ئه‌و ژنه‌ی له‌پشت هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی ده‌وڵه‌تی عوسمانی دورستبوونی ئیسڕائیله‌وه‌یه‌‌

پەیسەر

هەندێك بە (پاڵەوان نیللی) و هەندێكی دیكەش بە هەڵتەكێنەری دەوڵەتی عوسمانی ناوی دێنن. سارە ئارنسۆن چالاكوانێكی بەڕەگەز جوو، خۆی و براكانی پێكەوە ڕێكخراوێكی سیخوڕییان دروستكرد بەناوی (نیللی)و كاریان بۆ دەزگای هەواڵگریی بەریتانیا دەكرد، كاری ئەوان لە سەروبەندی جەنگی جیهانی یەەمدا دزە پێكردنی هەواڵە هەستیارەكان بوو بۆ ئینگلیزەكان، هەر بۆیە توركەكان ئەو جەنگەیان دۆڕاند، بە پێی سەرچاوەكان نیللی یەكێك بووە لەو هۆكارانەی كە بووتە هۆی لەبەریەك هەڵوەشاندنەوەی دەوڵەتی عوسمانی، سارە كێیە و چۆن توانی ئەو ڕێكخراوە دروست بكات؟ ئیمە لەو ڕاپۆرتەدا تیشكێك  دەخەینە سەر ئەو كەسایەتییە.

ئارونسۆن خێزانێكی جاسوس:
سارە ئارونسون لە ساڵی 1890 لەئۆردوگای جوولەكە نشینی –زخرون-  لە نێو كەش و هەوای كشتوكاڵیدا لەدایك بووە، ئەو ئۆردوگایەی ساری تێدا لەدایك بووە بە كۆنترین ئۆردوگای جولەكە نشینی فەلەستین دێتە ئەژمار. سارە ئارونسون لەنێو خێزانێكی گەورەی زایۆنیدا گەورە بووە لەوانەی كە كۆچیان بۆ فەڵەستین كردووە، دوای ئەوەی كە لە باوكی –ئیفرایم ئارونسۆن-  و دایكی –مالكا- رۆمایان بەجێهێشت و لە فەڵەستین نیشتەجێ بوون، كە لەو سەردەمانەدا بە سنووری دەوڵەتی ئیمبراتۆریەتی عوسمانی دادەنرا.

دوای ئەوەی هەندێك كۆمپانیای زایۆنی زەوی و زاریی زۆریان لە فەڵەستینیەكان كڕیی خێزانی سارە ئۆردوگای زخرون یان ئاوەدان كردەوە، ئەوان دەستیان كردە كشتوكاڵ كردن تیایدا، كشتوكاڵ بەمەبەستی بازرگانی و بەرهەم هێنانی گەورە ، لەو ڕێگەیەوە توانییان ناوبانگی گەورە بۆ كارەكەیان بەدەست بهێنن و زۆریش دەوڵەمەند ببن.

سەرجەن ئەندامانی خێزانی سارە لەو ئۆردوگایە نیشتەجێ بوون، خێزانەكە بوونە خاوەنی پێنج منداڵ كە لەنێویاندا سیانیان زۆر بەناوبانگ بوون ئەوانیش : ئارون و  سارەو ئەلسكاندەر بوون، كاتێك سارە لە دایك بوو هەمووان لە بیری دروستكردنی دەوڵەتی ئیسرائیل دا بوون لەسەر خاكی فەڵەستین، ئەوان بیریان لەوە دەكردەوە كە دەبێت ئەو دەوڵەتە ببێتە لانكەو مەنزڵگەی حەوانەوەی ئەو جووانەی لە جیهانەوە ئاوارەدەبن و یان بە خواستی خۆیان كۆچ دەكەن.

