09:51 - 01/06/2020

ئانتی فا، ئانارشیت و خۆپیشاندانەكانی ئەمەریكا‌

پەیسەر

دۆناڵد ترامپ هەڕەشەی ئەوە دەكات لەم نزیكانەدا -گروپی ئانتی فا- دەخاتە لیستی تیرۆرەوە، بەو پێیەی ئەوانن هانی خەڵك دەدەن خۆپیشاندان بكەن، لە هەمان كاتدا بەشێكی دیكە لە دەسەڵاتدارانی ئەمەریكی باس لەوە دەكەن ئانارشیستەكان لە پشتی خۆپیشاندانەكانەوەن، زۆرینەی خۆپیشاندەرانیش باس لەوە دەكەن ڕازیی نابن ئەمەریكا بگەڕێتەوە بۆ سەردەمی رەگەزپەرستی و جیاكاریی ڕەچەڵەك، هەربۆیە بیانووی گیان لەدەستدانی هاوڵاتییەك بووەتە هۆی خۆپیشاندان لە بەشێكی زۆری شارەكانی ئەمەریكادا.

چەند رۆژێكە گرتەیەكی ڤیدیۆیی لەنێو سۆشیاڵ میدیاو زۆرینەی میدیاكانی جیهاندا دەستاودەستی پێدەكرێت، ئەویش پۆلیسێكی ئەمەریكی سپی پێست بە توندی ئەژنۆی خستووتە سەر ملی پیاوێكی ڕەش پێست، ئەویش هە رهاوار دەكات كە ناتوانێت هەناسە بدات، بەڵام پۆلیسە گوێی بۆ ناگرێت، هەرچەندە خەڵكی پیادەڕەویش هاوار لە پۆلیسەكە دەكەن كە ئەژۆی لەسەر هەڵبگرێـت، بەڵام ئەو هەر بەردەوام دەبێت، تادواجار لەبەردەستیدا شل دەبێت، تا دەگەیەنرێتە نەخۆشخانە گیان لەدەست دەدات، ئەم ڕووداوە كاردانەوەی زۆری بەدوادا هات، لە زۆربەی شارەو ویلایەتەكانی ئەمەریكا خۆپیشاندانە، دوو رۆژی خۆپیشاندان چووەتە بەردەم كۆشكی سپی، ئێستا قەدەغەی هاتوچۆ لە واشنتۆن ڕاگەیەنراوە، پێدەچێت دۆخەكە بەو ئاسانییە كۆنترۆڵ نەكرێتەوە.

لە دروشمەوە بەرەو توندوتیژیی
پۆلیسی واشنتۆن ویستی بە سوود وەرگرتن لە گازی فرمێسك ڕێژ و سپرای توون (بیبەر) خۆپیشاندەرانی نێو پاركی بەردەم كۆشكی سپی بڵاوە پێبكات كە بۆ ناڕەزایەتی كوشتنی ڕەشپێستێك لەسەردەستی پۆلیسێك ماوەی چەند رۆژێكە دەستی پێكردووە بەڵام بێ سوود بوو.

دۆناڵد ترامپی سەرۆكی ئەمەریكا دوێنی گوتبووی كۆكردنەوەی ئەو خەڵكەو بەردەوامی خۆپیشاندانەكان خەتای گروپی توندڕەوی (ئانتی فا)یە و گوتی بەم نزیكانە ئەو گروپەش دەخەمە لیستی ڕەشی تیرۆرەوە.

دەوڵەتی ئەمەریكا دەڵێت: ئەندامانی ئەو گروپە هەموویان (ئانارشیزمن*)و هیچ شتێك بەلایانەوە گرنگ نیەو گوێ بە دامەزراوەی دەوڵەت نادەن، ئەوان شارەو شار دەگەڕێن و دەیانەوێت خۆپیشاندانەكان بەردەوام بن و پشێویی دەنێنەوە.

لەگەڵ ئەوەشدا هەمووان كۆك نین لەسەر پێناسەیەكی خۆپیشاندەران، ماركۆرۆبیۆ سیناتۆری كۆمارییەكان سەرەڕای ئەوەی تاوانی خۆپیشاندانەكان دەخاتە ئەستۆی ڕاستڕەوی توندڕەو و پێی وایە سەرجەم ئەو كارانە لە ژێر سەری ئەواندایە.

