12:51 - 18/04/2020
سعودیە چۆن لە رێگەی نەوتەوە جیهان ئاراستە دەكات؟
یەكێك لە جەمسەرەكانی سیاسەتی گشتی و سیاسەتی ئابوریی لە جیهان و رۆژهەڵاتی
ناوەراستدا، عەرەبستانی سعودیەیە، كە دەیەوێت لە سەدەی نوێدا لە چوار چێوەیی
سیاسەتی نوێی لە ناوچەكەدە رۆڵ بگێڕێت و رۆڵبگێڕێت لە بونیادنانەوەی ئاوبوریی و
سیاسەت لە جیهاندا، هەرچەندە عەرەبستانی سعودییە هاوپەیمانی ستراتیژی ویلایەتە
یەكگرتوەكانی ئەمریكایە و لەژێر هەژمونی دۆستایەتی ئیسرائیلدا وەك بەرەیەك لە دژیی
ئێران كار دەكات و لە لایەكی تریشەوە وەك بەرەیەكی دیكە دژیی سیاسەتە نەوتیەكانی
روسیا وەستاوەتەوە.
عەرەبستانی سعودییە دەتوانێت لە كەمترین كاتتدا نرخی نەوت بۆ بەرزترین ئاست
بەرز بكاتەوە و لە هەمان كاتیشدا دەتوانێت نرخی نەوت بۆ نزمترین ئاست دابەزێنێت،
ئەوەش راستەوخۆ كاریگەریی لەسەر ژیان و گوزەران و بودجە و داهاتی چەندین وڵاتی
كەورە لە ناوچەكەدا هەیە و دەكرێت بە هەر بڕیارێكی سعودییە چەندین وڵات لە
ناوچەكەدا توشی مەلەلی گەورە بن، ئەوەش بۆ بەهێزی سیاسەتی نەوتی عەرەبستانی
سعودییە دەگەرێتەوە بە هاوكاریی و دۆستایەتی ویلایەتە یەكگرتوەكانی ئەمریكا و
لەژێر هەژموون و چاودێریی ئیسرائیلدا.
ئارامكۆ
گۆرانكاریی دروستدەكات
یەكێك لە هەرە
كۆمپانیا گەورەكانی جیهان و عەرەبستانی سعودییە كۆمپانیای ئارامكۆیی سعودییە كە
كار لەسەر پرسیی نەوت و بابەتە ئۆیڵیەكان دەكات، یەكێكە لە و كۆمپانیا بەهێزانەی
جیهان ئاراستە دەكات لە رووی پێگە ستراتیژیەكەیەوە
لە پرسە نەوتییەكاندا
ئێستا ئاڵۆزیەكی گەورە لە هەناردە و بەرهەمهێنانی نەوت و نرخی نەوتدا لە
جیهاندا بۆ وڵاتانی بەرهەمهێنانی نەوت دروست بووە و تادێت نرخی نەوت ئاستی خراپتر
تۆمار دەكات هەرچەندە رێكخراوی ئۆپیك و ئۆپیك پڵەس كۆبونەوەی خێرایان ئەنجامدا بۆ ئەوەی نرخی نەوت بەرز بكەنەوە بەڵام بەهۆی سیاسەتە نەوتیەكانی سعودییە و مەكسیك و
روسیا نەتوانرا رێككەوتنی یەكجارەكیی و بنبەست لەسەر پرسیی نەوت بكەن بۆیە ئێستا
بەبەردەوام نرحی نەوت لە ئاستی نزمدا بەرزو نزم دەكات.
