08:21 - 07/01/2019
پەروەردە ئاژەڵە مەترسیدارەكان دەكاتە هاوڕێی مرۆڤ
(چنارو هێمن) دوو پەپولەی كاروانی زانست و خوێندن، ناونیشانی پەیكەرێكی ناخ هەژێنی سنووری قەزای سەیدسادەقی سەر بە پارێزگای سلێمانیە، چیرۆكی ئەو پەیكەرە دەگەڕێتەوە بۆ رۆژی (7/1/1992) كاتێك خوشك و برایەكی بێباوك لە گەڵ خێزانەكەیان دوای كۆڕەوە مەزنەكەی باشووری كوردستان لە چەمچەماڵەوە روو لە ئۆردوگای شانەدەری دەكەن و لەنێو خێمەكانی ئەو ئۆردوگایەدا دەژین، بەمەبەستی خوێندن روو لە یەكێك لە قوتابخانەكانی سەیدسادەق دەكەن كە ئەوكات لە كابینەدا بووە، ئەو رۆژە بەفرو كڕێوەو تەم و مژێكی زۆر هەیە، بۆیە بەناچاری قوتابیەكان دەنێرنەوە، ئەو دوو منداڵەش (بە پێ) بەرەو ماڵ دەبنەوە، بەڵام بە هۆی كەم ئەزموونی و تەم و مژو بارینی بەفرێكی زۆرەوە رێگەیان لێتێكدەچێت و دەچنە ژێر بۆرییەكی گەورەوە كە بۆ پرد دانراوە. تا دواجار لەسەرمادا رەق دەبنەوە و هەردووكیان دەچنەوە بۆ لای باوكە (ئەنفال) كراوەكەیان، لەو كاتەوە تا ئێستە ئەو روداوە نیگەرانی و خەمێكی قووڵە بەسەر خەڵكی ئەو ناوچەیەوە.
لەو ساڵەوە تا ئێستە خەڵكانی خۆبەخش و رۆشنبیرو وهونەرمەندان ولەم دواییانەش دا پەروەردەی سەیدسادق، چەندین كاری جۆراوجۆریان كردووە بۆ بەزیندوو هێشتنەوەی ئەو رووداوەو بەهەلیان زانیوەو لەوێوە كێشە مرۆیی و پەروەردەییەكان بدەن بەگوێی هەمووان دا.
كاری ئەمجارەی ئێمە لەسەر ئەو (دوو پەپوولەیە) لێكۆڵینەوەیەكی سەرەتاییە بۆ دۆخی پەروەردەی كوردستان بە گشتی و پەروەردەی قەزای سەیدسادەق بەتایبەتی، لێرەوە دەخوازین هەمووان بە گیانێكی دڵسۆزانە لەدۆخەكە بڕوانین و شیكارەكان بە ئاقارێكدا ببەین كە لەسوودی پرۆسەی پەروەردە بشكێتەوە.
ئێمە (چنارو هێمن) مان كردووە بە سومبولی ئەم لێكۆڵینەوەیەو قۆستومانەتەوە تا قسەیەكمان هەبێت لەسەر رەوشی پەروەردە. كردومانەتە دەروازەیەك تا لەوێوە لە دەرگا داخراوەكانی پەروەردە بدەبن .
شایانی باسە لە سنووری پەروەردەی سەیدسادق باخچەیەكی ساوایان ناونراوە(هێمن)و قوتابخانەیەكی بنەڕەتیش ناونراوە(چنار)، ساڵانەش مەراسیمی جۆراوجۆر بۆ ئەو مەبەستە لە لایەن پەروەردەی ئەو قەزایەوە ئەنجام دەدرێت.
دەستپێك:
بۆ ئەوەی بزانین ئاستی رەوشی پەروەردە لەچی ئاستێكدایەو ئێمە لە كوێی ئەو پرۆسەیەداین، دەبێت زانستیانە بچینە نێو بابەتێكەوە كە پێدەچێت زۆر ئاو كێش بێت، بابەتێك كە زیاد لە بۆچوونێك هەڵدەگرێت و لەوانەیە ئەوەی لایەك بەباشی بزانن و بەڵگەی بۆ بهێننەوە كە كارێكی پەسەندە و ئەو رێگەیەی بۆی دیاریكراوە كارێكی گونجاوە، پێدەچێت نەیارەكانی ئەو بابەتە بێن و بەشێك( یان كۆی بابەتەكە ) بخەنە ژێر پرسیارەوە، یاخود بەتەواوی رەتی بكەنەوە.
لە راستیدا گرنگی بابەتێك لەوەدایە گفت و گۆ هەڵبگرێت و زۆرترین كەس قسەی لەسەر بكەن، چونكە لە دونیای پێشكەوتوودا ئەو پرۆژانە زۆرتر سەركەوتوو بێكێشەن كە زۆرترین قسەیان لەبارەوە كراوە ، ئەوەش بێگومان واتای ئەوەیە كە جێگەی بایەخی هەمووانە.