قەدەغەی هاتوچۆ
دوێنێ سەدان خۆپیشاندەرو خەڵكی ناڕازیی چوونە نێو پاركی –پارگ لافایت- لەبەرامبەر كۆشكی سپیدا كۆبوونەوە، سەرچاوەكان باس لەوە دەكەن ناڕەزاییەتیەكان یەرەتا بە هێمنی بەڕێوە چووە، تەنها دروشمەكانیان گوتووەتەوە، بەڵام بە نزیك بوونەوەی شەوو داهاتنی تاریكی خۆپیشاندەران كەوتنە شت هاویشتن بۆ پۆلیسەكان، ئەو خۆپیشاندەرانە هەرچییان دەست بكەوتایە دەیانگرتە پۆلیسەكان. بەپێی ڕاپۆرتێكی بی بی سی فارسی دواتر چەند ئۆتۆمبێلێكیان ئاگر تێبەرداوە. بۆ ئەو مەبەستە شارەوانی واشنتۆن لە كاتژمێر 11 شەو تا كاتژمێر 6 بەیانی ئەمڕۆ بەكاتی واشنتۆن قەدەغەی هاتووچۆی ڕاگەیاندووە.

لە هەمان كاتدا بە پێی بڕیارێكی وەزارەتی داد حكومەت هێزی تایبەتی ڕووبەڕوو بوونەوەی مادەی هۆشبەری ناردووە بۆ هاوكاریكردنی هێزەكانی پۆلیس، لە هەمان كاتدا لە شاری فیلادلفیاش لە كاتژمێر دووی دوا نیوەڕۆوە قەدەغەی هاتوچۆ ڕاگەیەندرابوو، پۆلیس لەو شارەدا تەنها بەرۆكی خۆپیشاندەرانی نەدەگرت، بەڵكو دوكاندار و ڕێبوارەكانیشی هەراسان دەكرد و دەیانەویست بە هیچ شێوەیەك قەرەباڵغی درووست نەكرێت.

هەناسەم بۆ نادرێـت
راپۆررتەكان باس لەوەش دەكەن كە لە شاری  -مینیاپولیس-یش پێكدادان لە نێوان پۆلیس و خۆپیشاندەراندا ڕوویان داوە، بەڵام باس لە كوژران و بریندار نیە.
چەند رۆژێكە خۆپیشاندانەكانی ئەمەریكا لە زۆربەی شارەكانی ئەمەریكادا سەریان هەڵداوە بەهۆی ئەوەی پۆلیسێك لە كاتی دەستگیركردنی هاوڵاتیەكی ڕەش پێستدا بەناوی – جۆرج فلوید- هەناسەی توند بوو، تا گەیەنرایە نەخۆشخانە گیانی لە دەستدا، رووداوەكە لەنێو سۆشیاڵ میدیاو میدیاكانی دیكەدا زۆر بە خێرایی بڵاوەی كرد، ئەو كاتە زۆر قورس كەوتەوە كە ئەو كەسە هاواریی دەكرد ، ناتوانم هەناسە بدەم، بەڵام پۆلیسەكە سوور بوو لەسەر ئەوەی ئەژنۆكانی لەسەر ملی هەڵنەگرێت، هەرچەندە خەڵ هاواریان لێدەكرد كە وانەكات و كابرا دەمرێـت، بەڵام ئەو پۆلیسە هیچ بایەخێكی بە قسەی خەڵكەكە نەدا.

20 دۆلاری ساختەی پێ بووە
ئەو پۆلیسەی كە ڕەش پێستەكەی دەستگیر كردووە -درک شووین – وەك تاوانبار باسكراو وابڕیارە ئەمڕۆ دوو شەممە ببرێتە دادگا، پێشتر ڕایگەیاندووە كە ئەو لەلایەن دوكاندارێكەوە ئاگادار كراوەتەوە كە (20) دۆلارییەكی ساختەی پێداوەو ئەوەش پێچەوانەی یاسایەو سزای توندی هەیە بەدەست هەر كەسێكەوە بگیرێت، ئەویش ویستوویەتی یاسا جێبەجێ بكات و ئەو كارەی كردووە، لە هەمان كاتدا باس لەوەش دەكرێت پۆلیسەكەو وقوربانیەكەش ماوەیەك پێكەوە لە یەك جێگەدا كاریان كردووەو نەناسراو نەبوون.

ئەوانەی كە ماوەی هەفتەیەكە خۆپیشاندان ئەنجام دەدەن دروشمی –ناتوانم هەناسە بدەم- یان بەرزكردووەتەوەو بەشێكی زۆری شرۆڤەكاران و ڕاپۆرتە میدیاییەكان باس لەوە دەكەن ئەو كارە هۆكاری زیندووكردنەوەی ڕەگەزپەرەستی و جیاوازیی كردنی ڕەچەڵەكییە، ئەو پۆلیسە و خەڵكانی دیكەی پشتی ڕووداوەكە بە دژایەتیكردنی ڕەش پێستەكان تاوانبار دەكەن.

