لابردنی زیادەڕۆكان لە نێوان هەژاران و بەرپرسەكاندا

ژمارەیەك نووسەر لە شاری كەركووك سەرجەم بەرهەمە چاپكراوەكانی خۆیان سووتاند،

سەدام حسین ناوێكی دیارو بەرجەستەی چەند دەیەی پێشووە، هەندێك بە قارەمان و هەندێكی دیكەش بەخوێنڕێژو ستەمكاری سەدە ناوی دەهێنن، ئەو لەبەردەستی باوەپیارەكەی هەڵات و بە سەرۆكایەتی لەسەر كورسی دەسەڵاتی عێراق دانیشت، سەدان تاوانی دژە مرۆڤایەتی ئەنجامداو عێراقی بە زەبروزەنگ بەڕێوەدەبردو بەشێكیش وای دەبینن كە ئەو دادپەروەریی پەیڕەو كردووە، ئەوان كاتێك بەراوردی نێوان سەدام و بەرپرسانی دوای ئەو دەكەن، پێیان وایە سەدام زۆر لەمان باشتر بووە، بەڵام كاتێك سەیری كارە دژە مرۆییەكانی دەكرێت دەردەكەوێت هیچ كەسێك ب

كۆكەرەوەی نازناوی جیاواز، پسپۆڕیی جیاواز، لە هەورامانەوە لە دایك دەبێت و لە بەغداد دەژی و هەر لەوێش زۆرینەی تەمەنی بەسەر دەبات، سەرووی سەد ساڵ تەمەنی بوو، بەڵام هێندە عاشقانەو عارفانە دەژیا هەستت دەكرد، گەنجێكی بەهرەمەندەو تازە هاتووەتە مەیدانەكەوە، ئەو دەیگوت: ئەدەب و شیعر نەبێت من دەمرم، كاتێكیش گوێێ لە دەنگی گۆرانییەكی هەورامی دەبێت دەست بە گریان دەگات، شارەزای فیقهی شافیعی و لەگەڵ ئەوشدا خۆی لە سیاسەت نەدا، هەرچی بەرپرسی عێراق بوو خواخوایان بوو نامەیەكی ئەویان بۆ بچێت بەڵام هەرگیز نەچووە بەر

لایەنە تەندروستیەكان دەلێن لەماوەی چوار رۆژدا نیشانەكانی كۆرۆنا دەردەكەون و دەبێت كەسی تووشبوو بۆ ماوەی چواردەڕۆژ كەرەنتینە بكرێت، ئایا ئەو ژمارانە چ پەیوەندییەكیان بە بیروباوەڕی چینیەكانەوە هەیە، ژمارە چوار و چواردە لە باوەڕی چینیەكاندا بەمانای چی دێت و ئەوان لێكدانەوەیان بۆ ژمارەكان چییە؟

عوسمانیەكان ئاوێكیان ڕێژا تا ئێستاش بۆ كورد كۆناكرێتەوە، ئەوان هاتن خەڵكیان پەرتەوازەكرد، نەك هەر لە كوردستان بەڵكو لە وڵاتانی دیكەش خەڵكیان كرد بەگژیی یەكتریدا، تا وای لێهات پێكهاتەكانی هیچ وڵاتێك پێكەوە نەیاندەكراو لە پێناوی نزیك بوونەوە لە -بابی عالی- یەكتریان دەكوشت، كاتێكیش كۆتایی بە دەوڵەتی عوسمانی هات كورد هیچی بۆ نەمایەوە چوار پارچە خاكی سوتماك و گەلێكی دژ بەیەك و نەتەوەیەكی شەمزاو نەبێت.

تا كۆتاییەكانی 1991 لیژنەی پشكنیەنەكانی نەتەوە یەكگرتوەكان شتێكی ئەوتۆیان چنگ نەكەوتبوو، جگە لەو زانیاییانەی كە دەزگاهەواڵگرییەكان دەیاندا و كاتێكیش هەڵوێستی گوماناوی عێراقیەكانیشیان دەبینی جۆرێك لە دڵنیایی دەبەخشییە لیژنەكەی نەتەوە یەكگرتوەكان كە عێراق شتێكی هەیەو دەیشارێتەوە

دامەزراوەی توەیسە بۆ توێژینەوەی ئەتۆمی، دەكەوێتە 20 كیلۆمەتری باشووری بەغداد، بە یەكێك لەو شوێنانە دادەنرێت مەترسی گەورەیان هەیەو تا ئێستاش تیشكدانەوەی چەكە قەدەغەكراوەكانی تێدایە،

