12:51 - 18/12/2019
حەشیشی مەغریبی هەڕەشە لە ئەوروپا دەكات
لەوانەیە جێگەی سەرسوڕمان بێت ئەگەر
بگوترێت وڵاتی مەغریب لە ساڵی 2014 دا 65%ی هەموو مادە هۆشبەرەكانی دونیای بەرهەم هێنابێت، بەڵام ڕاستیەكەی
ئەوەیەلە ڕاپۆرتێكی ئەنجومەنی نێودەوڵەتی چاودێری مادە هۆشبەرەكاندا هاتووە كە مارجوانای هیندی و حەشیشی مەغریبی لە دەرگای
زۆر لە وڵاتانی ئەوروپی و جیهانیشی داوە و 17 وڵاتی جیهان بە شێوەی نایاسایی
بازرگانی مادە هۆشبەرەكان لەگەڵ مەغریب دەكەن، شەش لەو وڵاتانە ئەفەریقین و ئەوەی
تری ئەوروپین.
هەرچەندە دەوڵەتی مەغریب بە فەرمی چاندن و بازرگانی كردنی ئەو
مادانەی بە پێی یاسا قەدەغەكردووە بەڵام تەنها لە ماوەی ساڵی 2018 و 2019 دا دەستی گرتووە بەسەر 500 تەن لەو
مادەیەو ئەوەش بەڵگەی ئەوەیە كە حكومەت نەیتوانیوە دەست بگرێت بەسەر چاندن و
بەرهەمێنانیدا ، كەمیكاتەوە.
توێژینەوەیەكی ئەمەریكی ئاشكرای
كردووە كە بازرگانی حەشیش بۆ مەغریبیەكان لە هەموو شت لە پێشترە و بڕی 100 ملیار
دۆرلای خستوەتە سەر گەنجینەی ئەو وڵاتە، لە هەمان كاتدا تویژەرێكی مەغریبی بەناوی –كنزە
ئەفساحی- گوتویەتی 23% داهاتی خەڵكی بەسەر مارجوانایە. توێژینەوە
نافەرمیەكانی ئەو وڵاتە باسیان لەوەش كردووە كە 50%ی گەنجەكانی ئەو وڵاتە حەشیش
بەكاردەهێنن، ئامارێكی وەزارەتی ناوخۆی وڵاتەكەش مەترسی گەورەتر دەخاتە ڕوو دەڵێت 90 هەزار خێزانی مەغریبی كە كۆی گشتییان زیاترە لە 700 هەزار كەس كارو
پیشەیان چاندن و بەرهەم هێنانی حەشیش و مارجوانایە، بەتایبەتی ئەوانەی كە لە
باكووری وڵاتە نیشتەجێن و پێی دەگوترێت (ڕیف).
وڵاتی مەغریب و كشتیارەكانی حەشیش و
مارجوانا تەنها مەترسییان بۆ خۆیان دروست نەكردووە بەڵكو ئەو وڵاتانەی كە درواسێین
بە پلەی یەكەم دێن، هەربۆیە لەو بارەیەوە جەزائیر هاواری لێهەستاوەو ئەحمەد ئوەیحیی سەرۆكی پێشووی ئەوڵاتە
گوتوویەتی: وڵاتەكەمان بووە بە ژێر كۆكایین و حەشیشی مەغریبەوە، ئەو بە كارێكی
دوژمنكارانە لێكی داوەتەوەوگوتوویەتی رەوشتی گەنجەكانمانیان تێكداوە، هەرچەندە
خەڵك پییان وایە ئەو مادانە لە ئەفغانستانەوە دێنە جەزائیر، بەڵام وانیەو سەرچاوە
سەرەكییەكەی باكووری وڵاتی مەغریبە، ئەو بە ئاشكرا گوتی : هەموو جیهان دەزانن
سەرچاوەی ئەو ژەهرە باكووری ئەفەریقایە لە وڵاتی مەغریب. وەزیری مافی مرۆڤی جەزائیریش ڕایگەیاندووە كە لەماوەی
9 ساڵدا ل مەغریبەوە بڕی 800 تەن مادەی هۆشبەری هاووتە ناو وڵاتەكەیان، دۆخی وڵاتی
جەزائیری بە تەواوی تێكداوە، هەر ئەو بەرپرسە باڵایە گوتویەتی 340 هەزار قوتابی لە
ئامادەییەوە تا زانكۆكان گیرۆدەی مادەی هۆشبەر بوون.
بە پێی ئەنجومەنی بەدواداچوونی مادە
هۆشبەرەكان، لە هەر هێكتارێك زەوی بە مارجواناو حەشیش لە وڵاتی مەغریب 1821 كیلۆ
مادەی هۆشبەر دێتە بەرهەم، لە هەردوو جۆرە
زەوی (بەراو) و (دێم)یش دەچێنرێت و (80%) ی زەوییەكان بەراوون و (20%)یش لە زەوییە
دێمەكاندا دەچێنرێت.