بەم زوانە كۆتایی دێت؟
خۆپیشاندانەكانی ئەمەریكا بەردەوامەو واش چاوەڕێ ناكرێت بەو ئاسانییە كپ بكرێتەوە لەبەر ئەوەی ژمارەیەكی زۆرخەڵك كارەكانیان لەدەست داوەو لە هەمان كاتیشدا ئیدارەكەی دۆناڵد ترامپیش بە كەمتەرخەم دادەنێن لە ڕووبەڕووبوونەوەی نەخۆشی كۆرۆنای نوێدا كە بووەتە هۆی كوژرانی ژمارەیەكی زۆری هاوڵاتیانی ئەمەریكی. لەو میانەیەدا چەندین فرۆشگاو ئۆتۆمبێل ئاگریان تێبەربوەو دوو ڕۆژیشە خۆپیشاندانەكان گەشتوونەتە بەردەم كۆشكی سپی و دوێنێش بەشێكی زۆر لە دەرگاكانی كۆشكی سپی داخران.

ئانتی فا چییە؟
بزووتنەوەیەكە لە نێوان 1920-1930 لە دژی فاشیزمی ئەوروپا سەریان هەڵداوە، ئەو گرووپە لە دژی دەوڵەتی ئەمەریكا لە خەیاتی نهێنیدایە بەتایبەتی لەدژی بڕیارەكانی دۆناڵد ترامپن، وەك خۆیان دەڵێن هەرچی كەس و لایەنێك بڕیاری فاشیزمیانە بدات ئەوان  لەدژی دەوەستنەوە. یەكێك لە نیشانەكانی ئەوان ئەوەیە بەردەوام جلی ڕەش لەبەر دەكەن و دەمووچاویان بە ماسك دادەپۆشن و كاسكێت لەسەر دەكەن بۆ ئەوەی پۆلیس نەیان ناسێتەوە، ئەوان زۆرجار نان و خۆراك بۆ خۆپیشاندەران ئامادە دەكەن و هەرچییان پێویست بێت بۆیان دەستەبەر دەكەن، چوون باوەڕیان بە خۆپیشاندان زۆرە لە دژی حكومەت. لەكاتی دروستبوونی خۆپیشاندانەكاندا بەردەوام چەقۆ، دار، سپرای توون و چەندین شتی تریان پێیەو بەو شێوەیە هێرش دەكەنە سەر لایەنی بەرامبەر. ئەوان پێیان وایە هەڵگرتنی ئەو شتانە تەنها بۆ بەرگریی لە خۆیان بەكاری دەهێنن. بەشێكی زۆری ئەو بزووتنەوە نهێنیە ژنانن لەبەر ئەوەی ژنان خۆیان بە بێ بەش دەزانن لە حكومەتی ئێستای ئەمەریكادا.

ئەنارشیزم
 تیۆرییەکی ڕامیارییە بە ئامانجی پێکھێنانی کۆمەڵگەیەکی ئانارشی(بێ خاوەن و بێ سەروەر)هاتۆتە كایەوە، بە واتایەکی تر، ئانارشیزم تیۆریایەکی ڕامیارییە، کە ئامانجی پێکھێنانی کۆمەڵگەیەکە کە تێیدا کەسەکان بە شێوەیەکی ئازادانە و یەکسان ھاوکاری یەکتر بکەن. بەپێی ئەمە ئانارشیزم دژ بە ھەموو جۆرە سیستەمێکی قوچکەیی(سەرەوە بۆ خوارەوەیە) کۆنترۆڵە، چ لەلایەن دەوڵەتەوە بێت، چ لە لایەن سەرمایەدارەکانەوە. وەک شتێکی زیانبەخش بۆ کەسەکان و پێكهاتەكانی كۆمەڵگە لێكدراوەتەوە ، ھەروەھا ناپێویستیشە. سووزان بڕاون: L. Susan Brown) کە کەسێکی ئانارشیستە، دەڵێت:
لە کاتێکدا دەرکی خەڵکی لە ئانارشیزم توندوتیژییە  و بە بزاڤی دژەدەوڵەت ناوی دێن،  ئانارشیزم ڕێبازێکە، نە یارییەکی سادە لەگەڵ دەوڵەت دەكات ئانارشیستەکان دژی ئەو شێوازە بیرکردنەوەن، کە دەسەڵات و سەروەری بۆ کۆمەڵگە بە پێویستییەکی ناچاری دەزانن و لە بەرامبەر ئەمەدا پشتیوانی لە گەلکاری و ھەرەوەزیی دەكەن، شێوە ناپایەبەندی قوچکەیی کۆمەڵگە و ڕێکخراوەی ڕامیاریی و ئابووریی  رەتدەكەنەوە.