09:31 - 14/03/2019
گه‌وره‌ترین ئه‌و دزییانه‌ی له‌مێژوودا كران و دزه‌كان نه‌دۆزرانه‌وه
كاری دزیی كه باندێكی شاره‌زا پێیهه‌ڵده‌ستێت، جیاوازه له‌و دزییه‌ی كه‌سێك به‌ڕێككه‌وت ئه‌نجامیده‌دات، كاتێك باندێك به‌و كاره هه‌ڵده‌ستێت، زیاد له‌وه‌ی كه پلانی بۆ كاتی دزییه‌كه‌ی داناوه، پلانی بۆ سات و ڕۆژانی دوای دزییه‌كه‌ش داناوه.
هه‌ندێك له‌و دزییانه‌ی له‌مێژوودا تۆماركراون، تا ئه‌م ساته‌وه‌خته‌ش به‌شێكی كاره‌كه به‌نهێنی ماوه‌ته‌وه‌‌و پۆلیس‌و تیمه هه‌واڵگرییه‌كانی وڵاتان نه‌یانتوانیوه ده‌ستیان پێی بگات.
نزیكه‌ی 80%ی ئه‌ڵماسی خاو له شاری ئه‌نتۆیره‌ب-ی به‌لجیكایه، ئه‌و زانیارییه كورته به‌سه بۆئه‌وه‌ی بانده‌كانی دزیكردن هه‌وڵی به‌ده‌ستهێنانی بڕێكی كه‌میش بێت له‌و ئه‌ڵماسه بده‌ن، هه‌رچه‌نده له‌و شاره‌ی به‌لجیكا چه‌ندین جار دزی كراوه به‌ڵام یه‌كێك له‌و دزییانه به "دزی سه‌ده" ناوی چووه‌ته مێژووه‌وه.
لیۆناردۆ نۆتاربارتۆلۆ، سه‌رۆكی ئه‌و بانده بوو كه به هاوكاری سێ كه‌سی دیكه له‌ساڵی 2003 پلانی دزیكردنیان له‌یه‌كێك له ئۆفیسه‌كانی فرۆشتنی ئه‌ڵماس له شاری ئه‌نتۆیره‌ب دانا، ئه‌و بانده هێنده به‌وردی پلانیان بۆ كاره‌كه‌یان داڕشتبوو، كه سێ ساڵ به‌ر له‌و واده‌یه‌‌و له‌ساڵی 2000دا ئۆفیسێكیان له‌هه‌مان ئه‌و باڵه‌خانه‌یه‌ی سێ ساڵ دواتر دزییه‌كه‌ی لێده‌كه‌ن به كرێ گرتبوو، له‌ماوه‌ی ئه‌و سێ ساڵه‌شدا پلانیان بۆ كاره‌كه‌یان داناوه.
بانده‌كه كه‌سێكی بازرگانی ئه‌ڵماس ده‌هێننه ناو پلانه‌كه‌یانه‌وه بۆئه‌وه‌ی متمانه له‌نێوان خۆیان و ئه‌و دامه‌زراوه‌یه‌دا دروستببێت كه دزییه‌كه‌ی لێده‌كه‌ن.
ڕۆژی ئه‌نجامدانی كاره‌كه ئه‌و بانده چه‌ندین كه‌ره‌سته‌ی هه‌ستیار بۆ دزییه‌كه‌یان به‌كارده‌هێنن له‌وانه ئامێری تایبه‌ت به تیشكی ژێر سوور، شه‌پۆلی موگناتسی و چه‌ند كه‌ره‌سته‌یه‌كی دیكه بۆ له‌كارخستنی كامێرا‌و زه‌نگى ئاگاداركه‌ره‌وه‌ى باڵه‌خانه‌كه.
بانده‌كه كاره‌كه‌یان ئه‌نجامده‌ده‌ن‌و چه‌ند پارچه ئه‌ڵماسێك ده‌دزن كه به‌هاكه‌ی 100 ملیۆن دۆلاره، تا ئه‌مڕۆش كه ساڵی 2019یه نه‌توانراوه ئه‌و ئه‌ڵماسانه بدۆزرێته‌وه، چونكه بانده‌كه هێنده به تۆكمه‌یی پلانه‌كه‌یان داڕشتبوو، هه‌ربۆیه كاره‌كه نازناوی "دزی سه‌ده"ی وه‌رگرتووه.