بە پێی سەرچاوەكان هەرسێكیان سیخوڕیی دەزگای هەواڵگریی ئیسرائیل بوون كاریان لەسەر وڵاتەكانی فەڵەستین، سوریا، لوبنان، میسر و چەند وڵاتی دیكەش كردووە. ئەوان پێكەوەو سێ قۆڵی تۆڕێكی سیخوڕییان دروستكردووە بەناوی –نیللی-  كە لەو ڕێگەیەوە توانییان بچنە ناو دەزگا هەستیارەكانی دەوڵەتی عوسمانیەوەو چەندین زانیاریی گرنگ و هەستیاریان دەست بكەوێـت و بیگەیەنن بە دەوڵەتی ئیسرائیل، بە هۆی جكوجوڵەكانی ئەو ڕێكخراوەوە بزوتنەوەی زایۆنیزم توانی جێگە پێی خۆی لەناو فەڵەستین دا ب هێزبكات و دواتر  دەوڵەتی زایۆنییزم دروست ببێت.

نیللی ڕێكخراوێكی سیخوڕیی بەچاودێریی بەریتانیا:
لەسەرەتای ساڵی 1888 ی زاینیدا، هەموو كەسایەتی و ڕێكخراوە ئاشكراو نهێنیەكانی جوو سەرقاڵی ئەوە بوون گفت و گۆو پەیوەندی لەگەڵ هەمووان دروست بكەن بەمەبەستی دروستكردنی دەوڵەتێكی نەتەوەیی – ئایینی- بۆ جولەكەكان لەسەر خاكی فەڵەستین، بۆ ئەو مەبەستەش چەندین جار نوێنەری خۆین ناردووەتە ناوچە جۆربەجۆرە عەرەبیەكان تا لەو ڕێگیەوە بزانن چۆن دەست بە دروستكردنی ئەو  دەوڵەتە بكەن و خەونی چەندین ساڵەیان بهێننەدی.

یەكێك لە هەوڵە نهێنیانەی كە دەدرا لە ڕێگەی ڕێكخراوی نیللی یەو ە بوو، كە ڕێكخراوێكی نهێنی و سیخوڕیی بوو كاری بۆ بەریتانیەكان دەكرد، سنووری كارەكانی لەناو خاكی دەوڵەتی عەسمانیدا بوو، بەریتانیەكان توانییان ئەو ڕێكخراوە بۆ مەبەستی خۆیان بە كاربهێنن لە دژی توركەكان و كۆتایی بە فەرمانڕەوایی ئەوان بهێنن لە فەڵەستین، نیللی كورتكراوەی دەستەواژەیەكی كتێبی پیرۆزی جولەكەكان –تەوارت-ە كە دەڵێت : خودای ئیسرائیل هەرگیز درۆ ناكات. دواتر ئەو  وشەیە بوو بە پاسۆردو وشەی تێپەڕیی هەموو ئەو كەسانەی كە دەبوونە ئەندام لەو ڕێكخراوەدا.

ئارون ئارونسون، زانای بواری ئەندازیاریی كشتوكاڵ كە لەناو جیهانی كشتوكاڵدا زۆر بەناوبانگە، ساڵی 1906 توانی تۆوی گەنمێك بدۆزێتەوە كە لەگەڵ ژینگەی جۆروجۆر و كەش و هەوای جیاوازدا كێشەی نەبێت، بەرگەی خراپترین كەش و هەوا بگرێت، ئەو دۆزینەوەیە لەو سەردەمەدا بۆ فەڵەستینیەكان زۆر بایەخی گەورەی هەبوو، بەمەش بووە خاوەنی ناوبانگێكی گەورە، دۆزینەوەكەی ئەوەندە كاریگەریی لەسەر هەمووان دروست كردبوو كە عوسمانیە توركەكانی پێیان دەگوت( شەیتان) نەك هەر لەبەر ئەو دۆزینەوەیە بەڵكو توانایەكی لە ڕادەبەدەری هەبوو لە بواری كاركردن دا و هەرگیز ماندوو بوونی نەدەزانی، ئەو سەرەڕای كاری كشتوكاڵی یەكێك بوو لە سەركردە سەرەكیەكانی ڕێكخراوی نیللی.

