03:37 - 17/10/2020
لە كاریكاتێرەكانی پێغەمبەرەوە تا سەربڕینی مامۆستاكەی مێژوو
ماوەیەكە
چاوی میدیاكان لەسەر فەرەنسایە، ئەو وڵاتە لەناوەڕاستی كیشوەری ئەوروپادایە،
ژمارەیەكی ئێجگار زۆر لە موسڵمانانی باكووری ئەفەریقا لەو وڵاتە پەنابەرن، هەرچەندە
توركیاو سعودییە بەشێوەی سەرەكی پەنجەی تۆمەتیان بۆ درێژ دەكرێت، بەڵام رۆڵی
ئیخوان موسلمین و موسڵمانانی دیكەی میانڕەویش لەو وڵاتە كەوتووەتە ژێر پرسیارەوە،
ئاخۆ حكومەت و ئیسلامیەكان فەرەنسا بە كوێ دەگەیەنن؟
ئیسلام
لە فەرەنسا یان ئیسلامی فەرەنسی؟
ئەوەی
سەرەوە ناونیشانی هەڵمەتێكی هەمەلایەنەیە لە ڕێگەی حكومەتی ماكرۆنەوە
دەستیپێكردووە، لەدوای هاتنە سەركاری ئەمانۆئێل ماكرون لە (2016) تا ئێستا ڕەوشی 6
ملیۆن موسڵمانی نیشتەجێی ئەو وڵاتە گۆڕانكاری بەسەردا هاتووە، بە جۆرێك ئیسلام لە
چنگی موسڵمانە كۆچەرییەكان دەرچووەو ئەوەی ئێستا بانگەواز بۆ ئاینی ئیسلامی دەكات
بەشێكی ئەوانەن كە هەر بەڕەچەڵەك فەرنسین و هیچ پەیوەندییەكیان بە رەوەندی ئیسلامی
كۆچەرەوە نییە كە زۆرینەیان لە باكووری ئەفەریقاوە كۆچیان كردووەو لەو وڵاتە
نیشتەجی بوون، بەتایبەتی لە وڵاتانی تونس و مەغریب و جەزائیرو بەشێكی كەمیش
میسرییەكان.
داخستنی
شوێنەكان و دیموكراسیەت:
بە
پێی هەندێک سەرچاوەی فەرەنسی وەک وڕاپۆرتی (لەپارتیسیان) وەزیری دەوڵەت بۆ
کاروباری ناوخۆ - لۆڕەنت نونەز- بە دەزگاکانی ڕاگەیاندنی ڕاگەیاندووە کە حکومەتی
فەرەنسا هەستاوە بە داخستنی ١٣٠ شوێنی خواردنگەو ١٢ شوێنی خوداپەرستی کە مەبەستیان
دیارە مزگەوت بووە و ٣ خوێندنگای ئیسلامی لەگەڵ ٩ شوێنی تر کە وەک دامەزراوە
کاریان کردووەو سەلماوە کە ئەو جۆرە لە ئیسلامەی سەرپەرشتیان دەکات کە برەو
بە جیهادو کاری تیرۆریستی دەدەن لە فەرەنسادا، بەڵام ئەوان ڕەتی دەكەنەوە كە
پەیوەندییان بە گرووپە توندڕەوەكانەوە هەبێت و ئەوەی كە ئەوانی نیگەران كردووە ئەوەیە
كە ئایین و پیرۆزییەكانیان بەهەند وەرناگیرێت و هەر جارەی بە بیانوویەك هێرشیان
دەكرێتە سەرو تەنانەت ئازادی جلوبەرگیشیان پێنادات لە نێو فەرمانگە حكومەی و
زانكۆكانی سەر بەدەوڵەتدا، ئەوە لە كاتێكدا كە ئەو ولاتە بە یەكێك لەوڵاتە
پێشكەوتووەكانی دیمەكراسیەتی ئەوروپی دێتە ئەژمار.
