06:50 - 30/11/2019

كەس خۆی بەخاوەنی نیشتیمان نازانێت !‌

ئه‌رسه‌لان تۆفیق

من نیشتمانم خۆش دەوێت، کەواتە دەبێ ژینگەکەشیم خۆش بوێت، چۆلەکەکانی، ئاوی کانیاوەکانی، ڕێواسی بن بەردەکانی، هەواکەی، خاکەکەی، دار و بەردەکەیم خۆش بوێت. ئەم خۆشویستنە نابێ تەنیا لافو گەزاف بێت، بەڵکوو دەبێت کرداریشی لەگەڵ بێت. بولبولەکەم خۆش دەوێت و لە قەفەسی دەكەم؛ چیام خۆش دەوێت و ئاگری تێبەردەدەم؛ دارستانم خۆش دەوێت و دەیکەم بە شوێنی زبڵ و خاشاك. شارەكەمم خۆش دەوێت و شەقام و كۆڵانەكانی داگیر دەكەم. هیچێك لەمانە دەربڕینی خۆشەویستی نییە، بەڵکوو دژایەتیە لەگەڵ نیشتمان، بەڕاست ئێمە بوا واین؟

 بە دوونموونەوە دەچینە ناو بابەتێك كە جێگەی سەرنجە:
نموونەی یەكەم: دەگێڕنەوە ژمارەیەك پێشمەرگەی حیزبی شیوعی بۆسەیەك دەنێنەوە بۆ ئەوەی لە چالاكیەكدا زیانی گیانی و مادی بە بەعسیەكان بگەیەنن، زۆر دادەنیشن تا كاروانی ئۆتۆمبێلەكانی سەربازە عێراقیەكان دەگەنێ، بەڵام فەرماندەی مەفرەزەكە پێیان دەڵێت: كوڕینە مەدەن لە ئۆتۆمبێلەكان چوون ئەوانە لەداهاتوودا دەبن بە هی خۆمان. ئەمە ئومێدە بەداهاتوو، كاركردنە بۆ بونیاتنان.

نموونەی دووەم: یەكەم رۆژەكانی ڕاپەڕینی بەهاری 1991 هاوڵاتیانی ڕانیە، سلێمانی ، هەولێر و كەركوك كەوتبوونە تاڵانكردنی فەرمانگە خزمەتگوزارییەكانی وەك نەخۆشخانەو قوتابخانەو ئەوانی تریش، ئەوەی كە مایەی سەرنج بوو، قەرەوێڵەی نەخۆشخانەكان پڕدەكران لە شتومەك و بەسەر شەقامەكاندا وەك عەرەبانەی گواستنەوە سوودیان لێوەردەگیرا، ئەمەش بەو مانایەدێت ئەو شتانە بە ماڵی خۆ نەزانین و پێچەوانەی خۆشەویستی نیشتیمانە، یان بە دیوەكەی تردا تۆڵەیە لە حكومەت و دەسەڵات.

ئێستاو لەدوای ئەو هەموو ساڵەی سەربەخۆیی هەرێمی كوردستان لەسەر هەموو ئاستەكان دۆخێكی زۆر خراپ لە ئارادایە، خەڵك بۆ تۆڵەكردنەوە لە حكومەت و حیزب بەردەبێتە گیانی موڵكی گشتی، دەستدرێژیی دەكاتە سەر مافی هەمووان و پێی وایە كارێكی باشیش دەكات.