لە لایەكی دیكەوە ئارون شارەزایی و پسپۆڕیەكەی خستبوویە خزمەتی ئەو ڕێكخروە جاسوسییەوە، بۆ ئەو مەبەستە كارگەیەكی كشتوكاڵی بە سپۆنسەری ڕێكخراوێكی جوولەكەی ئەمەریكی و وەزارەتی كشتوكالی ئەو وڵاتە دامەزراند، لەناو ئەو كارگە كشتوكاڵییەوە بەرنامەكانی سیخوڕیی و كۆكردنەوەی هەواڵەكانی فەڵەستین ئەنجام دەدرا، لەوێ چەندین توێژینەوە لەسەر كشتوكاڵی –وشكە دێم- ئەنجام درا، ڕاپۆرتەكان بەناوی بابەتی كشتوكاڵییەوە ئەنجام دەدران و پێشكەش بە ئارۆن دەكرانەوە، هەربۆیە لەو ڕێگەیەوە جۆرێك دەستكراوەییان هەبوو كە لەناو هەموو خاكی فەڵەستین دا هاتووچۆ بكەن.

نموونەی ئەو كارەش ئەوەیە، كاتێك جەمال پاشای فەرمانڕەوای سوریای گەورە كە پێك هاتبوو لە سوریا و ئەردەن و لوبنان و فەڵەستنی ئەمڕۆ ناردی بە شوێن زانای گەنج و بەتوانادا – ئارون ئارونسۆن- بۆ ئەوەی چارەسەری ڕەوە كولـلەی بۆ بكات، چوون ئەو بەرپرس بوولە قڕكردنی مێرووە زیان بەخشەكانی بواری كشتوكاڵ، لە مانگی ئازاری 1915 دا ڕەوە كولـلە لەو سەردەمەدا هەرچی تەڕو وشكی ناوچەكەی دەخوارد ، جەمال پاشا ڕێگەی بەو شارەزایە –ئارون- دا كە خۆی لە شوێنەكاندا دەربكەوێت و وتار بدات و كارەكانی بكات تا بە جۆرێكی لێهاتبوو ئەوەی ئەو بیكردایە گەورەترین بەرپرسی عوسمانی نەیدەتوانی ڕێگریی لێبكات.  ئاروون  ئارونسون ئەو هەلەی قۆزتەوە، توانی لەڕێگەی چارەسەری ڕەوە كولـلەوە هەموو خاكی فەڵەستین بگەڕێت بۆ ماوەی سەرنسەر ساڵی 1915 ، ئەویش لەوڕێگەیەوە توێژینەوەی تەواوی لەبارەی خاكی فەڵەستینەوە ئەنجام دا، هەروەها توانی سەربازگەو شوێنی كۆبوونەوەو نیشتەجێ بوونی سەربازانی عوسمانی دەست نیشانكرد، لەگەڵ لایەنە سەربازییەكان و ئامادەكارییەكانیان، هەموو ئەو كارانەشی لەژێر ناو قەڵاچۆكردنی كولـلەدا ئەنجامی دەدان.

 ڕێكخراوی نیللی و  شكستی بیئر سەبع:
ئارون سەرجەم ڕاپۆرتە ئامادە كراوەكانی دەدایەدەست ئەلیكسی برای ،  هەموو ئەوزانیارییانەی لە خۆگرتبوو كە لەبارەی سوپای عوسمانیەوە كۆی كردبوونەوە، ئەویش سەفەرێكی بۆ میسر ئەنجام داو سەرجەم ڕاپۆرتەكانی ڕادەستی هەواڵگریی جەنگی بەریتانا كرد لە قاهیرە، لەو سەردەمەدا ئەو زانیارییانە بۆ سوپای بەریتانی وەكو كانی  زێڕو گەوهەر بە نرخ بوون، لە ڕاپۆرتەكەدا هەموو وردەكارییەكانی سوپای عوسمانی لە خۆگرتبوو، شوێنی كۆبوونەوەیان ، ژمارەو ئەو چەك و چۆڵەی پێیانە ئەمە سەرەڕای ئەو ڕاپۆرتانەی تر كە لە لایەن ئارونەوە دەدرایە بەریتانیا ئەو ڕاپۆرتانە  دەریخست تەنها ڕێگەی (عەریش –غەززە)نیە كە بچێتە ناو فەڵەستین بەڵكو چەندین ڕێگەی دیكەش هەن.