ڕووبەری
شەڕەكە:
وەستانەوەو
شەڕكردن دژی تیرۆریزم ئەركێكی زۆرینەی كۆمەڵگەو دەوڵەتەكانە، بەڵام بە بیانووكردنی
تیرۆر بۆ لێدان لە كەسانی دی بە بێ بەڵگەو تێوەگلانی هەر كەسێك كێشەی
لێدەكەوێتەوەو هەندێك لە توێژەران پێیان وایە ئەوە هۆكارێكی هاندان و
پاڵپشتیكیردنە لە خودی تیرۆریزم نەك بنبڕكردنی.
وەزیرەكەی
دەوڵەتی فەرەنسا بە میدیاکانی فەرەنسای ڕاگەیاندووە کە “ئێمە شەڕ دەکەین و
دەجەنگین لە دژی ئیسلامی سیاسی ڕادیکاڵ واتا تووندڕەو” ئەوەشی ئاشکرا کرد کە “ئەو
ئیسلامیە سیاسیە ڕادیکاڵانە یاسای خودایان پێ باشترە لە یاسایەک کە فەرەنسیەکان بۆ
خزمەتی ئینسان دایان ناوە. ئەوان دەیانەوێت یاسای ئێمە لابەرن و یاسای خۆیان
دابنێن. ئەوان دەیانەوێت پێمان بڵێن یاسای خودای ئەوان لە یاسای ئێمە باشترە بۆمرۆۆڤ،
بەڵام هەرگیز ئەمە قبوڵ ناکەین.” بۆیە هەر لە سەرەتای ئەم ساڵی ٢٠١٩ وە لە مانگی
نیساندا سەرۆکی فەرەنسا، ئیمانیوێل ماکڕۆن ڕای گەیاندو بەڵێنیدا کە بەرەنگاری
ئیسلامی سیاسی ببێتەوە.
بەدەستی
دەرەكی لەقەڵەم دەدرێن:
شارەزا
لە بواری ئیسلام و ئیسلامی سیاسی، حەکیم کەرۆوی، کە لە بنەچەدا
تونسییە ڕاپۆرتێکی دوورودرێژی داوە بە سەرۆکی فەرەنسا دەربارەی ئیسلامی
سیاسی. حەکیم لەو ڕاپۆرتەیدا بۆ سەرۆکی فەرەنسا ڕێکارەکانیشی ئاشکرا کردووە
کە چۆن دەتوانرێت ئیسلامی سیاسی –توندڕەەو- پێشی پێبگیرێت لەفەرەنسادا و پێشنیاری
ئەوەی بۆ سەرۆک کردووە کە کاری لەسەر بکات.
هەر ئەو شارەزایە
لە ئیسلامی سیاسی لە ڕاپۆرتەکەیدا بۆ سەرۆکی فەرەنسا ناوی ئەو دەوڵەتانەشی دیاری
کردووە کە پشتی ڕاستەوخۆی ئیسلامی سیاسی ڕادیکاڵن لەفەرەنسادا و لە جیهانیشدا. بۆ
نموونە ناوی تورکیاو سعودیەی هێناوە.
جێگەی باسە کە
فەرەنسا ژمارەیەکی زۆری موسڵمان تێدایەو ئیسلامی سیاسی، بە قسەی خۆیان ڕادیکاڵێش،
قورسایی زۆری خۆی هەیە لەنێو موسڵمانانی فەرەنسادا بە گشتی و بە تایبەتیش ئەوانەی لە
بنەڕەتدا سەر بە مەغریب و جەزائیر و تونسن. هۆیەکەشی وەک باس دەکرێت مێژووی
حکومەتی فەرەنسایە لە داگیرکاری بۆ سەر ئەو وڵاتانەو وەك دەگوترێت لەوانەیە
ڕێشەیەكی مێژوویی و هەستی تۆڵەكردنەوەش بەشێك بێت لە پرۆسەكە.