بەڕاست بۆچی لەنێو میللەتی ئێمەدا رۆشنبیرییەك نیە شتوومەكی گشتی وڵات بەهیی خۆی بزانێت؟ بۆچی بینای زۆرینەی دامودەزگاكان وێرانە؟ ئۆتۆمبێلی فەرمانگەكان هەموویان تەفروتوونا دەكرێن و بوونەتە عەرەبانە؟ قوتابخانەكان لە لایەن خودی قوتابیانەوە كراونەتە كەلاوە؟ دیواری دادگاو دادنووسەكان بە سڕینی پەنجەی هاوڵاتیان مۆر دەكەنەوە؟ سەرئاوی مزگەوتەكان بوونەتە شوێنی نوسینی جۆراوجۆر؟ فەرشی مزگەوتەكان وەك پێویست خاوێن نین؟وێستگەیەكی تاكسی و پاس بۆ وەستانی هاوڵاتیان بەساغی نەماوەتەوە؟ تەلەفۆنێكی گشتی لەو سەرشەقامانەدا نابینرێت؟ سەلـلەیەكی خۆڵی شارەوانی بە ساغ نابینرێتەوە؟ دارو درەختەكان دەشكێنرێنەوە؟ ئاوو كارەبای حكومی بە فیڕۆ دەدرێت و پاركە گشتیەكان وێران دەكرێن و دەیان نموونەی لەوشێوەیە بۆ هاوڵاتیانی ئاسایی بوونەتە پیشەی ڕۆژانەو جێگەی سەرنجی هەمووان.

خۆ ئەگەر سەرێك لەنیمچە بەرپرسەكانی دوای ڕاپەڕینیش بدەین ئەم لەملاوە بارە هێلکەی ئێكسپایەر و دوگی ئاژەڵ بەقاچاخ دێنێ، ئەو سەیارەی بێ گومرگ ئامدیوو دەكات، ئەویتر دەرمان و خۆراکی بەسەرچوو هێنان كاریەتی . لەولاوە ئەم بە ملیاردینار رەشوە لەپرۆژەکانی وەبەرهێناندا دەخوات، میوانی دێت و بە حیمایەكانی دەڵێت دوو ئاسكی بۆ بكوژن و لەسەر تەلەفزیۆنیش پارێزگاری لە ئاژەڵە كێویەكان بە ئەركی سەرشانی خۆی دەزانێت، لەولاترەوە ئەو نەوت باردەکات و ئەوی تریش بیرە نەوتی داگیركردووەو یەكێكی دیكەش خەریكی دروستكردنی پاڵاوگەی نایاساییە، كەسێكی لەخۆی باڵاتری كردووە بە شەریك، ئیدیی ئامارەكانی نەخۆشخانەی هیوا لە سلێمانی نابێتە خەمی كەس و بەنداوەكانی دووكان و دەربەندیخان پڕدەبن لە پاشەڕۆی مرۆڤ و زێرابی شارەكانیان دەچێتەوە سەر (بەدەرەك!!).

کوڕ ئەوەیە فریای دۆزینەوەی زەوی باش بکەوێ و بیکاتە پرۆژە، پرۆژەكانیش هەموویان بەرپرسێكی باڵایان لە پشتەوەیە، یان مقاولەکانی سەربەخۆیان بخەنە سەر كارو دواجاریش چاوپۆشی لە هەموو گەندەڵی و كەمتەرخەمیەكانی بكەن، خەڵكی بندیوارو مردوو بێگانە لەسەر بوودجەی گشتی خانەنشین بكەن، باخەوانی دۆنمەكانی لەسەر حسابی گشتی مووچەی بداتێ و خەڵكیش قبوڵی بكات.

 ئەمانە دەیان جۆر پرسیار دێننە كایەوە كە هەموویان دەچنەوە سەر ئەو بڕوایەی مرۆڤی ئێمە كێشەیەكی هەیە، كێشەیەك زۆرجار وامان لێدەكات هەست بەوە بكەین لەدەست چوویین.

بەپێی گێڕانەوەكانی سەردەمی بەعس مولازم موحسینەکان، زوڵمیان لە خەڵک کردووە، بەڵام خاکەکەیان فەرهود و داغان نەکردووە، دەستیان نەبردووە بۆ شوێنەوار و داهاتی سروشتی ئاودیووكردن، زەوی وڵاتیان بست بە بست بەسەر خۆیان دا دابەش نەکردووە، خۆئەگەر كردبێتیشیان دواجار دوژمن و نەیاری خاك و خەڵكەكەی كوردستان بوون و ئێشێكی ئەوتۆی نەبوو، ئەی ئەوانەی كە شەڕی بەعسیەكانیان بەخوێنی خۆیان دەكرد بۆ وادەكەن؟ بۆچی بەربوونەتە گیانی نیشتیمان و هەریەكەیان بەجۆرێك پارچەیەكی لێدەبڕێت و خوێ دەكاتە برینەكانی؟ بۆچی خەمی نیشتیمان نابێتەوە بەو خەونەی لە پێناویدا هەزاران هاوڵاتی شەهید بوون، هەزاران گوند خاپوورو وێران كران، دەیان ماڵی ناوشارەكان شۆفڵیان لێدراو تەقێندرانەوە؟