پرۆسەی پەروەدرە و فێركردن پرۆسەیەكی (100%)مرۆییەو هەرچی شتێكی تر كە رۆِڵیان هەبێت لەو بوارەدا دەبێت رووە مرۆییەكەی لێكبدرێتەوەو پێوەر تەنها مرۆڤ بوون بێت بە هەموو رەهەندەكانیەوە، مرۆڤ بوون وەك یەك پارچەو بە بێ دابەشكاری و شیتەڵكردن، مرۆڤ بە هەموو پێداویستیە مادی و مەعنەویەكانیەوە.
وەزارەتی پەروەردە، یان وەزارەتی فێركردن؟
یەكێك لەو كێشە هەرە گەورەو بەرجەستانەی كە لە هەرێمی كوردستان بوونی هەیە، ئەوەیە كە وەزارەتێك دانراوە كە گرنگی بە بواری خوێندن دەدات و ناویان لێناوە وەزارەتی (پەروەردە)، بەڵام گرفتەكە لەوەدایە كە لەنێو بونیادی مادی و مەعنەوی ئەو وەزارەتەدا شتێك نیە ناوی پەوەردە بێـت.
بە سەرنجدان لە پرۆگرامەكانی خوێندنی وەزارەتی پەروەردە، هیچ وانەیەكی پەروەردەیی لەنێو قوتابخانەكاندا نیە، وانەیەك كە خاوەنی ئەجێنداو پرۆگرامێك بێت قوتابی پێبگەیەنێت، وانەیەك كە (فلتەرێك) بێت بۆ ئەوەی منداڵ لە قۆناغی باخچەی ساوایانەوە ببات تا لە ئامادەیی دەردەچێت و لەو رێگەیەوە مرۆڤێكی تەندروست دەربێت.
پێدەچێت لێرەدا هەندێك كەس بابەتەكانی (پەروەردەی مەدەنی – مافی مرۆڤ- ئاین) وەك بەشێك لە بواری پەروەردە حساب بكەن و پێیان وابێت ئەو بابەتاتە دەتوانن قوتابی مان بۆ بكەن بە كەسێكی پەروەردەكراوی پێشكەوتوو، بەڵام كاتێك سەیری دەرئەنجامەكانی خوێندن دەكەین لەوە تێدەگەین كە هیچێك لەو وانانە وەڵامدەرەوەی داخوازیی و چاوەڕوانیەكانی ئێمە نین، كاتێك ئەو هەموو تاوان و كێشەو لادانە كۆمەڵایەتیانە دەبینین لەنێو كۆمەڵگەی كوردیدا، لەوە تێدەگەین كە پەروەردە لە قۆناغێكی مەترسیداردایە.
لە زۆرینەی قوتابخانەكاندا گرنگی بە هیچ یەكێك لەو بابەتانە نادرێت و ئەو مامۆستایانەش كە ئەو بابەتانەیان بۆ دادەنێن وەك پێویست نایڵێنەوە، لەلایەك لەبەر ئەوەی خودی بابەتەكان لە ئاستی پێویست دانین و لە لایەكی تریشەوە لەبەر ئەوەی لەئاستی كێشەكانی كۆمەڵگەو پێداویستی تاكی قوتابیدا نین، هەر بۆیە ئەو بابەتانە بوونەتە مایەی سەرئێشە بۆ قوتابخانەكان و پرسیار دانان و ئەو رۆتینە ئیداریانەی لەگەڵ ئەو وانانەدا دەكرێـت.
ئاخر وانەی پەروەردەی مەدەنی بۆ پۆلەكانی (3بۆ 6)ی سەرەتایی، كە بەچەند دەقێكی وەرگێڕدراوی بێ گیان و بێبایەخ و وەرگێڕانی سەقەتی وشەبوشەی ئەملاولا، كەی تینوێتی منداڵی ئێمەو پرۆسەی پەروەردەی ئێمە دەشكێنێت؟ ئەو بابەتانە پێویستی بە چەندین پسپۆڕی شارەزا هەیە بۆ ئەوەی پرۆگرامێك دابنرێت قوتابی فێری ئەوە بكات، خۆی و چواردەوری بناسێت، رێزی هاوڕێكانی بگرێت، بەها باڵاكان فێر ببێت، دوور بكەوێتەوە لە توندو تیژی، بتوانێت تەندروستانە لە شەقامێك بپەڕێتەوە، رێزی دایك و باوكی بگرێت و لەكاتی رۆشتن و هاتندا لە دەرگای ژوورەكان بدات، فێر بكرێت كاغەز فڕێ نەداتە ناو پۆل و قوتابخانەو سەرشەقام و كۆڵانەكان، فێر بكرێت كاتێك چووە فرۆشگای قوتابخانەكەی نۆرەبڕی لە هاورێكەی نەكات، پاڵی پێوە نەنێت، لە یاریەكانی وەرزشدا بردنەوەو دۆڕان بە گیانی وەرزشی تێبگات و نەیكاتە بابەتی شەڕكردن، فێری ئەوە ببێت لە سەر دیواری قوتابخانەكان جنێو نەنوسێت، پانكەو پلاكی كارەباو پەنجەرەكانی قوتابخانە نەشكێنێت، چەقۆ هەڵنەگرێت و لە سەر دیواری ئاودەستەكان ژمارە تەلەفۆن نەنوسێت و باسی ئەم و ئەو نەكات... و ئەمانەو دەیان بابەتی تری پەروەردەی شارستانیانە كە لێرەدا لەوە زیاتر لەوانەیە درێژدادڕیی بێت.