كاریكاتیێرەكانی
پێغەمبەر:
گەرچی
گۆڤاری- شارلی ئیبدۆ- شوێنگرەوەی گۆڤاری –هاراكیری-ی فەرەنسی بوو، لەڕووی شێوەی
كاركردنیەوە كە شێوەی گاڵتەئامێزیی و كاریكاتێریی بووەو هەموو رۆژانێكی 4 شەممان
بڵاوكراوەتەوە، بەڵام لەبەر ئەوەی لە نێوان 1960-1961 گوایە سوكایەتی بە هەستی
نیشتمانی فەرەنسییەكان كردووە، داخراوە، دواتر لە 1966 دووبارە دەستی بە كار
كردەوە، دوای 4 ساڵ و لە ساڵی 1970 شارل دیگۆل كۆچی دوایی كرد، كەچی دیسان لەڕێگەی
بابەتێكەوە دادگای وڵاتی فەرەنسا دایخستەوەو لەساڵی 1980 دەستەی نوسەران و
رۆژنامەنووسانی ئەو گۆڤارە ناوی گۆڤارەكەیان گۆڕێی بە –شارلی ئیبدۆ- بەڵام لەبەر خراپی ناوەڕۆك و
نەبوونی خوێنەری چاوەڕوانكراو، كارەكانیان ڕاگرت و جارێكی دیكە لە 1992 بە ستافێكی
نوێوە هاتەوە چاپكردن.
لە
3مانگی تشرینی دووەمی 2011 لەبەرگی
گۆڤارەكەدا بەشێوەی كاركاتێر وێنەی پێغەمبەری ئیسلام –د.خ- بڵاوكرایەوە، ئەوەش
نیگەرانی لەسەر ئاستی فەرەنسا و هەموو جیهان لێكەوتەوەو ڕاگەیاندنی وڵاتانی
ئیسلامیش چوونە پاڵ ئەو ناڕەزایەتییانە.
هەربۆیە
ژمارەیەك كەس هەڵیانكوتایە سەر بارەگای گۆڤارەكەو بە شووشەی پڕلە بەنزین ئاگریان
لێبەردا، سیاەتی فەرمی گۆڤارەكەش سوتێنرا، دوای ئەوەی سەرنووسەری گۆڤارەكە گوتی
شتێكی خراپمان نەكردووەو دوویارەشی دەكەینەوە لە 7/1/2015 جارێكی دیكە هەڵیانكوتایە
سەر گۆڤارەكەو بووە هۆی كوژرانی 12 كەس لەناویاندا سەرنووسەر و بەشێك لە
رۆژنامەنووسەكانی گۆڤارەكەی تێدا بوو، ژمارەیەكی دیكەش بریندار بوون، فرانسوا
ئۆڵاندی سەرۆكی فەرەنسا ڕووداوەكەی بە تیرۆرستی وەسفكرد. لە ژمارەی دواتری ئەو
گۆڤارەدا دووبارە وێنەیەكە كاریكاتێریی پێغەمبەریان دروستكردبووەیەوە و دروشمێكی
نوسراوی بەدەستەوە بوو لێی نوسرابوو: من شارلی ئیبدۆم. ئەوەش نیگەرانی دیكەی
بەدوادا هات و وەك سەرچاوەكان باسی دەكەن نزیكەی 8 ملیۆن دانەی لێفرۆشرا.
بەردەوامی
هەیە:
ناكۆكی و ناتەباییەكانی نێوان حكومەت و موسڵمانەكانی فەرەنسا
بەردەوامەو لە هەر ئان و ساتێكدا چاوەڕێی تەقینەوەی لێدەكرێت، لەسەرەتای مانگی
ئازاری ئەمساڵیشەوە كە جیهان گیرۆدەی پەتای كۆرۆنابوو، كەچی حكومەتی فەرەنسی هێشتا
لە بیری ئیسلامیەكانی ئەو وڵاتەدا بوو، موسڵمانەكانیش هەر لە پاكانەدا بوون كە
هەموویان توندڕەو نین، مانوێل
ڤالس سەرۆك وەزیرانی فەرەنسا رایگەیاندووە : " كردەوە دژ بە ئیسلام و سامی و
كریستیانەكان لە فەرەنسا روو لە زیاد بوونە، ھەزاران گەنج لە وڵاتی ئێمە كەم تا
زۆر كاریگەری بیرۆكەی توندڕەوییان لەسەر ھەیە، ئەوەی لە مۆلەنبیك روویدا، پێت
دەڵێت لە ھەندێك گەڕەك و ناوچەكانی ئێمە، ھەست بەوە ناكەی كە تۆ لە فەرەنسا یان
بەلجیكا دەژیت".
