12:50 - 09/05/2019

هەندێك لە روداوە سەیر و توندوتیژییەكانی داعش‌

پەیسەر

لە كاتی سەرهەڵدانی هەر هیزێكدا قسەكردن لەبارەیەوە پێدەچێت ئامانجی خۆی نەپێكێت، لەبەر ئەوەی زۆرینەی خەڵك لەبەرامبەریدا دەبنە دوو بەش، بەشی یەكەم ئەندامان و لایەنگران و ئەوانەن كەلەگەڵ ئەو هێزەدان هەربۆیە ئەمانە هەرچییان لەگەڵ بگوترێت زیادەیە، چوون ئەوان بڕیاری خۆیان داوەو لەگەڵ ئەو هێزەدان، هەرچی بەشی دووەمیشە ئەوانەن كەنەیارو دژن بەو هێزە، ئەمانە ئەگەر بە ویژدانیشەوە قسە لەسەر ئەو هێزە بكەن هێشتا وەك پێویست وەرناگیرێت لەبەر ئەوەی هەست بەوە دەكرێت نەیاری و ناتەبایی كاریگەری لەسەر بۆچوونەكان دروست كردبێت و زانستیانەو بەویژدانەوە بۆچوونەكانی نەخستبێتە ڕوو، نەیتوانیبێت لە ژێر كاریگەریەكانی ئایدۆلۆژیا هاتبێتە دەرەوە.

بەڵام دوای ئەوەی ئەوەی ئەو هێزە خۆری بەرەو ئاوا بوون دەچێت (وەك هەموو هێزەكانی تۆی دونیا)، ئیتر كاتی ئەوە دێتە پێشەوە كە ئارامانەتر و هێدی تر لەسەر هەندێك هەڵوێست و وێستگەكانی ڕابوەستیت، هەڵوێستێك لەنێوان دوو وێستگەی گرنگدا، لە نێوان دوو قۆناغی بەسەرچوو داهاتوودا، ئەوەش لە پێناوی بەخۆداچوونەوەی ڕابوردوو خۆئامادەكردن بۆ داهاتوو، لایەكی دیكەش وەك ئەزمونێكی بەهادار بگوازرێتەوە بۆ نەوەكانی داهاتوو، تا دووبارە ڕێگەی هەڵەت و سەختی و دەرنەچوو نەگرن و تەمەنی خۆیان لەو شتانەدا سەرف نەكەن كە پێشتر ئەزموون كراوە.

ئەوەی مەبەستی ئەم ڕاپۆرتەیە ئاوابوونی خۆری (داعش- دەوڵەتی ئیسلامی لە عێراق و شام)ە ترسناكترین ڕێكخراوی سەدەی بیست و یەكەم، ڕێكخراوێك بە دنیایەك تەم و مژو نادیاریەوە هات و هەروا بەو نادیاری و تەمومژەوە ئاوا بوو، ئەوان وەك ئەزموون بۆماوەی پێنج ساڵ زۆرینەی خەڵك و میدیای جیهانیان بەخۆیانەوە سەرقاڵ كرد، هاتن و ئەوەی نەدەبوو ڕوبدات ڕویدا، لە كوشتن و ماڵوێرانی و ئاوارەیی و بڵاوكردنەوەی ترس و ئەوەی نەدەشیا ببێت بوو، ئەگەر هەندێك ڕوداوی مێژوویی شەڕوشۆڕەكان بۆ مرۆڤەكانی ئەم سەردەمە وەك نوسراوی ناو كتێبە مێژوییەكان بۆمان مابێتەوەو گومانمان هەبوو بێت كە مێژوو نوسێك زیادەڕۆیی تێدا كردبێت، ئەوا لە ماوەی ئەو پێن ساڵەی تەمەنی ئەو ڕێكخراوەدا بەچاوی خۆمان بینیمان و بیستمان.

لەم ڕاپۆرتەدا، وردە ڕوداوو بەسەرهاتەكانی داعش دەگوازینەوە، ئەو وردە بابەتانە دەرخەری ڕووی ڕاستەقینەی ئەو ڕێكخراوە دەردەخەن، لێرەو لەوێ هەوڵمان داوە بابەتەكان جۆراوجۆر بن. ئەوەش تەنها لە پێناوی ئەوەی كە بزانرێت ئەم ڕێكخراوە چ دیاردەیەكی مەترسیداری سەردەم بوون.

