02:20 - 08/08/2019
كۆشكی ئێلیزیە لە دروسبونەوە تا ئێستا
بارەگای سەرەكی سەرۆكی فەرەنسایە (palaislelysee )كۆشكی ئێلیزی بە زمانی فەرەنسی
پێكهاتوە لە نوسینگەی سەرۆكی دەوڵەت وە شوێنی كۆبونەوەی سەرۆكایەتی ئەنجومەنی وەزیرانی ئەو وڵاتەیە .
كۆشكەكە ئەكەوێتە شەقامی ( شانزلزیە ) لە پایتەختی وڵاتی فەرەنسا مێژوی دروستكردنی ئەگەڕێتەوە بۆ ساڵی (1718) ، لە سەرو زەویەوە ( 3) سێ نهۆمە ، ئەو كاتەی (الكونت هنری لویس ) پارچەیەك زەوی لە پاریس كڕی بۆ ئەوەی تیییا نیشتە جێ بێت ، چاشان لە ساڵی (1718 تا 1722 ) تەواوی كرد ، پاش ئەوەی ( الكونت هنری لویس ) لە ساڵی (1753 ) كۆشكەكەی فرۆشت بە ( جان ئەنتوانین بواسۆن ) ، دوای ئەو فرۆشتنە ( جانی ) ی كڕیار هەندێ گۆڕانكاری تیا كرد ، بۆ ئەوەش ئەندازیاری تەلار سازی راسپارد كە گۆڕانكاری بكات لە دیزاینی ئەنجومەنی فەرمی و نهۆمی یەكەم و باخچەكە . وە لە دەروازەی كۆشكەكە پایەی رەونەقدار و بنمیچی رازاوەی ئەندازەیی و دیواری سەیر و باخچەی پڕ داری جوان و سەرنجڕاكێشی بۆ دانا ، پێش كۆچی دوایی ( جاك ئەنتوانین ) لویسی پازدەهەمی راسپارد كە ئەو كات داینابوو بە بارەگای باڵوێزە باڵاكان ، كە بڕیارێكی مەلەكی دەربكات كە نمایشی تابلۆ رۆنیەكان بكات ، بۆ ئەوەش لە (14 / ئۆغستۆس / 1765 ) بڕیارەكە دەركرا .
لە ساڵی ( 1773 ) نیكۆلا بۆجۆنی سەرمایەدار كۆشكەكەی كڕی ، پاش ئەوەی بۆجۆن داوای لە ئەندازیاران كرد كە چەند گۆڕانكاریەك لە كۆشكەكە بكەن ، چەند شوقەیەكی بچوكیان بۆ زیاد كرد .
لە سەردەمی لویسی شازدە كۆشكەكە تایبەت كرا بە شوێنی باڵوێزانی ئاسایی ، وە لە ساڵی (1787 ) جارێكی تر مامەڵەی پێوە كراو فرۆشرا بە ( دوقە بۆرۆن ) .
ئێلیزیە لە كۆماری فەرەنسای یەكەم :
لە سەردەمی شۆڕشی فەرەنسا لە ( ئەبریلی / 1793 ) دوقە بۆرۆن گیرا ، كۆشكەكە تایبەت كرا بۆ چەند جۆر بە بەكارهێنان ، لە ساڵی ( 1794 ) بوە بارەگای گواستنەوەی یاساكان و سیستمەكان و ماڵی لە چاپدانی چاپەمەنیە یاساییەكان .
پاش ئەوەی كە لە ساڵی ( 1795 ) دوقە لە تاراوگە گەڕایەوە ( لە ساڵی (1797 ) خاوەندارێتی كۆشكەكە گەڕایەوە
بۆی ، بەڵام بەهۆی لە دەستدانی هەندێ لە سەرمایەكەی بەشێك لە چواردەوری كۆشكەكەی دا بە كرێ ، وە رێگەی دا بە
( هۆفین ) ی كاسبكار كە لە كۆشكەكە نیشتەجێ ببێت ، وە ژورێكی دا نا بۆ سەما كردن بۆ خەڵك بە گشتی و ژورێك بۆ وێنە هونەری و مێژوییەكان ، هاوكات هەستا بە دروستكردنی پایەو راگری سەرنجڕاكێش لە دەروازەی كۆشكەكە ، ئەمەش بە مەبەستی پێدانی هەیبەت بە كۆشكەكە و ئاسانكاری بۆ هاوڵاتیان لە كاتی سەردانی كردنی .
هاوكات لەو سەردەمەدا ناوی ( ئێلیزیە ) لە كۆشكەكە نرا .
