02:08 - 01/04/2020
گۆرانكاریی روودەدات؟
هەر لەسەرەتای دروست بونی ڤایرۆسی كۆڤید-19ەوە لە هەرێمی كوردستان و عێراق و توركیا و سوریا و ناوچەكەدا، چەندین گۆرانكاریی ریشەیی لە ناوچەكەدا دروستبوو، گۆرانكاریەكان لە روویی سەربازی و سیاسی و ئابوری و چەندین بواری تری گرتوەتەوەوە، ئەوەش بوەتە هۆی ئەوەی نائارامیەك لە ناوچەكەدا دروست ببێت، بەشێك لە نوسەرو رۆشنبیران بۆچونیان وایە كە گۆرانكاریی ریشەی لە عێراق و ناوچەكەدا دروست دەبێت.
رووداوەكان چین
رووداوەكان بە بڵاوبونەوەی ڤایرۆسیی كۆڤید-19 دەستی پێكرد، كاتێك ڤایرۆسەكە لە هەرێمی كوردستان و عێراقدا بڵاو بوەوە، حكومەتی هەرێمی كوردستان لەسەر داوای وەزارەتی تەندروستی رێوشوێنێكی توندی گرتە بەر هەر لەسەرەتاوە چەند وشێنێكی داخست و دواتریش قەدەغەیی هاتووچۆ راگەیەنرا ئەوەش بوووە هۆی ئەوەی كۆمەڵێك پرسیار بێتە پێشەوە كە ئایا كێشەی خۆراك و پێداویستی رۆژانە و هەروەها خزمەتگوزاری و هتد دەوەستێت یاخود بەردەوام دەبێت، ئەوەش یەكێك بوو لە ترسە گەورەكانی خەڵكی، بەڵام هەر زوو حكومەتی هەرێمی كوردستان وەڵامی ئەو قسانەی دایەوە، دڵنیایی تەواوەتی دا لەوەی كە بەهیچ شێوەیەك قەیرانی خۆراك و پێداویستیەكان و بەنزین و نەوت دروست نابێت و تەواوی ئامادەكاریەكانیان كردووە بۆ ئەوەی نەهێڵن ڤایرۆسەكە كارگەریی لەسەر دۆخەكە دروست بكات، هەر چەندە ئەوە دڵنیایی تەواوی نەداوەتە هاوڵاتیان بەڵام ئەوە وەڵامێكی باشە بۆئەوەی ئەگەر هەر قەیرانێك دروست ببێت دەسەڵاتداران دەبێت خۆیان وەڵامی دۆخەكە بدەنەوە و بەرپرسیارەتی بگرنە ئەستۆ.
موچە گرفت دروست دەكات؟
یەكێك لە كێشە و گرفتەكان كە پرسیار گەلێكی زۆری لە لای هاوڵاتیان دروست كردبوو دابەشنەكردنی موچە بووە هۆی ترسو دڵە راوكێ لە لای هاووڵاتیانی هەرێمی كوردستان كە ئایا دابەشنەكردنی موچە بۆچی دەگەرێتەوە و ئەگەر موچەكانیان وەرنەگرن دەبێت چی بكەن و چۆن بتوانن پێدوایستی رۆژانەیان دابین بكەن؟ حكومەت بۆ وەڵامدانەوەی ئەو قسانە حكومەتی عێراقی تۆمەتبار دەكرد بەوەی كە لە عێراقەوە هیچ بڕە پارەیەك بۆ هەرێمی كوردستان دابین نەكراوە هەركاتێك حكومەتی عێراق پارەكەی دابینكرد ئەوانیش مووچەی هاوڵاتیان دابەش دەكەن.
سەرەرای ئەوەی حكومەت دابەشنەكردنی موچە بۆ ئەوە دەگێرنەوە كە لە لایەن عێراقەوە موچە بۆ هەرێم نەنێردراوە بەڵام ئەحمەدی حای رەشید ئەندامی پەرلەمانی عێراق لە فراكسیۆنی كۆمەڵی ئیسلامی لە هەژماریی تایبەتی خۆی لە فەیسبووك رایگەیاندووە كە حكومەتی عێراق دوو مووچەی بۆ هەرێمی كوردستان ناردووە و هەرێمی كوردستان خۆی پارەكە دابەش ناكات، ئەوەش گرفتێكی تری دروست كردووە كە ئایا بۆچیی هەرێم پارەی موچە دابەشناكاتلەم قۆناغەدا.