پەیوەندی نێوان جوولەكەو مەغریبیش
پەیوەندییەكی توندتۆڵەو لەنێو سیستەمی بەڕێوەبردنی ئەو وڵاتەدا چەندین كەس تا پلەی
وەزارەتەكان ڕۆشتوون، كۆتا خەڵكی ناودارو دبلۆماتكاری جوولەكە ئەندریە ئزولایە كە
ڕاوێژكاری محمد ی شەشەمە، بە هەمان شێوە باوكیشی ڕاوێژكاری مەلیك حەسەنی دووەم
بووە، بە ثپیی وتەی شارەزایەكی مێژووی مەغریب (جینیسۆف) لەكۆندا جولەكەكان باشترین
بازرگانی بواری حەشیش بوون، هەرچەندە جولەكەكان نەیانتوانی بە تەواوەتی بازاڕی
حشیش و مارجوانا كۆنترۆڵ بكەن، بەڵام لە بواری بازرگانی تووندا توانییان سەرجەم
بازرگانیی توتن و جگەرە كۆنترۆڵ بكەن و كەس نەتواننێت كێبەركێیان لەگەڵ بكات و لەو
ڕێگەیەشەوە كارگەی پوختەكردنی توتن و حەشیشیان لەناوچەی ڕیف دروستكردبوو،
شارەزایان باس لەوە دەكەن توانای بازرگانی و چۆنیەتی مامەڵەكردنی جوولەكەكان و
زانینی زمانی ئەمازیغی كارئاسانی زۆری بۆ كردبوون بۆ ئەوەی دەست بەسەر بازرگانی
توتن و تا ڕادەیەكیش حەشیش بگرن.
سەرچاوەكان باس لەوە دەكەن ئەوانەی
سەرقاڵی چاندن و بەرهەم هێنانی حەشیش و مارجوانا بوون لە دێرینەدا،
نەخوێندەواربوون و زۆرینەشیان لە ژیاندا نەماوون، هەربۆیە دەستخستنی بەڵگەنامەكان
تا ڕادەیەكی زۆر سەختەو بگرە ئەستەمیشە، بەڵام توێژینەوەكانی ئەم دواییانە لە
مێژووی حەشیش لە وڵاتی مەغریب دەریخستووە كە حاخامەكانی جولەكە ئاماژەیان بە
تێوەگلانی جولەكەكانی وڵاتی مەغریب كردووە لە بازرگانی حەشیش و هێنانی ڕووەكی
مارجوانا لە وڵاتی هیندستانەوە بۆ وڵاتی مەغریب.
لە بەڵگەیەكی دیكەدا هاتووە كە
دەیسەلمێنێت جولەكەكان ڕۆڵیان هەبووە لە بازرگانی و پەرەپێدانی حەشیش لە وڵاتی
مەغریب، ساڵی 1760 كتێبێك بەناوی (Avnei Shayesh) بڵاو بووەتەوە
كە حاخامێك نوسیویەتی بەناوی شاول بیتبۆل و حاخامی شاری سەفرۆی مەغریب بووە و لە
سییەكانی سەدەی ڕابوردووشدا جارێكی دیكە ئەو كتێبە چاپكراوەتەوە چەند وێنەیەكی
داناوە كە باس لەوە دەكەن جولەكەكان داوای مۆڵەتیان لە پادشای ئەوكاتی مەغریب
كردووە كە ڕێگەیان پێبدات بازرگانی حەشیش پەرەپێبدەن، ئەویش ڕێگەی پێداون
لەبەرامبەردا باجی لەسەرداناون بە بڕی ساڵانەی 24 هەزار ڕیاڵی ئیسپانی.
بە پێی هەموو ئەو سەرچاوانەی باسیان
لە ڕۆڵی جولەكەكان كردووە لە بەرەو پێشبردنی بازرگانی حەشیش دا، كەچی هیچێك لەوانە
باس لەوە ناكەن جولەكەكان خۆیان حەشیش یان ئەرجوانایان بەكارهێنابێت، تەنها
توێژەرێكی جولەكە بە ناوی (رافاییل ئاتیاس) باسی لەوە كردووە جولەكەكان تەنها لە
بۆنە تایبەتەكانی خۆیاندا حەشیشیان بەكار هێناوە، بەتایبەتی لە كاتی بۆنەی
هاوسەرگیرییدا، ئەوەی كە دەمێنێتەوە ئەوەیە كۆمەڵگەی مەغریب بەردەوام و تا ئێستاش
هەر سەرودەروویان لەگەڵ بەكارهێنان و بازرگانی حەشیش هەیە.