دوو كچ بۆ تەقاندنەوە:
منداڵ جگەر گشەو خۆشەویستی دایك و باوكە، بەجۆرێك منداڵ خۆشترین شتەكانی دونیایە، بەڵام كاتێك داعش ئەم بەخششە خواییە هەڵدەگێڕێتەوە بۆ سەركەوتن و شكستی بەرامبەر و بۆ ئەو مەبەستەش دوو كچی خۆی بۆمبڕێژ دەكات و دەینێرێت بۆ تەقاندنەوە ئیتر هەستی باوكایەتی و مرۆڤایەتی دەستەسان دەبێت.

سەرچاوە سوریەكان باسیان لەوە كردووە كە عبدالرحمن شداد كە بە ئەبوو نەمر بەناوبانگ بووە و سەر بە ڕێكخراوی جەبهەتونوسرەی داعشی بووە كچێكی نۆ ساڵانی خۆی بەناوی (فاتمە) بۆمبڕێژ كردووەو بەناوی ونبوونەوە ناردوەتە ناو بنكەیەكی پۆلیس لە دیمەشق، دوای ئەوەی تەقیوەتەوەو زیان بە بینای بنكەكەگەیشتووە لەگەڵ بریندار بوونی یەك پۆلیس. لەوەش ناخۆشتر ئەوەیە ئەبو نەمر گرتەی ڤیدیۆیی تەقاندنەوەی كچەكەی وەك شانازیی بڵاوكردوەتەوە، لەو گرتە ڤیدیۆییەدا كە چۆنیتەتی ئامادەكردنی ئەو دووكچە دەكات لە لایەن باوكیانەوە بە دیارچاوی دایكیانەوە بۆ خۆ تەقاندنەوە..

قەدەغەكردنی پێكەنینی ژنان:
ئەگەر پێكەنین دیاردەیەكی مرۆڤانەی ئاسایی بێت و لەڕوانگەی ئاینیشەوە پاداشتی هەبێت و دەرخەری دڵخۆشی و ئەرێنی بوونی كەسەكە بێت، ئەوا لە لای ئەو ڕێكخراوە پێكەنین بەدەنگی بەرز و قاقا مایەی نیگەرانی و دەرخەری كەم باوەڕی و نەبوونی پابەند بوونی كەسەكە بووە بە ئیسلامەوە، خۆئەگەر ئەو پێكەنینەش لەلایەن ئەو ژنانەوە بێت كە لەخۆیان نەبوون یان لە بنەماڵەكانی خۆیان بووبن قەدەغەتر و یاساغتر بووە.

ئاژانسەكانی سوریاو نێو دەوڵەتیەكانیش بڵاویان كردوەتەوە كە داعش لە ناوچەكانی ژێر دەسەڵاتی خۆیان پێكەنینی ژنانیان قەدەغەكردووە و بۆ ئەو مەبەستەش چەند ئافرەتیان دەستگیركردووە بەتایبەتی لە (رەقە)ی پایتەختیان. ئەمە لە كاتێكدا كە ژنان لەناو ئەو ڕێكخراوەدا بە توندوتیژی ڕاهێنراون و شەریان پێكراوەو كاری توندو تیژییان پێ ئەنجام داون، هەرچەندە سەرچاوەكان باسی ئەوەشیان كردووە كە هەندێك لەو ژنانە كەس زۆری لێنەكردوون و خۆیان ڕێگەی ژیانی خۆیان هەڵبژاردووە.

