23/02/2019
كورد لە سوریا لە راپەڕینی قامیشلۆی ساڵی 2004 ەوە چووەتە نێو ململانێیەی راستەوخۆی رژێمەوەو داوای مافە دیموكراتیەكانی خۆی دەكات، هەر لەگەڵ سەرهەڵدانی شۆڕشی سوریا، گەلی كورد داوای مافی خۆی كردوەو لەپەنای ئەوەشدا داوای سوریایەكی سەربەخۆی دیموكراتیشی كردووە، بەو ئومێدەی دان بەبوونی نەتەوەیی و هەندێك لە مافە یاساییەكانی دا بنرێت، هەر لەو سەروبەندەدا، ئێمە نەماندەزانی كە رێڕەوی شۆڕش دەگۆڕێت و كێشەی كوردیش دەبێتە بەشێكی گەورەی چارەسەركردنی كێشەی سوریا.
توركیا كە خاوەنی پلان و بەرنامەی تایبەتی خۆیەتی لەبارەی ئاریشەی سوریاوە، لەسەرەتاوە دەیویست دەسەڵات بدرێتە دەستی ئیخوانەكان، ئەحمەد داود ئۆغڵوی وەزیری دەرەوە (پێشوو)ی توركیا كاتێك چاوی بە بەشار ئەسەد لەسەرەتای كێشەكەوە وای دەگوت، دوای ئەوەی كە بەشار ئەسەدی سەرۆكی سوریا ئەو پێشنیارەی رەتكردەوە، توركیاش سیاسەت و پلانی خۆی گۆڕی، سیاسەت و چەكداركردن و تەنانەت رێكخراوەناحكومیە (NGO) فریاگوزرایەكانی گواستەوە بۆ لای ئۆپۆزسیۆنی سوریا، بۆ ئەو مەبەستە بنكەو سەربازگەو شوێنی راهێنانی بۆكردنەوەو دەره‌چەیەكی كردەوە بۆ ئەوەی لەوێوە پشتیوانی سەربازی و چەك و چۆڵیان پێبگەیەنێت، تاكە مەرجیشی ئەوە بوو كە بەهیچ شێوەیەك هاوكاری كوردە سوریەكان نەكەن، لەراستیشدا هەر ئەوە رویدا كەئەوان دایان نا.
لەسەرەتاوە توركیا دەیویست ئەو كەتیبانەی پەیوەندی راستەوخۆیان بە (بەرەی نوسرە)ەو(ئەلویە تەوحید) و (دروع الاخوانیە)ەوە هەیە بەسەر كوردەكاندا سەربخات، دوای ئەوە كورد ناچار بەوە بكات بیانكات بە ئۆپۆزسیۆنێكی سیاسی وسەربازی لە ژێر چاودێری خۆیدا، كورد لێرەدا تەنها یەك مەرجی هەبوو ئەویش ئەوەبوو توركیا دان بنێت بەبوونی كورداو دوای ئەوەی كێشەی تەواوی سوریا چارەسەر كرا كورد لەكاتی دامەزراندنەوەی دەوڵەتی سوریای دیموكراتی دا بچێتە بەرنامەی داهاتوویانەوە.
بەڵام دوای ئەوەی لە لایەن توركیاوە ئاگادار كرانەوە ئۆپۆزسیۆن رەتیكردەوە، هەر بۆیە لەوساتانەوە توركیا بڕیاری دا (داعش) دەست بگرێت بەسەر ناوچە كوردستانیەكاندا، كاتێكیش هێزو توانای داعش تێك شكینرا لە (كۆبانێ) یاریەكەی توركیا بۆ هەموو لایەك روون بوویەوە.
هاوپەیمانی نێودەوڵەتی بڕیایدا لە دژایەتی (داعش) دا بچێتە پەنای كوردەوە، تا ئەو كارەی سەری لەوەوە دەرچووی هەموو ئەو سنوورەی داعش دەستی بەسەردا گرتبوو ئازادبكرێتەوە، توركیا بڕیاری دا راستەوخۆ لەبری نوێنەرەكانی لە سوریا خۆی دەست لەدۆخەكە وەربدات، بۆیە دەستی گرت بەسەر باكووری سوریاو دواتریش عفرین، بەشێوەیەك دوور لە هەموو بەهایەكی سیاسی و ئەخلاقی و ئینسانی، ئەوەش بە ئامانجی سەرگرتنی سیاسەتەكانی و گۆڕانكاری لە دیمۆگۆافیای ناوچەكەو كۆتایی هێنان بە كیانی كوردی دا لەو وڵاتە.
لەسەر ئاستی سیاسیش، توركیا هەموو تواناكانی خۆی خستەكار بۆ ئەوەی كورد لەچارەسەری كێشەی سوریا بەدووربگرێت، لەترسی ئەوەی نەوەكو كوردەكان لەو رێگەیەوە بگەن بە بەشێك لە مافە شەرعی و ئاساییەكانی خۆیان. بۆ ئەو مەبەستە كوردو هاوپەیمانەكانی لە گفت و گۆكانی (جنێف) و (ئاستانە)و (سوتشی)دوورخرانەوە، هەر بۆیە لە هەر دەركایەكی نێو دەوڵەتیمان دەدا هەموویان بەڕووماندا داخرابوون، ئەوەش بەهۆی كاریگەریەكانی توركیاوە بوو لەسەر هەموو ئەو لایەنانەی بایەخیان دەدا بە كێشەی سوریا. وەك ئەوەی هێشتا ئەوەیان بەدڵ نەبێت، هەر بۆیە بە هەموو توانایەكەوە لە هەوڵی ئەوەدا بوو كوردانی سوریا بخاتە لیستی (تیرۆر)ەوە ئەوەش بە دۆزینەوەی گرێیەك كە سیستەمی بەرگری كوردانی سوریا ببەستێتەوە بە(پارتی كرێكارانی كوردستان)ەوە، ئامانجیشی ئەوە بوو كورد بەبێ پشتوپەنا بهێڵێتەوە.
