەدا لە دادگاكەدا بووەو دوایە لەسەر نووسینی راپۆرتێك لەو پێوەندییەدا دەگیرێ‌‌و ساڵێك دەبەندیخانەدا دەمێنێتەوە، هەندێك لە وتەكانی پێشەوای بڵاو كردوەتەوە. بە پێی قسەی ئەو ڕۆژنامەنووسە پێشەوا گوتویەتی: "من لە زووەوە خۆم بۆ ئەوە ئامادە كردوە، بە باوەشی ئاواڵەوە پێشوازی لەو مردنە سەربەرزانەیە دەكەم كە لە رێگای ئازادیی میللەتەكەمدا دەكوژرێم. ئەوە بەڵێنێكە كە بە نەتەوەكەمم داوە لەگەڵیان بژیم‌و بۆ ئەوانیش بمرم، تازە چۆن ئامادەم بەڵێنی خۆم بشكێنم؟
سەروان كیومەرس هەروەها دەنووسێ: "من لە زۆربەی دادگاكانی مەیدانی‌‌و سەربازی وەك هەواڵنێر بەشداریم كردووە، بەڵام هەرگیز هیچ كەسێكم بە رادەی قازی محەمەد بە جەرگ‌و بوێر نەدیوە. ئەو لە كاتی دادگایی‌كردندا نەیدەزانی ترس چییە. زۆر بە بێباكی قسەی دەكرد و وەڵامی پرسیارەكانی دەدایەوە .
بە پێی هەندێك لە سەرچاوەكان كاتێك داواكاریی گشتی بە قازیەكانی گوتوە (كوردانی سەگ سفەت) قازی محەمەد زۆر توڕەبووە و پەلاماری دادگاكی داوە، هەربۆیە بۆ هێوركردنەوەی بارودۆخەكە بۆ ماوەی چەند كاتژمێرێك دادگایی دواخراوە.
هەر ئەو بە جەرگی‌‌و لەخۆبردوویییەش بوو كە لە پای سێدارە ئیزنی نەدا چاوی ببەستن‌و گوتی: حەز دەكەم لە ئاخرین چركەی ژیانیشمدا بە سەربەرزی‌‌و چاوی كراوەوە لە نیشتمانی خۆشەویستم بڕوانم، پاشان گوتویەتی: ئێوە قازی محەمەدێك دەكوژن، بەڵام بزانن لە هەر تنوكە خوێنێكی من قازی محەمەدێك شین دەبێتەوە. داوا لە گەلی كورد دەكەم خەباتی خۆی لەپێناو رزگاریی كوردستاندا پەك نەخا، باوەڕ بە دەوڵەتی خۆفرۆشی تاران مەكەن. بژی كورد‌و كوردستان.