هەرچی بابەتی مافەكانی مرۆڤیشە، خۆ هەموومان باش دەزانین بە لەبەركردن و نوسینەوەی بەندەكانی جاڕنامەی مافەكانی مرۆڤ قوتابی نابێتە مرۆڤێكی پەروەردەكراو، خۆ هەمووشمان ئەوە باش دەزانین خودی مامۆستاكەش بە لەبەركردنی سەرجەم كتێبەكە(مافی مرۆڤ) نابێتە ئەو مامۆستایەی بە پێی جاڕنامەكە هەڵس و كەوت بكات، ئاخر لە یەكێك لە بەندەكانی جاڕنامەی مافەكانی مرۆڤدا هاتووە كە (مرۆڤ مافی هەڵبژاردنی ئەو شوێنە-نیشتیمانە-ی هەیە كە حەزبكات تیایدا بژی) بەڵام ئاخۆ مامۆستا رێگە دەدات قوتابیەك جێگەكەی بگۆڕێت؟ یان رێگەدەدات قوتابیەكەی قاچ بخاتە سەرقاچ، یان بیەوێت لەسەر بابەتێك گفت و گۆیەك لەگەڵ مامۆستاكەی بكات و بڕگەیەك لە قسەكانی ئەو رەت بكاتەوە؟ ئەمانەو چەندین بابەتی تر كە پەیوەندیان بە بواری پەروەردەی قوتابی و مامۆستاوە هەیە لە وانەكانی (مافی مرۆڤ)دا.
با ئیتر ئەوە بوەستێت كە وانەكانی پەروەردەی ئیسلامی هەر جارێك بە لایەكیدا دەبەن و هەرجارەی بەجۆرێك دایدەڕژنەوە، جارێك لە ترسی پەروەردەی توند رەوانە بابەتێك لادەبەن و جارێكی تریش جۆرێكی تر دادەڕژێتەوە، ئاین یان دەخرێتە وانەی كۆتایی یان ئەوەیە ئەوەندە قورس دەكرێـت كە منداڵ رقی لە ئاینیش ببێـتەوە، لە حاڵێكدا بە پێی گوتەی شارەزایان ئاین یەكێكە لە رێگەكانی پەروەردەی تەندروست، ئەڵبەتە ئەوەش لە حاڵێكدا كە ئاین و ئەوەی كە وانەكە دەڵێتەوە بە دروستی و دوور لە كاریگەری (توندڕەوی – نەرێنی ) بیڵێتەوە. ئەگەر وانەی ئاین قوتابی فێری ئەوە نەكات كە (قۆپیە- بە هەموو جۆرەكانیەوە)تاوانە، ئەگەر ئاین منداڵ فێری راستگۆیی و دوور كەوتنەوە لە درۆ نەكات، ئەگەر ئاین فێری پاراستنی شت و مەكی گشتی و تایبەتیمان نەكات .... بەكورتی ئەگەر ئاین ئەخلاق فێری مرۆڤەكان نەكات، ئیدی چ بایەخێكی هەیە بۆ مرۆڤ؟
پەروەردە پێویستیەكی هەرە گرنگی مرۆڤایەتی یە، شارەزایانی بواری پەروەردە پێیان وایە پەروەردە واتە پێگەیاندنی شتێك هەنگاو بەهەنگاوی بێ پچڕان و بەردەوام، خۆ ئەگەر سەرنجی رەفتاری قوتابی لەنێوخۆی پۆل و قوتابخانەو كۆڵان و شەقام و ناوماڵەكانی ئەم كۆمەڵگەیە بدەین لەوە تێدەگەین كە ئاستی پەروەردەیی قوتابخانەكان و پلانی وەزارەتی پەروەردە لەچی ئاستێكدا خەمناكدایە.