لێرەدا پرسیارێك دێتە ئاراوە، ئەو هەموو دژایەتی یەی كورد تا ئەو ئاستە لە پێناوی چیدا و بۆچی؟ یان فۆبیای كوردی بۆ؟ وەڵامی ئەو پرسیارە پێویستی بەوە هەیە بچینەوە بۆ مێژووی دامەزراندنی دەوڵەتی تورك، چوون ئەو وڵاتە لەسەر بنەمای ریشەكێش كردنی گەلانی وەكو ئەرمەن و سریان و رۆم و بۆنتۆس دامەزراوە، كاتێكیش نۆبەت هاتەسەر قەتڵ و عامی كوردەكان نەیانتوانی وگیریان كرد، هەرچەندە دەیان كۆمەڵكوژی گەورەیان ئەنجامدا لەبەرامبەر هەر جوڵانەوەو راپەڕینێكی كوردەكاندا، هەرچەندە ئەوان دەیانویست كوردەكان بتوێننەوە، تادوای دەیان ساڵ بۆیان دەركەوت كە كورد تادێت یاخی دەبێت و دواجار لە ساڵی 1984 دا پارتی كرێكارانی كوردستان (PKK)دامەزراو تا ئێستەش بەردەوامن.
لەبەر ئەوەیە توركە شۆفیەنیەكان باوەڕیان وایە هەر كوردێك دەستی بگاتە مافێكی خۆی ئیدی دوژمنی دەوڵەتی توركیایە، چونكە پێیان وایە تۆڵەی ئەو تاوانانە لە توركیا وەردەگرێـتەوە، نەك هەر لەدژی كورد ئەنجامی دابن بەڵكو لەبەرامبەر هەرگەل و نەتەوەیەكدا ئەنجامی دابێت و لەسەردەستی ئەوان رووبەڕووی چەوساندنەوەو قەتڵ و عام وبوبێتەوە.
دەوڵەتی تورك توانی دەست بگرێت بەسەر (كوردستانی سوور)دا لە ساڵی 1929 دا ئەوەش لە رێگەی رێكەوتنێكی نێوان (ئەتاتورك و جۆزێف ستالین)دا، دوای ئەوەش كۆماری مەهاباد لە ساڵی 1945، لەرێگەی هاوپەیمانەكانیەوە پشتیوانی لە رێكەوتنی نێوان شاو سەدام حسین كرد لە جەزائیر تا بگەن بە رێكەوتن نامەی جەزائیرو لەو ڕێیەوە كۆتاییان بە شۆڕشی كوردانی عێراق هێنا لە ساڵی 1975.
ئێستەش توركەكان دەڵێن لە باكووری سوریادا هیچ هەڵەیەك ناكەین وەك ئەوەی لە ساڵی 1992 لە باكووری عێراق كردمان، یانی ئەو هەڵانە راست دەكەنەوە كە لە ساڵی 1984 ەوە كردوویانە، لەو ساتانەوە توركیا جۆرەها شێوەی فرت و فێڵ و گەمەی سیاسی ئەنجام دەدات بۆ ئەوەی كێشەیەك بخاتە ناوخۆیانەوە، بەڵام تا ئێستە بێ ئەنجام بووە، بۆیە توشی(فۆبیا- زندەقچوون)و ترسی كورد بووە، ترس لە هەموو كوردێك ئەگەر داوای مافی رەوای خۆی بكات لە هەرشوێنێك بێت بۆیە ئەوكەسە بە پەیوەست بە پارتی كرێكارانی كوردستان لە قەڵەم دەدات وپێی وایە دەبێت كۆتایی پێبهێنێـت.
بەمانایەكی دیكە، هەرچی كورد هەیە تیرۆریستە ئەوانە نەبێت كە لەگەڵ توركیا و لەدژی پارتی كرێكارانن، هەرچی دەوڵەتێكیش هەیە ئەگەر رەنگی تیرۆریستی نەدات لە پارتی كرێكارانی كوردستان، پەیوەندییەكی ئاسایی و سروشتی نابێت لەگەڵ توركیادا.
كەواتە (گرێی كوردی)لای دەوڵەتی تورك لە شكستخواردنیەوە لەبەرامبەر كوردە شۆڕشگێڕەكانی ناوخۆی وڵاتەكەی خۆیەوە سەرچاوەی گرتووە، هەر بۆیە ئەو داوا لە هەموو لایەك دەكات دژایەتی پارتی كرێكارانی كوردستان بكەن، یان هەموو ئەوانەی كە وەك ئەوانن با لەدەرەوەی توركیاش بن، هەركەسێك ئەوە نەكات ئەوە تیرۆریستەو بەجۆرێك لە جۆرەكان پەیوەندی بە پارتی كرێكارانی كوردستانەوە هەیە.
لە روانگەی ئەو راستییەوە هەركەس و لایەنێك بیەوێت یان خوازیاری چارەسەری سیاسی بێت لە سوریا دەبێت لە پێشدا چارەسەری ئەو گرێیە بكات، ئەوەش بە هیچ شێوەیەك نایەتەدی مەگەر بەتەواوی توركیا لەگەڵ كوردەكانی وڵاتەكەی خۆیدا رێبكەوێت..