یەكێك لەو بیانووانەی كە بۆ عێراقی سەردەمی سەدام حسین ئامادەكرابوو تا هێرشی بكرێتەسەرو ئاڵوگۆڕ بە سیستەمەكەی بكرێت، هەبوونی چەندین كارگەی پیتاندنی یۆرانێۆم و دروستكردنی چەكە قەدەغەكراوە نێودەوڵەتیەكان بوو، هەرچەندە پرۆژەی پیتاندنی یۆرانیۆم بۆ مەبەستی ئاشتیش بەكاردێت و لە بواری پیشەسازیی و پزیشكیدا ڕۆڵی گەورەیان هەیە

چیام خۆش دەوێت و ئاگری تێبەردەدەم؛ دارستانم خۆش دەوێت و دەیکەم بە شوێنی زبڵ و خاشاك. شارەكەمم خۆش دەوێت و شەقام و كۆڵانەكانی داگیر دەكەم. هیچێك لەمانە دەربڕینی خۆشەویستی نییە، بەڵکوو دژایەتیە لەگەڵ نیشتمان، بەڕاست ئێمە بوا واین؟

لەنێو بینای چێشتخانەیەكدا كەبە (توركی) ناوی دەركردووە لەسەرەتای خۆپیشاندانەكانەوە كۆمەڵێك گەنجی خۆپیشاندەری عێراقی ماونەتەوە ڕێك لەو شوێنەدا كە لەخۆپیشاندانەكانی پێشوودا بە چەكی (قەناس)تەقەیان لێدەكرا و خۆپیشاندەریان شەهید دەكرد، بینایەك لە هەشتاكاندا دروستكراوەو بەهۆی خۆپیشاندانەكانەوە چۆڵكراوە، بووەتە شوێنی مانەوەی شەووڕۆژی خۆپیشاندەران

بە پێچەوانەی پێشبینیەكانەوە خۆپیشاندانەكانی عێراق تا دێت پەرەدەسەنێت و بەردەوام دەبێت، هەر رۆژەش شێوازێكی نوێ دەهێنێـتە پێشەوە، سەرەڕای ئەوەی هەرسێ سەرۆكایەتیەكە سەرقاڵی چۆنیەتی كۆتایی هێنانی خۆپیشاندانن، بەڵام تائێستەش هەوڵەكان دەرئەنجامێكی ئەوتۆیان نەبووە

چیرۆكی كڕین و فرۆشتنی زەویەكانی فەلەستین لە نێوان نەزانینی عەرەبەكان و سیاسەتی (عوسمانیەكان) و (بەریتانیا)دا قسەو باسی زۆر لەسەركراوە، ئێمە لە چوارچێوەی ئەم ڕاپۆرتەدا دیوێكی دیكەی ئەو بابەتە دەخەینەڕوو.

دیموكراسیه‌ت هونه‌رێكی به‌ڕیوه‌بردنی نوێیه‌ و له‌و كاته‌وه‌ی رۆژئاواییه‌كان چونه‌ته‌ نێو سه‌رده‌می رۆشنگه‌رییه‌وه‌ به‌كاریان هێناوه‌، له‌ یه‌كێك له‌ پێناسه‌ سه‌ره‌تاییه‌كانیدا به‌واتای(polyarchie elecrve) دێت، وه‌ك بیریاری سیاسی هاوچه‌رخ –رۆبه‌رت دال- یش ئاماژه‌ی پێده‌كات رژێمێكی سیاسیه‌ كه‌ به‌ سه‌ركه‌وتنی زۆرینه‌ به‌سه‌ر كه‌مینه‌دا به‌ پێی هه‌ڵبژاردن و كێبه‌ركێ‌. یان رژێمێكه‌ بۆ فه‌رمانڕه‌وایی كردن و له‌و رژێمه‌دا به‌رپرسه‌كان لێپرسراون له‌ به‌رامبه‌ر كاره‌كانی خۆیاندا له‌ بواره‌ گشتیه‌كه‌دا،