ئێلیزیە و ئیمبراتۆریەتی یەكەنی فەرەنسا :
ئەو كاتەی كە دوقە لە ئیسپانیا لە تاراوگە بوو كۆشكەكەی خستە كێبەركێی ئاشكرا بە مەبەستی فرۆشتنی ، پاش ئەو نزیك بونەوەی كە لە سەرەوە باسمان كرد ، هۆفین بە تەواوی كۆشكەكەی كڕی و هەندێ بەشی دا بە كرێ ، پاشان كچەكەی هۆفین لە ساڵی ( 1805 ) كۆشكەكەی فرۆشت بە مەبەستی بژاردنی ئەو قەرزەی كە كەوتبوە سەری .
مارشاڵی فەرەنسا ( جواكیم موراە ) بوە كڕیاری كۆشكەكە و بوە خاوەنی ، ئەندازیاران ( بارتیلمی فینیون و بارتیلمی تیبۆ ) ی ئەندازیارانی راسپارد بە نۆژەن كردنەوەو تازە كردنەوەی ئەو بەشانەی كە پێویستە ، تازە كردنەوەكە زیادكردنی دیزاینی كەنیسەكە و ماڵی پلیكانە گەورەكان و لای چەپی بەشی رۆژئاواو زیادكردنی وێنە سەرنج ڕاكێشەكانی هۆڵی سەما كە ئێستا بە هۆڵی ( موراە ) بە ناوبانگە گرتەوە .
لای ئاپارتمانە بچوكەكانیش بوو بە جێگای ( كارۆلین مۆراە ) ، كارۆلین و جواكیم لە نهۆمی دوەم نیشتە جێبون ، جێگای ئاماژە بۆ كردتە كە لە سەردەمی ناپلیۆن ئەم نهۆمە تایبەت كرا بە شوێنی نیشتە جێبونی مناڵە كانی ، چونكە پاش ئەوەی كە ( مۆراە ) بوو بە پاشا لە قەڵەمڕەوی ناپۆلی لە ساڵی ( 1808 ) هەموو شتو مەكەكانی دا بە ناپلیۆن لە ناویشیاندا كۆشكی ئێلیزێ ، هەر بۆیە كۆشكی ئێلیزێ گۆڕا بۆ ئێلیزای ناپلیۆن ، پاشان ناپلیۆن گوازرایەوە بۆ بەشی كارۆلین و ژیانی ئەو لەو بەشەدا لە ( 1 /مارس / 1809 ) دەستی پێكرد .
پێویستە ئاماژە بەوەش بكەین كە ئەسكەندەری قەیسەری روسیا لە كاتی داگیر كردنی پاریس كۆشكەكە كەوتە دەستی ( دۆف ویلینجتۆف ) ، ئەم روداوەش لە مانگی ( نۆڤەمبەر / 1851 ) رویدا و لە ساڵی 1816 بوو بە یەكێك لە مۆڵگەكانی ئیمبرتۆریەت ، پاشان لە ساڵی 1820 ( لویس فیلیپ ) كۆشكەكەی كرد بە میوانداری پاشای وڵاتان و بەو جۆرە مایەوە تا ساڵی 1848 .
ئیلیزێ و كۆماری دوەمی فەرەنسا :
لە كاتی دەسەڵاتی كاتی كۆماری فەرەنسای دوەم كۆشكەكە ناونیشانی ( ئیلیزێی نیشتیمانی ) وەرگرت ، باخچە گشتیەكەی كرایەوە ، وە لە ( 12/ دیسەمبەری / 1848 ) كۆمەڵەی نیشتیمانی كەرسومێكی دەركرد كۆشكی ئیلێزێی نیشتیمانی دا نا بە شوێنی نیشتە جێبونی سەرۆكی فەرەنسا ، وە لە ( 20 / دیسەمبەر / 1848 ) لویس ناپلیۆنی سەرۆكی بۆ گوێزرایەوە .
ئیلیزێ و ئیمبراتۆریەتی دوەمی فەرەنسا :
لە ساڵی ( 1853 ) كۆشكی ئێلیزیە بوو بە ماڵی ( ئۆجینۆ دوو مۆنتیجۆ ) وە ناپلێۆن فەرمانی دەركرد بە نۆژەن كردنەوەی تەواوی كۆشكەكە بۆ ئەو كارەش ئەندازیار ( جۆزیف اوجین لاكردا ) ی راسپارد بە دیاركدنی ئەو بە شانەی كە پێویستی بە نۆژەن كردنەوەی هەیە ، ئەو كۆشكەی ئێستا درێژكردنەوەی ئەو كاتەیە ، وە گۆڕانكاری جیاجیا كرا لە ساڵی ( 1867 ) پرۆژەكە تەواو بوو ، وە كۆتا گۆڕانكاری گرنگ لە مێژویی ئەو كۆشكا ڕویدا لای رۆژئاوا بوو ، بە تایبەت ژوری پێشوازی لە نهۆمی یەكەم و ئاپارتمانەكانی نهۆمی یەكەم .