هەر بۆیە دەبینین قوتابیەك قۆناغی ئامادەیی دەبڕێت و هێشتا شتێكی ئەو تۆ لەبابەتی (شارستانیەت- مافەكانی مرۆڤ- ئەخلاقی كۆمەڵایەتی ئاین)فێر نەبووە، یان وەرینەگرتووە، تومەس ئەوان زۆرینەی بابەتەكانیان بۆ وەرگرتنی نمرەو دەرچوون لە تاقیكردنەوە لەبەر كردوە، ئەوان بەندەكانی مافی مرۆڤ و بابەتەكانی پەروەردەی مەدەنی و ئاین وەك لەبەر كردنی (خشتەی لێكدانی ژمارە)ی بیركاری و (شیعرێكی كلاسیك)ی كوردی سەیر كردووە و لەبەریان كردووەو دوای تەواوكردنی قۆناغی خوێندن هیچیان لە بیر نەماوەتەوە..
لێرەوە تێدەگەین كە لە نێو پرۆسەی پەروەردەو فێركردنی ئێمەدا لە كوردستان شتێك نیە ناوی (پەرەوەردە) بێت، ئەوەی كە هەیە كەمێك فێركردنەو هیچی تر.
نادادپەروەریی لە بواری پەروەردەدا:
مامۆستا یەكێكە لە بنەما سەرەكیەكانی پرۆسەی پەروەردە، مامۆستا خاڵی بەیەك گەیاندنی پرۆگرام و فەلسەفەی داڕشتنی بابەتەكان و قوتابییە، قوتابیەك كە بە پێی خۆی هاتوەتە بەردەستی مامۆستا و بۆ ماوەی چوار كاتژمێر دەیخاتە ژێر باری فێركردنەوە، دەكرێت لەو ماوەیەدا مامۆستا باشترین پەیامی خۆی بگەیەنێـتە قوتابیەكانی و بە پێچەوانەشەوە، ئەوە كە جێگەی سەرنجە ئاستی زانستی مامۆستا و پێگەو كەسایەتی ولە رووی مەعنوی و مووچەی مامۆستا لە رووی ئابورییەوە لە ئاستی موچەی زۆرینەی وڵاتانی دونیادا بەراودرناكرێت، ناكرێت مووچەی مامۆستایەك وەك مووچەی فەرمانبەرێكی ئاسایی بێت كە تەنها جەستەی ماندوو دەبێت و هیچ بەرپرسیارێتیەكی مەترسیداری وەك پەروەردەی ناكەوێتە سەر. لەگەڵ ئەوەشدا نابێت مامۆستا فەرمانبەر بێت، بەڵكو دەبێت بە مانای تەواوی وشەكە (مامۆستا) بێت، هەر كات كەسێك نەیتوانی مامۆستا بێت ئیدی ناكرێت بچێتە ناو پۆلێك و وانەیەك بڵێتەوە، هەرچۆنێك بێت قسەكە لەسەر ئەوەیە كە ئەركی مامۆستا گەورەتر و پڕ لە بەرپرسیارێتی گەورەیە، ئەگەر ئەندازیارێك هەڵە بكات پرۆژەیەك سەقەت دەبێت ، ئەگەر پزیشكێك هەڵە بكات نەخۆشێك باجەكەی دەدات، ئەگەر دادوەرێك هەڵە بكات دۆسیەیەك بە ئاقارێكی نادادپەروەریدا دەڕوات و... هتدـ بەڵام ئەگەر مامۆستایەك هەڵە بكات یان بە سەقەتی وانەیەك بڵێتەوە نەوەیەك تووشی هەڵەو نەهامەتی دەكات.
یەكێك لەو نادادپەروەییانەی لە وەزارەتی پەروەردەدا ئەنجام دەدرێت رێكنەخستنی مووچەیە بە شێوەیەك كە گونجاو بێت لەگەڵ ئەرك و ماندوو بونی مامۆستادا، وەك هەموومان شارەزاین، مامۆستا لە شوێنێكەوە بۆ شوێنێكی تر جیاوازی هەیە لەژمارەی بەشە وانەكەكانی هەفتانەیدا، شوێن هەیە لە هەفتەیەكدا مامۆستا (6 تا 10) بەشەوانەی هەفتانەی هەیەو شوێنی تریش هەیە لە هەفتەیەكدا (24) بەشەوانەی هەیەو هەمان مووچەش وەردەگرن، ئاخر نادادپەوەریی راستەقینە ئەمەیە، وەزارەتێك نەتوانێت میلاكی خۆی رێك بخاتەوە، نەتوانێت مووچە بە پێی وانەكان دابنێت، ئەوانەی ماندوو بوونی زیاتریان هەیە مووچەكەیان زیاتر بێت لەوانەی كە هیچ ماندوو نابن!! یان لانی كەم بە شێوەیەكی گونجاو قەرەبوویان بكاتەوە.ئیدی چۆن بتوانین چاوەڕوانی چاك بوونی دۆخی پەروەردەی لێبكەین؟
ئەگەر لێرەدا پەروەردەی سەیدسادق بەنموونە وەربگرین لەو راستییە تێدەگەین كە لەچاو پەروەردەكانی سلێمانی و هەڵەبجەی شەهید دا چ جیاوازییەكی گەورە هەیەو بەردەوامیش ئەو كێشەیە دەڕوات و تا دێت ستەمەكە ئەستوور تر دەبێت، ئاخر مامۆستایانی سلێمانی و هەڵەبجە كاتێك دامەزراون بە پێی گرێبەستێكی حكومی كە تەنها بۆ ماوەی پێنج ساڵ لەو پەروەردەیە دەمێننەوەو دواتر مافی ئەوەیان هەیە داوای گواستنەوە بكەن بۆ شوێنی نیشتەجێوونیان، بەڵام مامۆستا هەیە تا دوانزە ساڵیش ناگوازرێتەوە، ئەمەش نادادپەروەریی و كاری نایاساییەو پاساوەكان هەرچ بن ناكاتە ئەوەی بە ستەمێك كێشەیەك چارەسەر بكرێت، بەڵكو دادپەروەری راستەقینە ئەوەیە بڕێگەی دروست ئەنجام بدرێت.