مێژووی مرۆڤایەتی باس لەوەدەكات، كە دیاردەی كۆیلایەتی مێژوویەكی دێرینی هەیە، زۆرینەی لاپەڕەكانی ئەو مێژوو پڕیەتی لەچەوساندنەوەی مرۆڤ لە لایەن برامرۆڤەكانی خۆیەوە، مێژووی كۆیلایەتی دیرۆكێكی دەیان هەزار ساڵەیە، شارەزایان باس لەوە دەكەن بە زۆری دەگەڕێتەوە بۆ گواستنەوەی قۆناغی ژیانی مرۆڤەكان لە قۆناغی (ڕاووشكار)ەوە بۆ قۆناغی (كشتوكاڵ و نیشتەجێبوون)، ئەوەش لەبەر ئەوەی كشتوكاڵ زیاتر پێویستی بە دەستی كار هەیەو رێگەیەكی باشترە بۆ ژیان، ئەوەی سەرەوە (ویل دۆرانت) لە كتێبە بەناوبانگەكەیدا (چیرۆكی شارستانی

بەڕێوەبەری دەزگای (ڤیزا)بۆ وێنەی رۆژنامەوانی –جان فرانسوا لوری- لەبارەی فۆتۆگرافەری بەرەكانی جەنگەوە تێڕوانینی پڕ لە سەرسوڕمانی خۆی هەیە، كاتێك كچان و كوڕانی گەنجی بینیوە چاونەترسانە دەچنە بەرەكانی جەنگی مووسڵ، بێ ئەوەی پارێزەرێكیان هەبێت، یان تفەنگێكیان پێبێت بۆ بەرگری لە خۆیان، دەڵێت: ئێوە شێتن، ئێوە تێكچوون

رەگەز پەرستی(راسیزم) لە سادەترین پێناسەیدا بریتیە ڕەوایەتی و سەردەستەیی بەسەر لایەنێك یان كەسێك یاخود رەگەزێكی دیكەدا لە بیروباوەڕو بۆچوون و هەڵسوكەوت و دەربڕین دا، بنەمای ئەم رەوایەتیە بەشێكی مێژووكردەو لەباوانەو دەمێنێتەوە بۆ نەوەكان، جیاوازی فەرهەنگی و رۆشنبیری و زمان و ئاین و نەژاد، هەریەكەیان بە پێی توانای شاراوە(مەعنەویی)ەكەی رۆڵی هەیە لە مانەوەو درێژەپێدانی دا

كۆنستانتین مالوفیف كە بازرگانێكی بەناوبانگەو دەڵیت ئەگەر 2024 لەناكاو بەجێمان بهێڵیت روسیا هەتیوو دەكەوێت، ئەو باوەڕی وایە خودا پۆتینی بۆ سەرۆكایەتی روسەكان هەڵبژاردووە، ئەو لەوە دەترسێت ئەو كەسەی دەبێتە شوێن گرەوەی هەمان هەست و بەرپرسیارێتی ئەمی نەبێت و بە ئاشكرا دەڵێت : ئەوەی دێتە شوێنی ئەم زۆر خراپ دەبێت.

ئێمە (چنارو هێمن) مان كردووە بە سومبولی ئەم لێكۆڵینەوەیەو قۆستومانەتەوە تا قسەیەكمان هەبێت لەسەر رەوشی پەروەردە. كردومانەتە دەروازەیەك تا لەوێوە لە دەرگا داخراوەكانی پەروەردە بدەبن

زۆرن ئەوانەی لەنیشتیمانی خۆیان دوور دەكەونەوەو روو لە نیشتیمانی نوێ دەكەن و دواتر هەر ئەو رۆشتنە دەبێت و ناگەڕێنەوە.. گۆگۆل چاند مكرجی یەكێكە لەو كەسانە كاتێك دێتە سلێمانی و تێكەڵی خەڵكەكەی دەبێت ئیدی ناگەرێتەوە زێدی خۆی... ئەو لە هیندستانەوە بە خزمەتی سەربازی هات و لە سلێمانی بووە نیشتیمانی و گۆڕستانی سەیوانیش بووە دوا مەنزڵگەی.

سه‌ره‌تاى ساڵى 1926 حیجاز به‌ته‌واوه‌تى كه‌وته‌ ده‌ستى عه‌بدولعه‌زیز ئال سعود، به‌ڵام به‌هۆى ئه‌و جیاوازییه‌ فیكرى و شارستانییه‌ى حیجاز هه‌یبوو كه‌ له‌وكاته‌دا خاوه‌نى

شەوی یەڵدا ئەنجام دەدەن پشت بە ئەفسانەی(لەدایك بوون یان نوێ بوونەوەی خۆر) دەبەستن، بەپێی ئەو ئەفسانەیە خۆر لەماوەی ئەو ساڵەدا بڕستی لێبڕاوەو تیشك و توانای وزە بەخشینی كەمبۆەتەوە

بیروباوەڕی ی سەرچاوە دەگرێت لە بیروباوەڕە كۆنەكەی یەهودیەكانەوە (تەورات دەسەڵاتی داوە بە گەلی یەهوود لەلایەن خوداوە بەرێگەی موسا پێغەمبەردا...بەو هیوایەی كوڕ بە رێگەی باوكیدا بڕوات و ببێتە قوتابیەكی زیرەك یان یەهودیەكی پاك و خاوێن بێت و زۆرینەی كاتی ژیانیان لە خزمەتی تەورات دابێت).