بەبۆچونی بەشێك لە نوسەر و رۆشنبیران هەموو هاوكێشە سەربازی و سیاسی و ئابوریەكانی ناوچەكە پەیوەندیان بەسەكەوە هەیە و هەموویان هاوكێشەیەكی تێكەڵن كە وەك خۆ ئامادەكردن بۆ گۆرانكاریی ریشەیی و رووداوێكی گەورە
ئەمریكا دەكشێتەوە
لەسەروو بەندی ئەم ئاڵۆزیانەدا، ئەمریكا لە عێراق سەرقاڵی خۆرێكخستنەوە و كاركردنە بۆ كشانەوەی تەواوەتی لە عێراق و و بەپێی زانیاریەكانی پەیسەر تەنها كەمێك لە هێزەكان لە یەك دوو بنكەی عێراق و هەرێمی كوردستان دەمێنننەوە و ئەوەش بۆ ئەوە دەگەرێتەوە كە دەیانەوێت خۆیان رێك بخەنەوە و لە چوار چێوەی ئەو خۆرێكخستنەوەدا پێدەچێت بیانەوێت كۆرانكاریی ریشەیی بكەن.
فازڵ كوردی كە وانەبێژە لە وەزارەتی دەرەوەو بەرگریی ئەمریكا لە گفتوگۆیەكدا لەگەڵ پەیسەر پرسێس دەربارەی كشانەوەی ئەمریكا بەعێراق وتی: بەبۆچونی من هێزەکانی ئەمریکا لە پەرتوبڵاوی دەگۆڕێ بۆ چەند شوێنێکی دیاری کراو و پڕچەککردنی بە موشەکی دژە ئاسمانی وەک پاتریۆد، پاشان زۆر بەڕوونی بە عیراق وتراوە هەر هێزێک لەدەرەوی سیستەمی بەرگری عیراقە پێویستە بەزووترین کات ڕێکخستن و یەکخستنی بۆ بکرێ و تێکەڵاوی سوپای عیراق بکرێ ئەگەر نا هەر هێزێک لە دەرەوەی هێزی بەرگری عێراق هەژمار دەکرێ بە میلیشیای چەکدار وە ئەم هێزانە دەکرێنە ئامانج لەلایەن ئەمریکاوە.
كوردی لەدرێژەی قسەكانی وتیشی : بە واتایەکی تر شەڕێکی بە وەکالەت لەگەڵ ئێران لەسەر خاکی عیراق درووست دەبێ بەڵام شەڕ لەگەڵ ئێران ڕونادا چونکە ترەمپ یان هەر سەرۆکێکی تر مجزەفەی شەڕ لە ساڵی هەڵبژاردن ناکا، ترەمپ هەموو دەسەڵاتێکی داوەتە پێنتاگۆن بۆ هەر جولەیەکی سەربازی لە دژی هێزە پرۆکسیەکانی سەر بە ئێران لە عیراق و سوریا.
هەر لەسەر ئەو بابەتە رۆژنامەنوس هێرش عەبدولرەحمان دەڵێت:
ئەمریکا چەند جوڵەیەکی لە بنکە سەربازیەکانی خۆی دەست پیکردوە، زیاتر جێگۆرکێ و پلانی داھاتویانە لە عێراقدا، دەیانەویت بنکە بچوکەکان چۆڵبکەن، ھێزەکانی پاشەکشە پێدەکات بۆ بنکە گەورەکان، لەو ھەشت بنکەیەی کە لە عێراقدا ھەیانە سێیان ڕادەستی حکومەتی عێراق بکاتەوە، تا پێنجەکەی تر تەواو ئامادە بکات بۆ داھاتوو تا ئێستا دوو بنکەیان بە تەواوی ڕادەستی ھێزە عیراقیەکان کردوە بە تەواوی کەلوپەلە سەربازیەکانەوە کە بایی ملیۆنان دۆلار دەبن.
لە دوا کۆبونەوەی نێوان مەلەفی عێراق لە پەنتاگۆن و ئیدارەی ترامپ بەرامبەر ئەو خروقاتانەی میلیشاکان دەیکەنە سەر بنکە سەربازیەکان ، کۆشکی سپی ھەموو دەسەڵاتێکیان داوە بە فەرماندەی ھێزە ئەمریکیەکان لە عیراقدا بۆ ھەر بریارو جوڵەیەک. پێویست ناکات وەک پێشوو بگەڕێنەوە کۆشکی سپی، خۆیان دەتوانن بڕیاری ڕووبەڕووبونەوەبدەن، بە پشتگیری تەواوی ھێزەکانیان لە ڕۆژھەڵاتی ناوەراست. ئەو بریارەش کاتێک دەرچوو، کە ئیدارەی ترامپ تێبینیان ھەیە لەسەر ئەوەی کە حکومەتی عێراق توانای ڕووبەڕوونەووە و دیارکردنی ئەو شوێنانەی نیە، کە بنکە سەربازییە ئەمریکییەکان دەکاتە ئامانج، بە کاتیۆشاو سارۆغ و ھاوەنی دوور ھاوێژ.