ئەمە دیوێكی كێشەكەیە، دیووی دووەمی كێشەكە ئەوەیە، كاتێك مامۆستا ئەزمونێك كۆدەكاتەوە زۆر جیاوازە لەو مامۆستایەی كە یەكەم ساڵی دامەزراندنی بێت، هەركات ئەو مامۆستایانە دەگەڕێنەوە شوێنی خۆیان(كە مافی خۆیانە) شوێنەكە چۆڵدەكەن دەبێت بە مامۆستایەكی وانەبێژ( موحازیر)پڕ بكرێتەوە كە خۆمان دەزانین ئەزموونی یەكەم ساڵ نابێتە ئەزموونی ئەو چەند ساڵەی كە مامۆستا پێی گەشتووە ، لێرەوە هەست بەوە دەكەین كە ستەمی گەورە لە چ رێگەیەكەوە لەو ناوچانە دەكرێت ، ستەمێك كە هەرگیز قەرەبوو ناكرێتەوە، ئەگەر مامۆستا مووچەكەی بەپێی بەشە وانەكانی بێت ئەوا ئەو جیاوازییە گەورەیە دروست نابێت و هەزاران مامۆستا لە شارەكانەوە دەچنەوە قەزا و شارەدێ و گوندەكان بۆ وانە گوتنەوە، بەڵام لەبەر ئەوەی رەچاوی ئەوە نەكراوە ئەو نادادپەروەرییە هاتۆتە ئاراوەو تا دێت گەورەتریش دەبێت.
هاتوچۆ:
بەیانیان پێش لەوەی خۆر لەدەم كەلەوە بێتە دەرەوە دەبینیت هەر پاسە وەستاوەو هەر مامۆستایە بەچاوی خەواڵوەوە دێت و بە گەرما و سەرما خۆیان دەهاوێنە ناوی، دوای تەواو بوونی دەوامیش دووبارە دەگەڕێنەوە هەمان شوێن، هیلاك و ماندوو ، بۆ سبەینێ هەمان پرۆسە دووبارە دەبێتەوە، ئەوانە ئەو مامۆستایانەن كە لە شارەكانەوە دەچنە دەرەوە بۆ وتنەوەی وانەكانیان، هەیانە دوانزە ساڵە ئەوە پیشەیەتی، دوانزە ساڵە لەبەردەم مەترسی هاتووچۆو رێگەكانی مەرگدا (یا الله یاالله)یانە توشی روداوی هاتووچۆ نەبن، كەم نین ئەو مامۆستایانەی كێشەی هاتوچۆیان هەیە، یان بە هۆی وەرگەڕان و پێكداكێشان (دەعم)ی ئۆتۆمبێلەوە كەمەئەندام بوون، یان (لەگەڵ رێزدا) منداڵیان لەبارچووە، لەگەڵ ئەوەشدا پزیشكی پسپۆڕ بۆی دەنوسێت نابێت سواری ئۆتۆمبێل ببن و كەچی هەر ناچارن.
ئەمانە مەترسیی لەسەر گیانی مامۆستایان و هاوڵاتیان دادەنێـت، بەڵام كێشەی بە فیڕۆدانی پارەی مامۆستایان زیاتر دەكات، بەڵێ لە لایەكی ترەوە داهاتێكی باشە بۆ پاسەكان و دۆزینەوەی هەلی كارە بۆیان، بەڵام لێرەدا قسە لەسەر كیشەی مامۆستا و پرۆسەی پەروەردەیە كە پارەیەك وەك دەرماڵەی هاتووچۆ بۆیان سەرف دەكرێـت.