پایەبەرزو گەروەمان (عەبدولحمەیدی دووەم) هەواڵی سەرهەڵدانی فیتنەو ئاشووبی پێگەشتووە لەناوچەی (نجد)دا كە دەستێكی بیانی دەیجوڵێنێت، بۆئەو مەبەستە منی ناردووە بۆ رێگەگرتن لەخوێنڕێژی و رێگەگرتن لە دەستێوەردانی دەرەكی لە نێو خاكی موسڵمانان)

هەندێك لە چالاكوانەكان پێیان وایە ئەگەر ژنان جڵەوی دەسەڵاتی سیاسی بگرنە دەست ئەوا دونیا بەرەو جەنگ نابەن، پرسیار ئەوەیە ئایا ئەم بۆچوونە راستە؟ ئایا ناكۆكیە جیهانیە توندەكان كۆتاییان پێدەێت ئەگەر ژنان دەسەڵات بگرنە دەست یاخود زۆرینەی پەرلەمانەكان ژنان بن؟

رۆڵی (هەجر)ەكان لەبەڕێوەبردنی وڵات و چۆنیەتی رامكردنی كۆچەری و دەشتەكیەكان و كردنیان بەسەرباز، سەربازێك لەڕواڵەتدا كارەكانی بۆ خودایەو لە راستەقینەشدا دەچێتە گیرفانی سیاسەتمەدارێكەوە.

ئێمە بۆ ئەوە نابینە رۆژنامەنوس بۆ ئەوەی ناوبانگ پەیدا بكەین، ئەركی سەرشانی ئێمەیە كە حەقیقەت و راستەقینەكان نیشان بدەین، دەبێت فشاری هەمیشەیی بین بەسەر سەركردەكانمانەوە تا ئەو كاتەی وەڵاممان دەست دەكەوێت – رۆژنامەنووسی ئەمەریكی / هیلین توماس .

ئەگەرچاوێك بخشێنین بەڕوادوەكانی ساڵی رابوردودا، ئەوا راپرسی بۆ سەربەخۆیی كوردستان لە 25/سێبتەمبەر/2017 و دەسەڵاتی عێراق بە سەر پارێزگای كەركوك دا لە 16/ئۆكتۆبەر/2017 دا بە دوو شكستی كارەساتبار دادەنرێت بۆ بەرژەوەندیەكانی ئەمنی نەتەوەیی ئەمەریكا.

​ تاقیكردنەوەی ئەم سیستەمە لەسەر زۆرینەی قوتابخانەكان بۆ ماوەی چوار ساڵ و ئەزمون لەسەر كراوەكانیش، لێكدانەوەو مشتومڕی زۆری بەدوای خۆیدا هێناوەو مامۆستایان و لایەنی پەیوەندیداریش لەو بارەیەوە قسەی خۆیان هەیە

تا ئێستەش بووەتە كێشەیەكی گەورەی لە زۆرینەی میدیاكانی جیهان و ناوەندە سیاسیەكاندا شرۆڤەی جۆراو جۆری بۆ دەكرێت و زۆریشیان باوەڕیان وایە مردنی خاشقچی كۆتایی بە دەسەڵاتی پاشایەتی سعودیە دەهێنێت. یان لانی كەم لە دەسەڵاتیان كەمدەكاتەوە.

بەدڵنیاییەوە پێتان دەڵێم چل هەزار چەكدارم لەپشتە، بگریم دەگرین، دڵخۆش بم دڵخۆش دەبن، ئەگەر بمەوێت كارێك بكەم بە فەرمانی من و ئیرادەی من هەڵسوكەوت دەكەن، ئەگەر شتێك قەدەغەبكەم كۆتایی پێدێنن، ئەوانە سەربازی یەك خودا ناسن (تەوحید) ئەوانە (اخوان من اطاع الله)ن.