مامانەكەی داعش و توندوتیژیی:
(سەمیره نەسر) مامانیكی ژنانەیە و كار لەسەر ئەو ژنانە دەكات لە دەرەوەی نەخۆشخانەكان منداڵیان دەبێت، ئەو لەبەر دەرگای ماڵی خۆیان تابلۆی شارەزایی و ئەزموونی خۆی هەڵواسیوە، بۆیە كاتێك داعش دەچنە ناوچەكە و پێویستیان پێی دەبێت بەناچاری بانگی دەكەن تا سەرپەرشتی منداڵبوونی هاوسەرەكانیان بۆ بكات، سەمیرا شتی سەیرو سەمەرە دەگێڕێتەوە، ئەو دەڵێت كاتێك دەچوومە لای ژنەكانیان نەیاندەهێشت تەنها بمێنمەوە، یان زۆر لە لایان بم، نەیاندەهێشت دەرمان و هێور كەرەوەو ئازار شكێن بەكاربهێنن لەبەر ئەوی دەیانگوت ژن ئەگەر ئازار نەچێژێت خیری ناگات و نابێتە جێگەی ڕەزامەندی خودا، چوون بێ حیكمەت نیە خودا بەو شێوە ئازار بەخشە منداڵ بە دایكان دەبەخشێت!! سەمیرا باس لەوەش دەكات یەكێك لە داعشەكان كوڕێكیان بوو، باوكە داعشیەكە جل و بەرگی سەربازی منداڵانەی بۆ ئامادەكردبوو هاتە ژوورەوە بیكاتە بەر منداڵەكەی و گوتی كوڕە شێرەكەم دەبێتە موجاهیدێكی قارەمان بەڵام دایكە گەنجەكەی ڕێگەی بەوە نەدا.

سەمیره كە لە ڕەقەی پایتەخی داعش خەریكی كارەكەی بوو، چیرۆكی سەیرو سەرمەرەی لایە، ئەو باس لەوەش دەكات كە ئەویان وەك بەرپرس لە بە دونیا هێنانی (بەچكە شێرانی خەلافەت) داناوە، ئەو دەڵێت زۆرینەی ئەوانەی منیان دەبرد بۆلایان كەسانی بیانی بوون، ئەو باس لەوەش دەكات لەگەڵ ئیشیان پێی نەماوە لە ماڵ كردویانەتە دەرەوەو هیچ ڕێز و ئیحترامێكیان بۆ دانەناوەو ئەمیش لە ترسدا هیچی پێنەگوتراوە.

سەمیره باس لەوە دەكات لەژیر فشارو چاودیری ورددا بووە و بە هیچ شێوەیەك نەیانهیشتووە ژنەكانیان بەدەستی ئەو هیچ شتێك بخۆن تەنانەت ئاویش چوون متمانەیان پێی نەبووە، چەكدارەكانی داعش بە هیچ شێوەیەك ژنەكانیان نەبردوتە نێو نەخۆشخانە فەرمیەكان لەبەر ئەوەی ترساون لە دەرمانخواردكردنیان یان قسەیان لەگەڵ بكەن و هەڵیان بگیڕنەوە، ئەو یەكێك لەو ڕوداوە ناخۆشەكان دەگێرێتەوە كە دراوسێیەكی كوردیان هەبووە بە زۆر لە خانوەكەی دەریانكردووە و كەسێكی تری بیانیان خستۆتە شوینەكەیان، دواجار دەڵێت لە میانەی كاری مامانیدا دەیان جۆر خەڵكی لە نەتەوەو ڕەگەزەكان بینیوە، تونسی و میسری و سعودیی و مەراكشی و سۆماڵی و ئیرلەندی، فەرەنسی، ئەڵمانیە روسی، تورك و ئەفەریقی و تەنانەت ئەمەریكیش. ئەو لەكۆتایی قسەكانیدا باسی لەوە كردووە ژنانی تری دیوە كە نەیزانیوە بەچی زمانێك قسەدەكات و سەر بەچی نەتەوەیەكە.

قەناس بەدەستەكەی ڕووس:
هەرچەندە جێگەی باوەڕنیە كچێكی جوانی گەنجی ڕووسی كە هیچ شتێك دەربارەی ئاینی ئیسلام نازانێت و دەستبەرداری ژیانی ئاسایی خۆی ببێت و بچێتەنێو ترسناكترین گروپی تیرۆرستی سەردەم، لەو بوارەدا چەند بۆچوونی تر هاتوونەتە ئاراوە كە دیارترینیان تاقیكردنەوەی ژیان و پیشەجیاوازەكان و چاندنی كەسەكان بۆ كاری هەواڵگری و بوونی نەخۆشی دەرونی و تۆڵەسەندنەوەو...