پەروەردەی سەیدسادق لەم رووەوە گەورەترین كێشەی هەیە، یەكێك لەو خراپیانە ئەوەیە مامۆستایان جاری واهەیە لە دوای دەوامیش پێویست دەكات بمێننەوە بۆ ئەنجامدانی كارێك كە لەكاتی دەوامدا ناكرێت، بەڵام ئەوان لەبەر ئەوەی پابەندی هاتنی پاصن ناتوانن هاوكار بن، یان لەكاتی تاقیكردنەوەكان دا كێشەی دواكەوتن و زوو رۆشتن دروست دەبێت، ئەگەر لە لایەن كارگێڕی قوتابخانەكانەوە هاوكاری بكرێن ئەوانی تریش هەقیانە داوا بكەن، خۆ ئەگەر هاوكاریش نەكرێن، دووبارە كێشە دروست دەبێت كە ئەوانیش هاوكاری قوتابخانەو كارگێڕی ناكەن و هەموانیش دەزانن كاری قوتابخانەكان ئەگەر هاوكاری و پێكەوە كاركردنی تێدا نەبێت هەروا كارێكی ئاسان نیە.
هەر بۆیە ساڵانە زۆرترین داواكاری هەیە بۆ گواستنەوەی مامۆستایان بۆ سنووری پەروەردەكانی سلێمانی و هەڵەبجەی شەهید، بەشێویەكە كە ناتوانرێت دادپەروەری تێدا بێتە دی، ساڵانە كێشەی لێدەكەوێتەوە ، لە دڵشكان و توڕەبوون و نیگەرانیەوە بیگرە تادەگاتە ئاستی شكات وهەڕەشەو كێشەی تر، كە هەندێك جار وەك كێشەی كەسێتی بۆ بەرپرسەكانی پەروەردەیی دەشكێتەوە.
خراپی و كەمی بینای قوتابخانەكان:
یەكێكی تر لە كێشەكانی پرۆسەی پەروەردە خراپی جۆری بیناكانیەتی، بە پێی وتەی هەندێك لە بەرپرسانی پەروەردەیی كە لە میدیاكانەوە دەكەونە بەرگوێ، جۆری بینای قوتابخانەكان زیاتر لە زیندان یان لە سەربازگە دەچن، بەو پێیەی كە حكومەتەكانی عێراق بەردەوام لە كێشەو گرفتی جەنگدا بوون هەمیشە بیریان لەوە كردوەتەوە كە جۆری بیای قوتابخانەكان پارێزراوتر بن، بەو پێیەش پەنجەرەی بچووك و كەم و بەرزیان تێدایە و دیواری زۆر و بەرزیان هەیە، داخراوی ئەو جۆرە بیانایانە یارمەتیدەر نین بۆ پەروەردەیەكی تەندروست و ئەوەندەی قوتابی دڵتەنگ دەكەن ئەوەندە دڵخۆشی ناكەن، ئەوە جگە لەوەی لەنێو بینای قوتابخانەكاندا هیچ شوێنێك نیە بۆ خۆ خاڵی كردنەوەی هونەری و وەرزشی جەستەیی(بەشێوەیەكی گشتی)، ئەوەی هەیە حەوشەكان لە حەوشەی سەربازگەو بارەگای ئاسایشی دەچێت، جگە لەوەش گرنگی نەدان بەبواری ژینگەی قوتابخانەكان یەكێكی ترە لەو كێشانەی كە لە بینای قوتابخانەكاندا هەن، ئیتر لە نەبوونی باخەوانەوە بیگرە تا دەگاتە ئەوەی لەناو قوتابخانەكاندا رەچاوی رێژەی سەوزایی و ژینگە پارێزی نەكراوە، ئەوەندەی چیمەنتۆ و دیوار بەدی دەكرێت هێندە چاوت بە گوڵ و دارو سەوزایی ناكەوێت.
خۆ ئەگەر بچینە سەر بابەتی نەبوون یان كەمی بینا لەوە تێدەگەین كە رێژەی بینا چ زیانێكی گەورەی لە پرۆسەكە داوە، بۆنموونە لە سنووری بەڕێوەبەرێتی پەروەردەی سەیدسادق، تا ئێستەش دوو دەوامی و سێ دەوامی هەیە، پۆلی هەندێك لە قوتابخانەكان (50) قوتابی تێدایە كە بەپێی ستانداردی جیهانی (22-25) قوتابی دایە، واتە دوو بەرامبەری ستانداردە.