سوپای ئینگلیزەكان بەسەركردایەتی (جەنەراڵ اللبنی) لە میسر ویستی لە ڕێگەی پەلاماردانی غەزەوە دەست بەسەر فەڵەسین دا بگرێت، دووجار هێرشی كردە سەر غەززە لە ڕێگەی پۆرسەعیدەوە پاشان عەریش و داوی ئەویش غەززە. هەردو جارەكەش عەسمانیەكان توانییان ڕەتیان بدەنەوەو لەبەردەمیاندا بوەستنەوە، لەبەر ئەوەی لە غەززە زۆر بەباشی و ژمارەیەكی زۆرەوە خۆیان ئامادەكردبوو، بەڵام دوای ئەوانە ئینگلیزەكان زانییان كە لە ڕێگەی بیئر سەبعەوە دەگەنە نەقەب.

پێش لەو ڕاپۆرتانە ئینگلیزەكان پێیان وابوو ئۆتۆمبێل و عەرەبانەكانیان لەناو لمی بیابانەكاندا دەچەقن و لەرێگادا ئاویان دەست ناكەوێت، بەڵام ڕاپۆرتەكانی ئارون ئارونسون بیابانی پێ ناساندن و هەموو ئەو شوێنانەی بۆ دەستنیشان كردن كە عەرەبانەكانیان بە ئاسانی پیایدا تێپەڕدەكات، لەگەڵ هەموو ئەو شوێنانەی كە ئاویان تێدایە، ئەم ڕێنماییانە كار ئاسانی زۆری بۆ جەنراڵەكەی بەریتانیا كرد كە بە ئاسانی بگاتە بیئر سەبع و ئابڵۆقەی سوپای عوسمانی بدات و لە پشتەوە هێرشیان بكاتە سەر ، شكانی سوپای عوسمانی لەناوچەكەدا دەنگی دایەوەو بووە هۆی شكانی ورەی سوپاكانی تریان، هەر ئەوەش بووە هۆی پێداچوونەوە بە نەخشەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا و ببێتە ڕێگە خۆشكەر بۆ دروستبوونی دەوڵەتەكەی ئیسرائیل.

دوای ئەوە ئارۆن بەرەو لەندەن رۆشت و چاوی كەوت بە (سیرمارك سایكس) لە مانگی تشرینی یەكەمی ساڵی 1916 دا، ئارۆن لە یاداشتەكانیدا ئەو چاوپێكەوتنەی بە زۆرباش لەقەڵەم داوە، لەبەر ئەوەی سایكس توانی نەخشەی سەرجەم رۆژهەلاتی ناوەڕاست دابڕێژێتەوەو چەندین سنوری دەستكرد لەبەرژەوەندی وڵاتە زلهێزەكان دروست بكات و لەو ڕێگەیەشەوە نیشتیمانێك بۆ جوولەكەكان دیاری بكات لەسەر خاكی فەڵەستین، هەروەها پەیوەندی زۆر باش لەگەڵ عەرەبەكان دروست بكات لەدژی توركەكان و دەركردنیان.

لە سەرانسەر ساڵی 1917 دا  ئارۆن وەك بازنەی پەیوەندی و بەیەك گەیاندن مابو ویەوە، ئەمە لەكاتیكدا كە سارە ئارونسون و براكەی ئەلسكەندەر و هاوڕێكەی ئەبشالۆم فاینبرگ لەەڵ یوسف لیشانسكی سیرقاڵی رێكخراوی سیخوڕیەكەیان بوون، لەگەڵ ئەوانەشدا نزیكەی 20كەسی دیكەش بەشدار بوون، لەدوای كۆتایی هاتنی جەنگی جیهانی یەكەمیش ئارۆن بانگهێشتی فەرمی كراوە بۆ كۆنگرەی ڤێرسای ، ئەو كاتێك  دەیوست لەو كۆنگرەیەدا بەشدار بێت و بانگەشە بۆ دروست بوونی دەوڵەتی ئیسرائیل بكات لە رۆژی 15/5/1919 دا بە ڕوداوی كەوتنە خوارەوەی ئەو فڕۆكەیەی ئەوی هەڵگرتبوو  گیانی لەدەست دا، ئەو هەرچەندە دەوڵەتی ئیسرائیلی بەچاوی خۆی نەبینی بەڵام خزمەتێكی گەورەی بەو دەوڵەتی ئیسرائیل و بەریتانیا كردووە كە بۆ هەمیشە لەبەرچاوە.