دەزگا هەواڵگریەكانی عێراق لەسەروبەندی ئازادكردنی فەلووجە دا بڵاویان كردەوە كە وێنەی ئەو كچە ڕوسییەیان دەست كەوتوە كە هەڵگری چەكی قەناسەو بەرپرسە لە كوشتنی 21 پۆلیس و ئەفسەرو سەربازی عێراقی، هەر ئەو سەرچاوانە باسیان لەوە كردووە لەفەلووجە 31 قەناس بەدەستی داعش هەبوون كە ژیانی خەڵك و هێزە سەربازی و حكومەیەكانیان هەراسان كردووەو بوونەتە هۆی كوژرانی دەیان كەس.

قوربانیە ئارامەكان:
كاتێك لەمیدیاو سۆشیاڵ میدیاكانەوە سەیری قوربانیەكانی دەستی داعش لە نەتەوەو پیشەی جیاواز دەكەین، هەموویان بێدەنگ و نەرم و لەسەرخۆن و هیچ جۆرە پەرچەكردارێكیان نیە، ئەوان بێدەنگ، بێهەست، بێجووڵە تەسلیمی مەرگی خۆیان بوون، ئەوان تەنانەت بە ئەندازەی (مریشكێك لەكاتی سەربڕین) جوڵە ناكەن.

ئەم دیاردەیە كاتێك دەیان جار دوبارە دەبێتەوە مرۆڤ گومان لەوە پەیدا دەكات كە قوربانیەكان خۆ هەر دەزانن دەمرن، ئیتر بۆچی هیچ كاردانەوەیەكیان نیە؟ بۆچی ڕادەوەستن تا چەقۆ دەهێنن بە گەردیناندا یان فیشەكیان پێوە دەنێن، یاخود لەسەر بانێكەوە فڕییان دەدەنە خوارەوە؟ وەڵامی ئەم پرسیارە بە جۆرەها شێوە دراوەتەوە هەندێك باوەڕیان وایە ك داعش بە هۆی ئەشكەنجەو ئازارەو هەستی بینین و بیستن و ئازاریان لە دەست داوە، هەربۆیە بۆ دەربازبوون لەو ئەشكەنجەو ئازارانە خوازیاری مەرگن و مردن هەڵدەبژێرن بەسەر ئەو جۆە ژیانەدا.

(عەبیر موسا) پسپۆڕی دەرونی میسری لەوەڵامی ئەو پرسیارەدا دەڵێت: مرۆڤ دوو جۆرە هوشیاری هەیە، یەكەمیان ئەوەیە كاردانەوەی بەرامبەر هەموو جۆرە جوڵەو بڕیارو خۆشی و ناخۆشەیەكانی چواردەوری هەیە، بەڵام جۆری دووەم جۆرێك لە گێژی و دەستەوسانی ڕوو لە مرۆڤ دەكەن كە توانای بەرگری و بڕیارو تەنانەت جووڵەشی نیەو بە بێ هەست و جووڵە تەسلیمی دۆخی پێشهاتوو دەبێت..

ئەو لەبارەی قوربانیە ئارامەكانی داعشەوە دەڵێت بەدووری نازانم لە جۆری دووەمی كارادانەوەی بێ كاردانەوەیان تووش هاتبێت، وە ئەو هەواڵەش بە دوورنازانم كە جۆرێك دەرمان ومادەی سڕكەریان پێدرابێت مرۆڤ بخاتە دونیای بێهۆشیی و خەیاڵەوەو نەزانێت چی ڕوو دەدات.