پۆلی تاریك و بێ كارەباو بچووك و قوتابی زۆر بوەتە هۆی ئەوەی لە قوتابخانەكاندا قەرەباڵغی ئێجگار زۆر هەبێت، بەشێویەك كاتێك سەردانی یەكێك لەو قوتابخانانە بكرێت سەرت سوڕدەمێنێت لە حەوسەڵەو تاقەتی ئەو مامۆستایەی لە پۆلێكی (40-50)قوتابیدا بیەوێت لە (35-40) خولەك دا بابەتێكی زانست یان بیركاری و زمانەكان بە قوتابیەكانی بڵێتەوە لە كاتێكدا هەر قوتابییەك (یەك – 1- )تەنها یەك خولەكی بەرناكەوێت.
تەقینەوەی دانیشتوان و ئەركی پەروەردە:
سەیدسادق، یەكێكە لەو شارانەی كە رێژەی گەورەبوون و گەشەكردنی چاوەڕوان نەكراوە، هەڵكەوتە جوگرافیەكەی یارمەتیدەرێكی گەروەیە بۆ زۆربوونی نائاسایی، بوونی ئیش و كاری بچووك پیشەی جۆراو جۆر، زەوی كشتوكاڵێ، دەرامەتی سرووشتی-بەتایبەت بەهاران-، نزیكی لە دەریاچەی سیروانەوە، هەرزانی دەستی كار، هەرزانی كرێی خانوو و دوكان، چەندین هۆكاری تر بوونەتە هۆی ئەوەی ژمارەی دانیشتوانی ئەم شارە ساڵانە زیاد بكات.
یەكێكی تر لە هۆكارە سەرەكیەكانی گەورە بوونی نائاسایی شاری سەیدسادق دەرئەنجامی شكستی سیاسەتی حكومەتی هەرێمی كوردستانە سەبارەت بە گوندەكان، كاتێك كارو پیشەی گوندەكان بایەخی نامێنێت وئومێدێك نامێنێتەوە بۆ درێژەدان بە ژیانی ئاسایی گوندنشینی، ناچاردەبن بە كۆچكردن ، لەو بوارەشدا سەیدسادق پشكی سەرەكی بەركەوتووە.
ئەوانەی كە لە گوندە دوور دەستەكانی لە ناوچە سنوریەكانی (چەمی شلێر- ناحیەی گەرمك)ی سەربە قەزای پێنجوێنەوە بیگرە تا دەگاتە ناوچەكانی هەروامان و پێدەشتەكانی گەرمەسێر، زۆرینەیان روو لە سەیدسادق دەكەن و لەوێ دەست بە ژیانێك دەكەن كە ژیانێكی تێكەڵەی (گوند و شار)یانەیە، هەر بۆیە كاتێك سەیری پێكهاتەی ئەو شارە دەكەیت سەرت سوڕدەمێنێت لەو تێكەڵە سەیرەی كەلەو شارەدا هەیە.
ئەم دۆخە كێشەی گەورەی لەناوچەكەدا دروست كردووە، لە هەمان كاتدا فشاری زۆری لەسەر پرۆسەی پەروەردەی ناوچەكە داناوە كە بەدەم دۆخەكەوە بچێت، تا منداڵان نەكەونە سەرشەقام و بێبەش نەبن لە پەروەردە و فێركردن، بەڵام كاتێك پلانەكانی وەزارەت و بەڕێوەبەرایەتی گشتی پەروەردە لەو دۆخە تێناگات، یان راستتر تێدەگات و خۆیان لە قەرەی چارەسەری بنەڕەتی بابەتەكە نادەن مایەی پرسیارە.
باری نائاسایی پەروەردە:
ئەگەر سەیرێكی خۆپیشاندانەكانی سەرەتای ساڵی (2014)ی ئەو شارە بكەین لەوە تێدەگەین كە رەوشی پەروەردە لەو شارەدا كێشەی قووڵی هەیە، یەكێك لە پاكێجەكانی داواكاری خەڵكی ئەو شارە بۆ لای حكومەت و لایەنە پەیوەندیدارەكان چاككردنی رەوشی پەروەردەو كردنەوەی زانكۆو پەیمانگا بووە كە ئەوەش دەرئەنجامی ئەو هەموو خواستەیە كە لەناوچەكەدا هەیە. دەكرێت بگوترێت شەهید بڕیار یەكێكە لەو كەسانەی كەلەبەر كێشەكانی ئەو شارە شەهید بووە لەنێویاندا پرۆسەی پەروەردەیە.
هەر لەو سەروبەندەدا چەندین نوێنەری فەرمانگەو بەڕێوەبەرایەتیە گشتیەكانی پارێزگای سلێمانی سەردانی مەیدانی سەیدسادەقیان كردووەو گوێیان لە داخوازیەكانی خەڵكی ئەو شارە گرتووە، یەكێك لەوانە، بەڕێوەبەری گشتی پەروەردەی سلێمانی بەڕێز مامۆستا (دڵشاد عومەر)بوو، ئەو لەبەرامبەر كۆبوونەوەی سەرجەم بەڕێوەبەرەكان و بەرپرسانی پەروەردەیی و میدیاكاندا گوتی: رەوشی پەروەردە لە سەیدسادق زۆر خراپە، من لێرەوە باری نائاسایی رادەگەیەنم، هەرچەندە هەندێك كاری باش كراوە بەڵام هێشتا رەوشی پەروەردە وەك پێویست نیەو لە ئاستی زانستی و خواستی ناوچەكەو بەرپرسانی پەروەردەییدا نیە.