ئەو ژنەی عەرشی عوسمانیەكانی لەرزاند:
كاتێك جەنگی جیهانی یەكەم ڕویدا لە ساڵی 1914 دا سارە ئارونسۆن تەمەنی 24 ساڵ بوو، ئەو خاوەنی جوانییەكی لەڕادەبەدەر بوو، زمانەكانی فەرەنسی، ئەڵمانی، ئیتاڵی، عیبری و تەنانەت عەربییشی دەزانی، وەك هاوكاری برا ئەندازیارەكەشی لە كاروباری كشتوكاڵیدا كاری دەكرد لە هەمان كاتیشدا شوێنی كارەكەیان كردبوو بە گەورەترین شوێنی هەواڵگریی و سیخوڕیی، سارە سەرپەرشتی ئەو بەشەی هەواڵگریی دەكرد كە پەیوەندی بە فەڵەستینەوە هەبوو، ئارون لە قاهیرەوە خەریكی دروستكردنی هێلی پەیوەندیەكانی بوو لەگەڵ هەندێك كەس كە كاریان بۆ دەكرد لەناوخۆی قودس  و بەیروت و خەڵەب و یافا و حەیفا.

لە بەیروت سارە جەمال پاشای ناسی، جەمال پاشا سەرپەرشتیاری گشتی سوریای گەورە و سەركردەی سوپای چواری دەوڵەتی عوسمانی بوو، جەمال عاشقی جوانی و زیرەكی و زانیارییە فراوانەكانی سارە بوو، هەر لەیەكەم دیداریەوە گیرۆدەی خۆیی كردبوو، ساراش ئەو هەڵوێستەی خستە خزمەتی كارە سیخوڕییەكەیەوە، هەربۆیە بە هەموو جوڵەو بیركردنەوەیەكی جەمال پاشای دەزانی، هەموو پلانە سەربازییەكانی لای سارە ئاشكرابوون، ئەویش بە ئەمانەتەوە بە ئینگلیزەكانی دەگەیاند.

لەو ڕێگەیەوە سارە هەستا بە دانانی ئافرەتە جوانەكانی جوولەكە لەناو ئوتێل و ریستۆرانتەكانی  دیمەشق، بەیروت، قودس و چەند شارێكی دیكە. بەتایبەتی لەو شارانەی كە سوپای تورك و ئەڵمانەكانی تێدا بوون، بە ئامانجی گرتنی سەرباز و ئەفسەرەكانی ئەو دوو سوپایە، بۆ ئەوەی لەو ڕێگەیەوە دەستیان بگات بە ئاشكرا كردنی پلانەكانیان ئەگەر ویستیان هێرش بكەنە سەر ئینگلیزەكان.

لەو سەردەمەدا ئەندامانی نیللی لە یەكێك لە كەشتیە بچووكەكانی بەریتانیاوە فەرمان و ڕێنماییان وەردەگرت، پاش ئەوەی كەشتیەكە لە شوێنێك ئۆقرەی گرت سوودیان لە كۆتری نامەبەر وەردەگرت بۆ گواستنەوەی زانیارییەكانیان، هەرچی زانیاریی وردیان دەست دەكەوت بە جەنراڵ لیبی یان دەگەیاند. بەم شێوەیە توانییان پشتی سوپای عوسمانی بشكێنن و بەباشی ڕێنمایی سوپای بەریتانی بكەن تا سەربكەوێت. و هەزاران كەس لە عەرەی و ئەڵمانیەكان ببنە قوربانی.