پۆلیسی ئەخلاق:
یەكێك لەو شتە سەیرانەی كە داعش ئەنجامیان دەدا چاودێریكردنی وردودرشتی ژیانی خەڵك بوو، ئەوان لەبەر ئەوەی لە هەموو شت دەترسان دەبوو دەست ببەن بۆ هەموو شتێك، یەكێك لەو شتانەی كە هەیانبوو پۆلیس ئەخلاق بوو، ئەو پۆلیسە داعشانە بەناوی فەرمان بەچاكە ڕێگری لە خراپە كارەكانیان كردووە، هەر كەسێك جگەرەی خواردووە بە زنجیر لێیان داوە، هەرژنێك پەچەی نەپۆشیبێ و هاتبێتە شوێنە گشتەیەكان بە بۆری لێی دراوە، دوای كۆنترۆڵكردنەوەی مەنبەج هەندێك بەڵگە كەوتنە دەست كە گرتە ڤیدیۆیی پۆلیسەكانی ئەخلاق تێدایەو بە دڕندانەترین شێوە ڕەفتار لەگەڵ خەڵك دەكەن تەنها لەبەر ئەوەی ژنێك پەچەی نەكردووە یان ئەوەیە پانتۆڵی لە پێ كردووە یاخود پیاوێك جگەرەی كێشاوە.

دایك كوشتن:
یەكێك لە دیاردە ترسناكەكانی بیروباوەڕی داعش ئەوەیە كە هیچ بنەمایەكی سۆز و میهرەبانی و پەیوەندی كەس و كاری و هیچ شتێك لەو بارەیەوە لە بەرچاو ناگیرێت، بەپێی رۆژنامەكانی سعودیە (دوو برای –جمك – دوانەی لێكچوو) هەستاون بە سەربڕینی دایكە 60 سالانەكەیان و بە چەقۆش بەربوونەتە گیانی باووك و برا 18 ساڵانەكەی تریان، دوای ئەوەی سەری دایكیان لە لاشەی جیاكردوەتەوە چوونەتە سەر باوك و براكەی تریان بەڵام بە هۆی هات و هاوار و بەرگرییەوە باوكیان هەردوو دەستی بە چڕی بریندار دەبێت و لەو ڕێگەیەشەوە دراوسێكان بە حاڵەتەكە دەزانن و دەچنە سەر ڕوداوەكە، دوای ئەوەی پۆلیس دەگاتە سەر ڕوداوەكە دوو تاوانبارەكە دەستگیر دەكات. هەربۆیە نەبوونی رەحم و سۆز و بەزەیی بەرامبەر نزیكترین كەسیان لەبەرچاوە.

جورئەتی سەربڕین:
یەكێك لەو حاڵەتە قێزەون و ناشیرینانەی كە داعش زیندووی كردەوە سەربڕینی مرۆڤەكان بوو، نەك هەرئەوەندە بەڵكو لەبەرچاوی كامێراو كۆكردنەوەی خەڵك و لەسەر شەقامە گشتیەكان، ئەم كارە نەك بە خراپەو تاوان نازانن بەڵكو لە چاوەڕوانی پاداشتی خودایی و چوونە بە هەشتیشدا ئەو كارە دەكەن.

بە پێی وتەی یەكێك لەو داعشەدەستگیركراوانە شەش مانگ وانەی تیۆری پێگوتراوەتەوە لەبارەی خێرو پاداشتی ئەو كارەوەو بە دەیان نموونەو فەتوای جۆراوجۆر پشتیوانی كاری سەربڕینی مرۆڤیان كردووە. هەر بۆیە دوای ئەو ماوەیە كارەكەی لەسەر 6 كەس تاقیكردوەتەوە كە هەموویان شێعە بوون، بوونی شێعەش لەلای داعش واتە كافرو بێیاوەڕی بێچەندوچوون. ئەو داعشە باسی لەوەش كردووە كە لەو خولە شەش مانگیەدا پێی گوتراوە كە پێشمەرگەی كورد كافرن و ئەگەر دەستمان بكەون سەریان لە لاشە جودا دەكەینەوە.

ئەو وێستگە وردو بچووكانە نموونەی بەرجەستەی ئەو ڕاستەیەن كەڕێكخراوی داعش دامەزراوەیەك بوو بۆ ترس و تۆقاندن، پرۆسەیەك بوو بۆ وێرانكاری و سڕینەوەی مرۆڤایەتی، هەربۆیە حەق وایە لایەنی پەیوەندی دار بە لێبڕانەوە كار بۆ سڕینەوەو كۆتایی هێنان بە فیكری داعشی بكات. چوون ئەوەندە مەترسیدارە لە هەر جێگەیەك بن ژیان لەو  شوێنە باردەكات.