پاش ئەو گۆڕانكاریانە شەقامی (هۆرتاس هورتانس ) كە ئێستا شەقامی ئێلیزیە كردەوە ، وە روپێوی ئاپارتمانەكانی زیاد كرد ، بێئەوەی كە هیچ گۆڕانكاریەك بخاتە سەر ژورە زیویەكە ، وە ژوری پێشوازی هەندێ دەریچەی تری تیا دروستكرد ، وە جوانكاری نهۆمی یەكەمی كرد ، وە كەنیسەیەكی بچوكیشی لە نهۆمە زەمینیكە دروست كرد ، وە بە تەواوی دەرگای دەروازەی گۆڕی ، هاوزەمان لە گەڵ ئاهەنگەكانی ساڵی (1867 ) كۆتایی بە نۆژەن كردنەوە هات و پێشوازیان لە كەسایەتیە جیهانیەكان كرد .
ئێلیزیە و كۆماری سێیەمی فەرەنسا :
لە كاتی حوكومڕانی ئەم كۆمارەدا هیچ گۆڕانكاریەك روی نەدا ، تەنها گەیاندنی كارەبا و هێڵی تەلەفۆن و تۆڕی فێنك كەرەوە نەبێت .
ئێلیزیە و كۆماری چوارەمی فەرەنسا :
پاش روخانی كۆماری سێیەمی فەرەنسا لە ساڵی (1940 ) كۆشكەكە بە داخراوی مایەوە ، لە (13 /یۆلیۆ / 1940 تا 1946 ) واتە تا ئەو كاتەی كە سەرۆكی فەرەنسا ( فینسنت اوربۆل ) لە ساڵی ( 1954 ) بوە سەرۆكی چوارەمی كۆماری فەرەنسا كە شێوازی حوكومڕانی گەڕاندەوە سەر بارە ئاساییەكە .
ئێلیزیە و كۆماری پێنجەمی فەرەنسا :
لە نێوان ساڵانی (1959 بۆ 1969 ) ( شارل دیغۆل ) بوو بە سەرۆكی پێنجەمی فەرەنسا ، ئەو كۆشكی ئێلیزیەی كردە بارەگای سەرەكی خۆی ، بەڵام رازی نەبوو لەو كەم و كوڕیانەی كە تیایەتی ، هەر بۆیە برشیاری كڕینی میوانخانەی ( دی مارغنی ) ی گەورەی دا بە مەبەستی میوانداریكردنی بەرپرسانی وڵاتانی تر .
ئێلیزیە سەردەمی سەرۆك میتران :
فرانسۆ میترانی سۆسیالیزم لە ساڵانی ( 1981 بۆ 1995 ) سەرۆكی فەرەنسا بوو ، ئەو تەلاری خاوەن كوالێتی بە كار نەئەهێنا ، لە جێی ئەوە ماڵكەی خۆی كە كەوتبوە لای چەپی كۆشكەكە بە كار ئەهێنا ، ئەو بۆ كاتێكی دیاری كراو لە كۆشكی مەعشوقەكەی بە كار ئەهێنا كە ناوی ( ان بنجوت ) بوو كە دەكاتە دایكی كچە ناشەرعیەكەی (مازارین بنجوت ) .
ئێلیزیە و سەردەمی سەرۆك شیراك :
پێچەوانەی میتران جاك شیراك لە سەردەمی حوكمیدا لە ساڵانی ( 1995 بۆ 2007 ) لە گەل خێزانەكەی (بیرنادیت ) لە كۆشكی ئێلیزیە ئەژیا ، وە بودجەی كۆشكەكەی (105 % ) زیادكرد ، كە ئەكاتە (90 ) ملیۆن یۆریۆ ساڵانە .
وە بڕی مەی خواردنەوەی بۆ میوانەكان یەك ملیۆن سۆرسۆ بوو ، وە سەڵانە بڕی ( 9،6 ) ملین یۆریۆی وەك دیاری بۆپلە بەرز كردنەوەی فەرمانبەرانی كۆشكەكە دانا ، وە ژمارەی فەرمانبەرانیشی زیاد كرد ، وە خەرجی تێچوەكانی كۆشكەكە (1،6 ) یۆریۆ بوو یۆ هەر ساڵێك .