میراتی پیاوە نەخۆشەكە:
لە سەر هەڵدانی جەنگی جیهانی یەكەمەوە بەرژەوەندیەكانی ئیسرائیل و بەریتانیا بەریەك كەوتن بە تایبەتی لە بارەی موڵكەكانی دەوڵەتی عوسمانیەوە،  ئامانجی جووەكان ئەوەبوو لەسەر خاكی فەڵەستین دەوڵەتی ئیسرائیل دروست بكەن و پایتەختەكەی قودس بێت. لە هەمان كاتدا بەریتانیەكان لەگەڵ زلهێزەكانی دیكەی سەرقاڵی ڕوخاندنی دەوڵەتی عوسمانی بوون تا توركەكان بخەنەوە سەر سنووری خۆیان كە تەنها لەناو توركیا زیاتر توانای جووڵەیان نەبێت.

لەسەرەتای ساڵی 1918 وە دەوڵەت عوسمانی درزی تێكەوت و كەوتە پارچە لێبوونەوە، ئەدەبیاتی سیاسی ئەو سەردەمە دەسەڵاتی  ئەو سەردەمەیان ناونابوو (پیاوە نەخۆشەكە) وەك ئاماژەیەك بۆ كزولاوازیی دەوڵەتی عوسمانی ئەو سەردەمە، هەروەها دڵنیایش بە خەڵك و رۆژئاواش بدەن كە چیتر دەوڵەتی عوسمانی چاك نابێتەوەو دەمرێت،  هەر لەو سەرو بەندەدا ئینگلیزەكان بەڵینی سەربەخۆییان بە وڵاتانی عەرەب دەدا، كەوتنە بیرخستنەوەی بیری نەتەوایەتی و عەربچێتی بۆیان، هەروەها لە هەمان كاتیشدا چاندنی تۆوی دووبەرەكی تیایاندا، وە دروستكردنی ڕق و قین لە توركەكان، ئەوەش بۆ ئەوە بوو ببنە هاوكاری ئینگلیزەكان و شۆڕشیان لە دژ بەرپا بكەن.

كاتێك ئینگلیزەكان بیری نەتەوایەتییان لای عەرەبەكان پەرەپێدا (شەریف حسین)یان كردوە پادشای ڕاسپێردراو بۆ وڵاتە عەرەبیەكان ، بەتایبەتی ئەو ناوچانەی كە لەعوسمانیەكان وەردەگیرانەوە، هەروەها بۆ هاوكاریكردنی چەندین ڕاوێژكاری زیرەكیان دانا، لەناو ئەوانەشدا –لۆرانس عەرەب- هەبوو كە دواتر دەركەوت ئەو پیاوێكی یەهوودی بەڕەگەز بەریتانی بووە كاری تەواوی بۆ دروستكردنی دەوڵەتی ئیسرائیل كردووە.

دروست بوونی مۆساد لەسەر ڕێڕەوی ڕێكخراوی  نیللی:
لە مانگی سێبتەمبەری 1917 دا  عوسمانیەكان كۆترێكی نامەبەریان كەوتە دەست كە بە قاچەكانیەوە نامەیەكی پڕ لە ڕەمز و وشەی نهێنی بەسترابوو، دوای ماندوو بونێكی زۆر توركەكان توانییان نهێنیەكە بدۆزنەوەو نامەكە بخوێننەوە، ئەوان زۆر دەمێك بوو گومانیان لەوە هەبوو لەناو قودسەوە دەستێك هەیە هاوكاریی بەریتانیەكان دەكات، ئەو نامەیە پشتڕاستی ئەو گومانەی بۆ كردنەوەو دڵنیا بوونەوە كە هاوكاری زۆر شارەزا و وردیان هەیە.

هەر بۆیە هێزە توركیەكان هەستان بە دەستگیركردنی ژمارەیەكی زۆر لەو كەسانەی كە گومانیان لێدەكردن، كاتێك سارە بەو هەڵمەتەی زانی فەرمانی كرد بە ئەندامانی نیللی كە پەرتەوازە ببن و هەریەكەیان بەلایەكدا بڕوات، ئەوەش بووە هۆكارێك كە هەندێكیان ڕابكەن، ئەوانەشی كە مانەوە بچنەوە ناو ماڵ و كار و كاسبی خۆیان و وەك كەسی ئاسایی خۆیان نمایش بكەن. لە رۆژی 5 ئۆكتۆبەری 1917 دا  هێزی عوسمانیەكان ئۆردوگای زخروفیان ئابڵۆقەدا و سارەو باوكی و خوشكێكیان دەستگیركرد.