بە كورتی ئەوەی ئەمانە بەناوی کوردایەتیەوە کردیان، لە مێژوودا لە وێنەی نەبووە و ناشبێ، بۆچی؟
ئەوەی كە ماوەوتەوە جەماوەرەكەیە ئەویش بەشێكی زۆری کادیر و هەڵسوڕاوەكانی حیزبە جیاوازەكانن، لە خوارەوە دەستیان گرتووە بە مووچەیەكی لەڕولاوازەوەو دابەش بوون بەسەر ئەواندا، هەریەکە و گۆرانی بۆ لایەک دەچرێ، بێ ئەوەی بیر بکرێتەوە لەوەی ئێمە لەكوێی خۆشەویستی نیشتیمانداین؟ حیزبەكەمان چیمان پێدەبەخشێت و چیمان لێدەسێنێتەوە؟

هەوڵی تاكەكەسی و گروپەكان لێرەو لەوێ هەن، یەکێک زبڵ ناڕێژێت، ئەوی تر زبڵ کۆ دەکاتەوە. یەکێک دارستان ناسووتێنێت، ئەوی تر ئاگری دارستان دەکوژێنێتەوە. یەکێک دار نابڕێت، ئەوی تر نەمام دەچێنێت. یەکێک چالاکیی ژینگەپارێزی دەکات، ئەوی تر بە کاری میدیایی و چاپەمەنی ئەو چالاکییانە بڵاو دەکاتەوە تاکوو بەدەستی زۆرترین خەڵک بگات و زانیاریی ژینگەپارێزیی جەماوەر پەرە بستێنێت. بەڵام ئەمە نەبووەتە رۆشنبیریی گشتی و تێكدانی ژینگەو خراپ بەكارهێنانی موڵكی گشتی نەك هەر ئازارمان نادات بەڵكو زۆر جار بە تۆڵەكردنەوە لەدەسەڵاتی دەزانین، هاوڵاتییەك پێی وایە ئەگەر ئۆتۆمبێلی فەرمانگەكەی خاوێن ڕانەگرێت و بەسەر دارو دیواریدا بدات و لەم و لەوی گیربكات، ئیتر تۆڵەی لە حكومەتەكە دەكاتەوە كە مووچەكەی دوادەخات، ئەوی تر پێی وایە ئەگەر بەلووعەی ماڵەكەی بەربداتەوەو بەسەر شەقامەكەدا بڕوات ئیتر ئەوە تۆڵەی نەبوونی كارەبای لە حكومەت كردووەتەوە. فڕێدانی زبڵ لەناو شوێنی كارو لەژێر عەرەبانەو بەردەم دووكان و سەر شەقامەكان، شكاندنەوەی دارو هەڵكەندنی جادەو بەفیڕۆدانی داهاتی گشتی لەناو بۆچوونیی خەڵكدا تۆڵەكردنەوەیە لە حكوومەت. پرسیار ئەوەیە: ئایا ئەمە وایە؟

دروستە حكومەتە داگیركەرەكان بە پیلانی چەندساڵەیان بەشە كوردستانیەكانیان لەلای خۆیانەوە فەرامۆش كردووە، ئەو بایەخەی پێنادەن كە بەناوچەكانی دیكەی دەدەن و دەیانەوێـت لەبەر چاوی بخەن، بەوانی دیكەش بڵێن كوردەكان نازانن خزمەتی نیشتیمانەكەی خۆیان بكەن، گەرچی ئەوان كاری بەردەوامیان لەسەر دروستكردنی كەسایەتی تێكشكاوی كورد كردووە، بەڵام بۆچی كورد بە پێچەوانەوە بەرنامەكانی خۆی داناڕێژێتەوە؟ بۆچی وەزارەتەكان كار لەسەر بەرزكردنەوەی خۆشەویستی و پابەندە بە بنەماكانی نیشتیمانەوە دەست پێناكەن؟ بۆچی لە خۆیانەوە گەندەڵی كەم ناكەنەوە؟ بۆچی نایانەوێت گۆمی شڵەقاو ڕوون ببێـتەوە؟