چی بكرێت بۆ پەروەردە:
بەبڕوای شارەزایانی پەروەردەیی هەر كۆمەڵگەیەك رێژەی تاوان و خراپەكاری تێیدا پەرەبسەنێت و گەندەڵی روو لە كایە جۆراوجۆرەكانی ژیان بكات، دەبێت یەكسەر بگەڕێینەوە بۆ ئەوەی یەخەی پەروەردە بگیرین و بڵێین ئەوە ئێوەن نەتانتوانیوە پەروەردەیان بكەن، ناڵێین پەروەردە سەرجەم كایەكانی ژیان رێكدەخاتەوە و تاوان ناهێڵێت بەڵكو دەتوانێت رێژەكە بەتەواوی كەم بكاتەوە، ئاخر پەروەردە (شێری دڕندە) دەكاتە یاریزانی سێرك و زۆرینەی هەرە زۆری ئاژەڵە مەترسیدارەكان دەكاتە هاوڕێی مرۆڤ.
ئەگەر لەم روانگەیەوە لەدۆخی پەروەردەی هەرێمی كوردستان بڕوانین ئەوا دەبێت دان بەوەدا بنێین كە پەروەردە بەچەندین قەیرانی گەورەدا تێدەپەڕێت و پێویستی بە چارەسەری ریشەیی و هەمە لایەنە هەیە، ئەگەر لەمەو پێش كار لەسەر كوالێتی پرۆگرام كراوە ئەوا دەبێت لەمەو دوا كار لەسەر توانا مرۆییەكانی مامۆستا و قوتابی بكرێت و وەك دوو كایەی مرۆیی لێیان بڕوانرێت و بۆ ئەو مەبەستەش خاڵی یەكەم ئاشت كردنەوەی ئەو دوانەیە، چوون تا مامۆستا و قوتابی یەك ئامانجیان نەبێت و مرۆڤانە و پەروەردەییانە لەیەك نەڕوانن و سیاسیانە لەو پەیوەندییە بڕوانن كێشەكە قوڵتر دەبێتەوە. دەبێت سەرجەم ئەوانەی رۆڵیان لە پرۆسەكەدا هەیە لە مرۆڤەوە بۆ مرۆڤ بێت و هیچی تر.
جیاوازیكردن و هەوڵی چارەسەر:
رەوشی پەروەردەكانی دەرەوەی شارە گەورەكان هێندە خراپە، كە ئەگەر بەرپرسانی پەروەردەیی فریای نەكەون كێشەكە ئەوەندە گەورە دەبێـت كە لە تواناو تاقەتی چارەسەر دەچێتە دەرەوە، هەر بۆیە دەبێت بەرپرسان تەنها لە خەمی راستەشەقام و شوێنە بەرچاوەكاندا نەبن و بگەڕێن لەو شوێنانەی كە پێچ و لاچەپە مرۆڤگەلێكی لێیە پێویستی گەورەیان بەوان هەیە، ئەگەر لە ئێستەدا فریای ئەو دۆخە نەكەون پێدەچێت سبەینێ بۆ ئەوان هیچ بایەخێكی نەبێت.
بۆ ئەوەی كێشە سەرەكیەكانی پرۆسەی پەروەردەی هەر شارو شارۆچكەیەك چارەسەر بكرێت پێویستی بە لێكۆڵینەوەی زانستی هەیە، پێویستی بەوە هەیە كۆنفراسی ناوچەیی ببەسترێت و بۆ هەر بەشێكی پەروەردەیی كەسانی شارەزایانی پەروەردەیی لە دەرەوەرو بە هاوكاری كەسانی شارەزای ناوچەیی خاڵە لاوازەكان دەست نیشان بكرێن و چارەسەرەكانی بۆ دابنرێت. ئەگەر هەر پەروەردەیەك ساڵانە پێش لە دەستپێكی دەوامی فەرمی خاڵە لاواز و بەهێزەكانی خۆی دیاری بكات و چارەسەریان بۆ بدۆزرێتەوە ، بێگومان كێشەكان كەڵەكە نابن و رەوشی پەروەردەش بەرەو باشتردەچێت و لەو رێگەیەشەوە دەكرێت گۆڕانكاری كۆمەڵایەتی روو بدات و بەرەو باشتر و باشترین هەنگاو هەڵبگیرێت. كە هەموومان خوازیاری وەها رۆژێكین.