سعودیە نرخی نەوت بەرزدەكاتەوە
كۆمپانیای
نەوتی سعودی - ئارامکۆ رایگەیاند:لە سەرەتای مانگی ئایارەوە بەرهەمهێنانی نەوت
رۆژانە لە 11 ملیۆن بەرمیلەوە بۆ 8.5 ملیۆن بەرمیل كەمدەكاتەوە، هەرچەندە ئەم بڕە
بۆ سعودییە زۆرە بەڵام بە ناچاریی و لە بەرامبەر ئەوەی جێگیریی بۆ نرخی نەوت دروست
ببێت ئامادەن ئەو كارە بكەن
بەپێی
راگەیێندراوی ئارامکۆ، ئەو 8.5 ملیۆن بەرمیل نەوتە بۆ کڕیارانی ناوخۆی وڵاتەکە و
دەرەوەش دەبێت، ئەكرێت ئەو رێژەیەش رێژەیەكی بەرچاوو باش بێت بۆ ئەوەی بتوانێت
جێگیریی لە نرخیی نەوتدا دروست بكات.
ئەوە
لەكاتێكدایە بەهۆیی كەمی خواست لەسەر نەوت
نرخی نەوت بەرز بوەوە و بەهەرمێنان لە
نەوتدا ئاستێكی نوێی تۆمار كرد لەبەر ئەوەی نرخی نەوت بەرزببێتەوە رۆژی 12-4-2020 ئۆپێک و رووسیا و وڵاتانی دیکەی
بەرهەمهێنەری نەوت لەسەر کەمکردنەوەی 9.7 ملیۆن بەرمیل رۆژانە رێککەوتن.
بەگوێرەی
مەرجەكانی رێككەوتننامەكانیان، حكومەتی رووسیا و شانشینی سعودیە ئاستی بەرهەمهێنانی
نەوت بە رێژەیەكی یەكسان و رۆژانە بە بڕی 2.5 ملیۆن بەرمیل نەوت كەمدەكەنەوە، كە
پێشتر بەرهەمهێنانی نەوتی سعودیە رۆژانە 11 ملیۆن بەرمیل بووە.
ئەوەش
كاریگەریی لەسەر سیاسەتی نەوتی تەواوەتی لە جیهاندا دەبێت و دەكرێت بە هەر شێوەیەك
بێت ئەم كارەیی عەرەبستانی سعودییە بتوانێت گۆرانكاریی گەورە لە ئاستی نەوت و نرخەكەیدا لە ناوچەكەدا دروست بكات، بەجۆرێك
كە لەهەركاتێكیشدا بێت دەكرێت گۆرانكاریی لە نرخ و بەر، پێدەچێت هەر ئاڵۆزیەكی
نێوان ئەمریكا و روسیا وابكات كە سعودییە كار لەسەر ئەوە بكات كە سعودییە نرخی
نەوت زۆر نزم بكاتەوە
روسیا و
هاوكێشە ئابوریەكان لە ناوچەكەدا
روسیا یەكێكە
لەو وڵاتە بەهێزانەی بەرهەم هێنانی نەوت كە دەكرێت ئەگەر لەگەڵ عەرەبستانی سعودییە
بەردەوام بێت لە كێبڕكێی بەرهەمهێنانی نەوت ئەوا دەتوانێت لە كەمترین كاتتدا لە
ناوچەكەدا رۆڵێكی بەهێز بگێرێت و دەكرێت بەهۆیی بەرهەم هێنانی نەوتەوە لە
ناوچەكەدا گۆرانكاریی ریشەیی دروستبكات.
گوتەبێژی كۆشكی كرملن دیمیتری پیسكۆڤ، رایگەیاندووە
"رێككەوتننامەی نوێی ئۆپێك هاوكاردەبێت لە دوورخستنەوەی داڕووخانی بازاڕی
نەوت و پاراستنی سەقامگیریی نرخەكانی نەوت لە جیهان".
ئەم
رەزامەندییەی روسیا لە پرسیی نەوتدا، وادەكات لەوە تێبگەین كە ئەگەر سعودیە لە
پرسی نەوتدا ئەگەر بێت و گوێڕایەڵ نەبێت و نەیەوێت رێككەوتنەكە وەك خۆیی جێبەجێ
ببێت بێگومان دەتوانێت هەموو هاوكێشەكە بگەرێنێتەوە بۆ سەرەتا و ریسەكەی ئۆپیك بۆ رێككەوتن لەسەر بەهەمهێنان و
رێگریی لە دابەزینی نرخی نەوت هەڵبوەشێنێتەوە.