لەساڵی 1991 ەوە تا ئێستە ئەگەر سەركردەو دەستڕۆشتوەكانی كورد بەرنامەیەكی نیشتیمانیان هەبوایە، ئەوانەی لە دایك بووی ساڵی 1991 باشووری كوردستانن ئێستە تەمەنیان 28 ساڵە، ئێستە نەوەیەك پێگەشتبوو كە دەیوانی لەسەر پێی خۆی بوەستێت، بەڵام دەرئەنجامەكان دەبینین، ڕیگەی بەغداد بۆ كوردەكانی باشوور ئاسانترە لە چوونە سلێمانی و ...

بە دانپێدانانی زۆرینەی سیاسیەناوخۆیی و جیهانی و هەرێمیەكانیش دامەزراندنی سوپای عێراق لە 1920 دا لە كۆی 14 ئەندام 8 ئەندامیان كوردبوون كە سوپای عێراقیان دامەزراندووە،  ساڵی 2003 یش كورد بكەریی سەرەكی پارچە پارچە نەبوونی عێراق بوو، بەڵام تا ئێستاش هێزەكانی (70 و 80) هێزیی حیزبین و كوردستانی نین، تا ئێستاش زۆرینەی میدیای حیزبەكان پارە لەحكومەت و موڵكی گشتی دەبەن بۆ میدیاو میدیا كارانی خۆیان بەڵام تا ئەم چركەیەش نەیانتوانییوە تەلەفزیۆنێكی سەرانسەریی  بۆ حكومەتی هەرێمی كوردستان دابنرێت و بەردەوامی بدات بە دەستەوە.

لە بواری ئابووریشدا ئەوەندەی نەوت و ئابووری سەربەخۆ زیانی لە كوردانی باشوور داوە ئەوەندە نەبووەتە هۆی بەختەوەریی و بەرزكردنەوەی ئاستی بیری نەتەوایەتی لە باشووری كوردستان، هەر ئەو جۆرە سیاسەتە بووە هۆی زیندوو بوونەوەی ناكۆكی و لەدەستدانی نیوەی زیاتری خاكی باشووری كوردستان و كۆتایی هێنان بە مادەی 140 ی دەستووری و لانی كەم پەكخستنی.

بەكورتی:
پرسیار ئەوەیە، بۆچی لەدوای29 ساڵ لە دەسەڵاتی كوردی باشوور هەموو بوارەكان بەرەودواوە دەچن و بەرەو پێشەوە دەچن؟ بۆچی پاراستنی موڵكی گشتی نابێتە نەریتێك و لە بری ئەوەی لە ڕواڵەتی بەرپرسەكان بڕوانین بەزەییمان بە نیشتیمان، نەوەی داهاتوو، منداڵەكانی خۆماندا نایەتەوە؟  ئەم دۆخە بە چی چارەسەر دەكرێت؟ لەكوێوە دەستی بۆ ببرێـت و سەری لە چییەوە دەردەچێت؟ ڕوخانی بەها ڕەوشتیەكانی نەتەوەو خۆشەویستی نیشتیمان كورد بەرەو چی دەبات لە حاڵێكدا تەنها لە ماوەی ئەمساڵی ڕابوردوو زیاتر لە 70 هەزار كەس هەرێمی كوردستانیان بەرەو كەنارەكای لەناوچوون بەجێهێشتووە، ئیتر لە ناوچوونی جەستەیی، یان نەفرەت لە نیشتیمان و بەرپرسەكانی و كۆتایی هاتنی بستەخاكێكە ناومان ناوە نیشتیمان.