بڕینی بانكێك له كالیفۆرنیا‌و نه‌دۆزینه‌وه‌ی پاره دزراوه‌كه
ساڵی 1972 باندێكی دزیی به‌سه‌ركردایه‌تی ئه‌میل دینیسیۆ هه‌ڵده‌كوتنه سه‌ر بانكی یه‌كگرتووی كالیفۆرنیا‌و بڕی 30 ملیۆن دۆلاری بانكه‌كه ده‌دزن، گه‌رچی پاره‌كه به‌راورد به‌دزییه‌كانی دیكه كه له‌جیهاندا كراون كه‌مه، به‌ڵام ئه‌وه‌ی له‌و كاره‌دا بوه‌ته بابه‌تێكی سه‌رنجڕاكێش ئه‌وه‌یه، تا ئێستاش پۆلیسی فیدڕاڵی ئه‌مریكا (FBI) نه‌یتوانیوه پاره‌كه بدۆزێته‌وه، چونكه گروپه‌كه هێنده به‌تۆكمه‌یی پلانی دزییه‌كه‌یان داناوه، ته‌نانه‌ت بانده‌كه خۆیان ئاشكرابوون و ده‌ستگیركران به‌ڵام پاره‌كه هه‌ر نه‌دۆزرایه‌وه.
گه‌ر ئه‌و 30 ملیۆن دۆلاره به‌راورد بكه‌ین به ئێستا، ده‌كاته نزیكه‌ی 100 ملیۆن دۆلار، چونكه له‌وكاته‌دا ئه‌مریكا له هه‌ڵاوسانێكی گه‌وره‌ی ئابوریدا بووه، بۆیه 30 ملیۆن دۆلار له‌و كاته‌دا، سێ هێنده‌ی ئێستا ده‌كات كه 2019یه.
ڕۆژی 12ی ته‌مموزی ساڵی 2007 فه‌رمانبه‌رانی بانكی سه‌لام له‌ناوچه‌ی كه‌ڕاده له‌شاری به‌غدا ده‌چنه سه‌ر كاره‌كانیان‌و ده‌رگای ئۆفیسه‌كانیان ده‌كه‌نه‌وه، به‌ڵام پاش ئه‌وه‌ی ده‌گه‌نه سه‌ر شوێنی كاره‌كه‌یان، هه‌ست به‌وه ده‌كه‌ن ئه‌و ڕۆژه وه‌ك ڕۆژانی ڕابردوو نیه‌‌و شتێكی نائاسایی له‌بانكه‌كه ڕوویداوه، دواتر ده‌زانن بڕی 282 ملیۆن دۆلاری بانكه‌كه له‌لایه‌ن سێ پاسه‌وانه‌وه دزراوه.
ئه‌و ڕووداوی دزییه یه‌كێكه له‌ڕووداوه گه‌وره‌كانی دزی له‌جیهان‌و له‌عێراق، كه تا ئه‌مڕۆش نه بكه‌رانی كاره‌كه‌‌و نه ئه‌و پاره‌یه‌ش كه دزراوه نه‌دۆزراوه‌ته‌وه.
ئه‌وه‌ی پاش ڕووداوی دزیكردن له‌بانكی سه‌لام له‌به‌غدا بووه جێگه‌ی مشتومڕ ئه‌وه‌بوو، بۆچی له‌و كاته‌دا ئه‌و پاره زۆره له‌و بانكه‌دا بووه‌‌و مامه‌ڵه‌ی پێوه‌نه‌كرا؟ یاخود بۆچی ڕاگه‌یاندنه‌كان كه‌مترین كاریان له‌سه‌ر ئه‌و بابه‌ته كرد؟
ساڵی 1976 كاتێك دۆخی لوبنان له‌وپه‌ڕی خراپیدا بوو، له‌لایه‌ك شه‌ڕی نێوخۆیی ئه‌و وڵاته‌‌و له‌لایه‌ك بۆشایی ئه‌منیی له لوبنان په‌ره‌یسه‌ندبوو، ڕێكخراوی ڕزگاریی فه‌ڵه‌ستین كه ئه‌وكاته یاسر عه‌ره‌فات سه‌رۆكایه‌تی ده‌كرد، پلانیان بۆ بڕینی بانكی به‌ریتانی له به‌یروت داڕشت.