هەنگاوەکەی
ئۆپێک و وڵاتانی بەرهەمهێن لەکاتێکدان، بڵاوبوونەوەی کۆرۆنا و کاریگەرییەکانی
یەکێک لە سەرەکیترین ئەو هۆکارانەیە کە وایکردووە، نرخی نەوت دابەزێت، بەمەبەستی
جێگیرکردنی نرخەکەشی چەند هەوڵێک دراون بەڵام تاوەکو ئێستا کاریگەرییەکی ئەوتۆیان
نەبووە، بەشێوەیەک کە نرخی نەوت ئێستا 27.91 دۆلارە بۆ هەر بەرمیلێک.
هەرچەندە ئۆپیك رێككەوتنی ئەنجامداوە و هەریەكە لە سعودییە و روسیاش
رەزامەندیان نیشانداوە بۆ دابەزاندنی
بەرهەمهێنانی نەوت بەڵام، نرخی نەوت لە بازاڕەکانی جیهان بە ناجێگیری ماوەتەوە،
ئەمڕۆ پێنجشەممە هەرچەندە لە سەرەتای کردنەوەی مامەڵەکاندا، بەڕیژەیەکی کەم
بەرزبووەوە، بەڵام بە درێژایی مامەڵەکان دیسان ئاراستەی خۆی گۆڕی و درێژەی دا بە
دابەزینەکانی رۆژی پێشووتر.
نەوت دادەبەزێت
ئێستا نرخی بەرهەمهێنانی نەوت لە جیهاندا لە ئاستێكی زۆر نزمدایە و دوێنێ
چوارشەممە 15-4-2020 نرخی نەوتی خاوی برێنت بە رێژەی 6% دابەزی و بە 28 دۆلار
مامەڵەی پێوەکرا. ئەمڕۆش هەر بەرمیلێک نەوتی برێنت بە 27 دۆلار و 51 سەنت مامەڵەی
پێوەکرا و دواتر گەڕایەوە 28 دۆلار. نرخی نەوتی سووکی تەکساسی ئەمریکاش هەر لە
خوارەوەی 20 دۆلار بۆ هەر بەرمیل مامەڵەی پێوەدەکرێت.
رۆژی چوارشەممە راپۆرتی هەفتانەی کارگێڕیی زانیاری وزەی ئەمریکا
بڵاوبووەوە و تێیدا ئاماژە بەوە دەکات، قەبارەی نەوتی کۆگاکراو لە ئەمریکا لە
هەفتەی رابردوودا گەیشتووەتە ئاستێکی پێوانەیی کە لە مانگی شوباتی ساڵی 2002ـەوە
بەو رێژەیە بەرزنەبووەتەوە، ئەوەش نرخەکانی نەوتی زۆر دابەزاند.
وەبەرهێنەران نیگەرانن لەوەی کەمبوونەوەی خواست بۆ نەوتی خاو ببێتە
هۆکاری ئەوەی کە دەستپێشخەری بەرهەمهێنەرانی نەوت بۆ کەمکردنەوەی نزیکەی 20 ملیۆن
بەرمیل لە رۆژێکدا نەتوانێت ببێتە هاندانێک بۆ بەرزکردنەوەی نرخەکانی نەوت.
بەهۆی بڵاوبوونەوەی ڤایرۆسی کۆرۆنا و راگەیاندنی قەدەخەی هاتووچۆ لە
زۆربەی ویلایەتەکانی ئەمریکا و پاڵاوگەکانی ئەمریکا بە 69٪ـی توانای خۆیان
کاردەکەن، سەرەڕای ئەوەش ئەو پاڵاوگانە بەبڕێکی بەرچاو کۆگاکانی خۆیان پڕکردووە لە
بەرهەمە نەوتییەکان و سووتەمەنییەکانی دیکە.