لە ئێستادا ئەمریکا ھەر دوو سیستەمی سی ڕامس C-RAMs و پەتریەت کە تێچووی ساڵانەی بەتالیۆنێکی سیستەمی پەتریەت ساڵانە ملیۆنان دۆلارە، لە چەند شوێنێکی گرنگی عێراق و کوردستان دادەمەزرێنێت، بۆ ڕووبەڕووبونەوەی ھەموو ھێرشێکی موشەکی نادیاری ناو عێراق و دووربەری. بە دانانێ ئەو سیستەمە لە تەواوی ناوچەکە ھێزەکانیان پارێزراوتردەبێت و، بە ئاسانی دەتوانن چاودێری ناوچەکە بکەن.
ئەو دوو سیستەمە بەئاسمانەوە کاتیۆشاو و ساروغەکان دەتەقێنێتەوە، ناھێڵێت ھیچیتر بنکە سەربازیەکان ببپێکێت، لەگەڵ دەستبەکاربونی ھەردوو سیستەمەکە ژمارەی سەربازەکانیش زیاتر دەکات لەو پێنچ بنکە سەربازیەی خۆی لە عێراقدا. بەو پلانانە ئەمریکا خۆی ئامادە دەکات بۆ مانەوەی یەکجاری لە عیراقدا.
داعشەكان لە سوریا هەڵدێن
زیندانیانی داعش دەرگای قاوشەکانیان شکاندبوو و خۆیان گەیاندبووە حەوشەی زیندانەکە و بەهۆی تاریکیەوە خۆیان لە هەندێک شوێنی حەوشەکەدا شاردبووە و ئامادەکارییان دەکرد، هێرش بکەنە سەر کارمەندان و پاسەوانانی زیندانەکە، هێزە ئەمنییەکان لە زیندانەکە بەهۆی ئەگەری هێرشێکی چاوەڕوانکراوی زیندانیان لە هۆڵ و قاوشەکان کشانەوە و بۆ دەستێوەردان چاوەڕێی هەڵهاتنی خۆر بوون.
بەرپرسانی زیندانەکە ڕایانگەیاند، دۆخەکە ئاڵۆزتر بووە و کۆنترۆڵکردنی دۆخە قورستر بووە و ئەگەری ئەوە هەیە کۆنترۆڵی زیندانەکە لە دەست دەربچێت، بالەخانەی زیندانەکەش کۆنە. لەبەرئەوەی زیندانەکانی تریش پڕن، بەشێک لە زانکۆی حەسەکە کراوەتە زیندان و ژمارەیەک ئەندامی داعشیش لەو زانکۆیەدا زیندانیکراون.
کینۆ گابڕیەڵ وتەبێژی هێزەکانی سوریای دیموکراتی (هەسەدە) لە ڕاگەیەنراوێکدا ئاماژەی بە رووداوەکانی دوێنێ کرد و ڕایگەیاند، دۆخەکە کۆنتڕۆڵکراوەتەوە و هیچ زیندانیەک هەڵنەهاتووە.
گابڕیەڵ ئەوەی خستەڕوو، زیندانیانی داعش دوێنێ دەرگای قاوشی زیندانەکانیان شکاندووە و دیواری نێوان ژوورەکانیان ڕووخاندووە و بەشی قاتی خوارەوەی زیندانەکەیان کۆنتڕۆڵ کرد.
بەپێی بەدواداچونەكانی پەیسەر ئەم جوڵانەی لە ئێستادا لە هەرێمی كوردستان و رۆژئاوای كوردستان و عێراق و ناوچەكەدا روودەدات پەیوەندیی راستەوخۆیی بە دروستكردنی گۆرانكاریەكی گەورەدایە و دەبێت هەموو لایەك بەوردی چاودێریی دۆخەكە بكەن و لەئەگەریی دروستبونی هەركێشەیەكدا پێویستە حكومەتی هەرێمی كوردستان و عێراق و ناوچەكەش بە وریایەوە مامەڵە لەگەڵ دۆخەكەدا بكەن.
لەلایك كۆرۆنا ڤایرۆس كێشەكی گەورەی دروست كردووە لەلایەكی تریشەوە ئەمریكا دەكشێتەوە و لەلایەكی ترشەوە حكومەت موچە دەستكاریی دەكات و بەوریایەوە دابەشی دەكات ئەوە لەكاتێكدایە كە ژمارەیەكی زۆر داعش هەڵهاتوون و حەشدی شەعبیش هۆشداریی توندی داوەتە ئەمریكا، هەموو ئەو گۆرانكاریانە پێمان دەڵێن كە دۆخەكە لە جوڵەیەكی گەورەدایە.