ڕێكخراوی ڕزگاری فه‌ڵه‌ستین له ساڵی 1976 هێرشیانكرده سه‌ر بانكه‌كه‌‌و به‌به‌های 25 ملیۆن پاوه‌ند كه بۆ ئه‌مڕۆ نزیكه‌ی 100 ملیۆن دۆلاره، زیانیان له‌و بانكه دا.
پۆلیسی لوبنان به‌كاره‌كه‌یان زانیو له‌گه‌ڵ بانده‌كه رووبه‌ڕووبوونه‌وه، گه‌رچی به‌شێك له‌ئه‌ندامانی بانده‌كه گیران، به‌ڵام توانرا ئه‌و بڕه پاره‌یه‌ی دزرا، بگه‌یه‌نرێته ڕێكخراوی ڕزگاری فه‌ڵه‌ستین.
ڕۆژی 18ی ئاداری ساڵی 1990 چه‌ند دزێك به جلوبه‌رگی پۆلیسه‌وه چوونه نێو مۆزه‌خانه‌ی گاردنه‌ر له‌شاری بۆستن-ی ئه‌مریكا، چونكه چونه ژووره‌وه‌ی هێزه ئه‌منییه‌كان له‌و مۆزه‌خانه‌یه ڕێگه‌پێدراوه، بۆیه دزه‌كان ئه‌و هه‌له‌یان قۆزته‌وه‌‌و له‌ماوه‌ی 81 ده‌قیقه‌دا 12 پارچه‌ی هونه‌ریی كه زۆرینه‌یان تابلۆی شێوه‌كاریی بوون دزران.
به‌های ئه‌و پارچه هونه‌رییانه‌ی دزه‌كان له‌و مۆزه‌خانه‌یه بردیان 300 ملیۆن دۆلار بوو، كه له‌نێو پارچه هونه‌رییه‌كاندا دوو تابلۆ هه‌بوون یه‌كێكیان تابلۆی ڕامبرانت-ی شێوه‌كار‌و ئه‌وه‌ی دیكه‌یان تابلۆیه‌كی فێرمێر-ی شێوه‌كار بوو.
هه‌رچه‌نده پۆلیس پاداشتی پێنج ملیۆن دۆلاری بۆ ئه‌و كه‌سانه دانابوو كه زانیاریی له‌باره‌ی دزه‌كانه‌وه ئاشكراده‌كه‌ن، به‌ڵام تا ئه‌مڕۆش بكه‌رانی ئه‌و دزییه‌‌و پارچه هونه‌رییه‌كان نه‌دۆزراونه‌ته‌وه.
به‌ماوه‌یه‌ك به‌رله‌وه‌ی ئه‌مریكا له‌ساڵی 2003 هێرشبكاته سه‌ر عێراق، سه‌دام حسێن سه‌رۆكی ئه‌وكاته‌ی عێراق قوسه‌ی كوڕی به‌فه‌رمانێكی ڕاكێشانی پاره‌وه ده‌نێرێت بۆ بانكی ناوه‌ندیی عێراق و بڕی یه‌ك ملیار دۆلار له‌بانكه‌كه ڕاده‌كێشێت.
له‌ماوه‌ی پێنج كاتژمێردا قوسه‌ی و تیمێك له‌و كه‌سانه‌ی له‌گه‌ڵیدابوون له‌چه‌ند سندوقێكدا كه پڕبوو له 100 هه‌زاری نه‌خت، یه‌ك ملیار دۆلاره‌كه له‌بانكی ناوه‌ندیی عێراق ڕاده‌كێشن.
دوای ئه‌وه‌ی ئه‌مریكا هێرشیكرده سه‌ر عێراق‌و ڕژێمی به‌عس ڕووخا، له‌نێو كۆشكه‌كانی سه‌دام‌و چه‌ند شوێنێكی دیكه‌دا توانرا 650 ملیۆن دۆلار بدۆزرێته‌وه، كه هه‌مان ئه‌و پاره‌یه بوو كه قوسه‌ی ڕایكێشابوو، به‌ڵام تا ئێستاش ئه‌و 350 ملیۆن دۆلارەی دیكه كه مابوو، نه‌دۆزراوه‌ته‌وه.