ئەنوەر كبیبەچ سەرۆكی
ئەنجومەنی موسڵمانانی فەرەنسا گوتی: "ئەنجوومەن و كۆمەڵگای ئیسلامی لە
فەرەنسا ھەموو ھەوڵێك دەدەن بۆ رێگریكردن لە توندڕەوی كە بووەتە پەتا لەو سەردەمە،
ئەو رووداوانەی پاریس و برۆكسل ئاماژەن بۆ ھەبوونی توندڕەوی، موسڵمانانی فەرەنسا
ھیوای ئاشتی و ئارامی و خۆشگوزەرانی بۆ فەرەنسا دەخوازن".
هێرشی
نوێ:
ئەو
برینەی كاریكاتێرەكان لە دەرووونی موسڵمانەكانی جیهان و نزیكەی 6 ملیۆن موسڵمانی
نێو فەرەنسادا بەو هێرشانە ساڕێژنەبوون و تا ئێستاش ئەو كارەیان لەبیرە لەبەر
ئەوەی كە پێغەمەبەر –محەمەد د.خ- بە پیرۆزترین كەسایەتی خۆیانی دادەنێن، هەربۆیە
لە ماوەی ئەمساڵێشدا 2020 دوو هێرشی دیكە ئەنجام دراونەتەوە یەكەمیان لە 25
سێبتەمبەری ڕابوردوو لە پەنای ئۆفیسی شارلی ئیبدۆدا گەنجێكی كۆچەریی پاكستانی بە
چۆقۆی گەورە –ساتوور- هێرشی كردە سەر دوو كەس و بە سەختی برینداری كردن و لە هەموو
میدیاكانی فەرەنساشدا بە كاری تیرۆرستی لەقەڵەمدرا.
ئێوارەی هەینی 16 ئۆكتۆبەر لە پاریسی پایتەختی ئەو
وڵاتە کەسێک هێرشی کردە سەر مامۆستایەکی وانەی مێژوو و سەری بڕی، پۆلیس دەڵێت،
پێشتر ئەو مامۆستایە فیلم کارتۆنی محەممەد، پێغەمبەری ئیسلامی لەنێو پۆلدا نمایش
کردووە، وەك بەشێك لە میدیاكان باسی دەكەن لەچەند رۆژی ڕابوردوودا لە لایەن
قوتابییەكان و كەس و كاریانەوە سكاڵای زۆر گەیەنراوەتەوە ئیدارەی خوێندنگەكە،
بەڵام كەس گوێی لێنەگرتوون و دواجار ئەو كارەساتەی لێكەوتەوە. لەو میانەیەدا 19 كەس دەستگیركران كە تیایاندا دایك و باوكی قەتابییە هێرشبەرەكەیە.
بە پێی وتەی میدیاكانی
فەرەنسا ئەو کەسەی هێرشی کردووەتە سەر مامۆستاکە هێشتا ناسنامەی بڵاونەکراوەتەوە،
لەکاتی هەوڵدانی پۆلیس بۆ دەستگیرکردنی خۆی بەدەستەوە نەداوەو پۆلیسیش لە نزیكەوە
جێگیركراون لەشوێنی ڕووداوەكە، بۆیە پۆلیس تەقەیان لێکردووە و دواتر بەهۆی سەختیی
برینەکەیەوە گیانی لەدەستداوە.
بۆ
زانیاری زیاتر لەسەر ئیسلام لە فەرەنسا كلیك لێرە بكە؟