ئاژانسی نێودەوڵەتی وزە هۆشداریی دەدات
ئاژانسی نێودەوڵەتیی وزە راپۆرتی مانگانەی خۆی بڵاوکردەوە، بەپێی
راپۆرتەکە خواست بۆ بەکارهێنانی نەوت لەم مانگەدا 29 ملیۆن بەرمیل کەمیکردووە.
ئەوەش کەمترین ئاستییەتی لە 25 ساڵی رابردوودا کە یەکسانە بە 30٪ کۆی خواستی جیهان
بۆ نەوتی خاو.
ئەو بڕەی کە ئاژانسی نێودەوڵەتیی وزە لە راپۆرتەکەیدا ئاماژەی
پێکردووە، زۆر زیاترە لەو بڕەی کە بەرهەمهێنەرانی نەوت لەسەری رێککەوتوون، چونكە بەپێی رێككەوتنەكە نەوت تا ئاستێكی زۆر
بەرز ئەگەر بەرهەمبهێنرێت ئەوا نرخەكەی
تادێت زیاتر دادەبەزێت.
بەپێی ئەو رێککەوتنە مێژووییەی کە بەرهەمهێنەرانی ئەندام لە ئۆپێک و
دەرەوەی ئۆپێک هەفتەی رابردوو لەسەری رێککەوتوون، 23 بەرهەمهێنەرنی نەوت پابەند بە
کەمکردنەوەی رۆژانە 9.7 ملیۆن بەرمیل و داوایان لە وڵاتانی دیکە کردووە تاوەکو 10
ملیۆن بەرمیل لە نەوتی خۆیان کەمبکەنەوە.
بە لەبەرچاوگرتنی قەبارەی کەمبوونەوەی خواست بۆ نەوتی خاو لە چارەکی
دووەمی ئەمساڵ، رێککەوتنی ئۆپێک پڵەس ناتوانێت لەماوەیەکی کورتخایەندا هاوسەنگی بۆ
بازاڕی نەوت بگەڕێنێتەوە.
بەپێی رێککەوتنەکەی ئۆپێک پڵەسدا هەروەها چەندین بەکارهێنەری گرنگی
نەوت، وەک ژاپۆن، هیندستان و کۆریای باشوور ئامادەن بۆ کڕینی نەوت و کۆگاکردنی
تاوەکو رۆژانە سێ ملیۆن بەرمیل، بەڵام بە کردەیی توانای کۆگاکردنی ئەو بڕە نەوتە
لەلایەن ئەو وڵاتانەوە سنووردارە.
سعودییە هاوكێشەكە دەگۆری
هەرچەندە رێككەوتنەكان بەشێوەیەكن
كە عەرەبستانی سعودییە دەتوانێت هەموو هاوكێشەرێكخراوەكان هەڵبوەشێنێتەوە چونكە
سعودییە دەیەوێت كارەكانی خۆی لەپێش
دەوڵەتانی ناوچەكە بكات بۆ ئەویەی بتوانێت ستراتیژیی خۆی باخاتە پێش هەموو
جیهانەوە.
ئێستا دەیەوێت بە دژایەتی كردنی
ئێران و هاوئاوازەكانی لە سنورەكەدا و بە هاودەنگی وڵاتانی ئیسلامی سونی
مەزهەب لە ناوچەكەدا هێڵێك بە قازانجی
خۆیان دروست بكەن و پێكەگەیەكی بەهێزتر بۆ خۆیی دروست بكات بەوەی كە نمایندەی جیهانی
ئیسلامی سونی مەزهەب لەسەر ئاستی جیهاندا دەكات و بەمەش دەتوانێت رووبەرووی
جیهانەكەی تریی ئیسلام كە بریتیە لەوڵاتانی شیعە مەزهەب ببێتەوە و رۆڵێكی گەورە
ببینێت لە ناوچەكەدا و هەم ببێتە بەشێك لە
بەرژەوەندیە گەورەكانی ویلایەتە
یەكگرتوەكانی ئەمریكا و كاریش لەسەر پاراستنی بەژەوەندیەكانی ئیسرائیل بكات.