سارە بۆ ماوەی چەند رۆژێك خرایە ژێر ئەشكەنجەوە، بەڵام هیچ شتێكی نەدركاند، بەڵام دوای ئەوە فیشەكێكی نا بە خۆیەوە و خۆی كوشت، ئەوەش بۆ ئەوەی نەوەكو بەرگە نەگرێت و زانیاریەكانی لە ژێر زمان دەربهێنن، تا بەدەستی دوژمنەكانی نەكوژرێـت، بەڵام فیشەكەكە نیكوشت و تەنها دڕكە پەتك –حەبلی شەوكی- پساند و بوو بە شەلەل بۆی بەڵام تەنها 4 رۆژ مایەوەو لە رۆژی 9 ئەیلوول گیانی لەدەست دا.

بەڵام سوپای تورك كۆڵیان نەداو یەك لە دوا ی یەك سیخوڕەكانی نیللی دەستگیركران، هەندێكیان بەرگەی ئەشكەنجەیان نەگرت و دانیان نا بە هەموو شتێكدا،( ئەبشالوم فاینبرگ) لە لایەن عەرەبێكی دەوار نشینەوە كوژرا كاتێك دەیویست لە سیناوە بەرەوە  میسر بپەڕێتەوە، هەروەها (نعمان بلكنید) كە دانی بە هەموو نهێنیەكانی ڕێكخراوەكەدا نابوو لەگەڵ یوسف لیشانسكی دیمەشق و لەبەرچاوی خەڵكیدا لە سێدارە دران.

لە كۆتایی ئەو ساڵەدا  بەریتانیەكان لە فەڵەستین سەركەوتنی گەورەیان بەدەستهێنا، جەنەراڵ جۆرج ماكدۆنۆ سەركردەی موخابەراتی سەربازیی بەریتانیەكان لە رۆژهەڵاتی دوور باس لە ڕۆڵی ڕێكخراوی نیللی دەكات و دەڵێت: جەنراڵ اللنبی دڵنیا بوو لەو دەزگا سیخوڕییەی –نیللی- كە لە فەڵەستین دروستی كردبوو، چوون دەیزانی چی لەناو فەڵەستین ڕوو دەدات و لە ڕێگەی ئەوانەوە سەرجەم جوڵەی سەربازیی دوژمنەكانی دەزانی ، سەرجەم وەرەقەكانی دەستیان لای ئەو ئاشكرابوو، بۆیە كاتێك جووڵەی دەكرد دڵە ڕاوكێی نەبوو بە دڵنیاییەوە جوڵەی دەكرد، هەر لەو ڕوانگەیەوە بوو  سەركەوتنەكانی مسۆگەر بوون.

هەرچەندە تۆڕو ڕێكخراوی نیللی رۆڵەكەیان كۆتایی پێهات، بەڵام هەموو شارەزایان باس لەوە دەكەن كارەكانی ئەوان بووەتە بەردی بناغەی دروستبوونی موسادی ئیسرائیلی ك دەزگای فەرمی موخابەرات و سیخوڕیی دەوڵەتی ئیسرائیلە، هەربۆیە لە ئیسرائیل مۆزەخانەیەكیان بۆ پاراستنی سەرجەم بەڵگەنامەو پێداویستیەكانی ئەو ڕێكخراوە كردووەتەوە تا لە فەوتان بیان پارێزن، لەو مۆزەخانەیەدا سەدان وێنە، نامەی نوسراو،  شیكارەكان، شت و مەكەكانیان تێدا هەڵگرتووەو  نمایش كراون، هەموو ئەو شتانە گێڕەرەوەی چیرۆكی دەزگایەكی هەواڵگریی نهێنین كە لە سەروبەندی جەنگی جیهانی یەكەمدا كاریان بۆ هەڵوەشاندنەوەی دەوڵەتی عوسمانی و دروستكردنی دەوڵەتی ئیسرائیل كردووەو سەركەوتووش بوون.