01:28 - 09/10/2019
رۆژنامەی واشنتۆن پۆست رۆڵ و كارایی لە وڵاتە یەكگرتوەكانی ئەمریكا چۆن بوە ؟
لە هەموو ئەوروپا چەند رۆژنامەیەك مێژوی
تایبەتی خۆی هەیە ، ئەم رۆژنامانە سەرباری ئەوەی كە رۆڵ و كاریگەری خۆیان هەبوە هاوكات هەر خودی
دەركردنی رۆژنامەكەش وەك داهینان و وەك
ئەزمونی مرۆڤایەتی دێتە ئەژمار ، لە گەڵ ئەوەشدا بوەتە ئەزمون و مۆدێلێكی نوێ بۆ
مرۆڤیاتی و لەو رێگایەوە كۆمەڵگا جیاجیاكان میدیا توانیویەتی بیان بەستێ بە یەكەوە
و ئەوەی ئەمڕۆ لە بەر چاوە فاكتەری سەرەكی و گرنگ ئەو داهێنانەیە كە گەلانی تر
كردویانەتە میراتێكی گەورەو گران بۆ كۆی مرۆڤایەتی .
یەكێ لەو رۆژنامانەی رۆژنامەی واشنتۆن پۆستە
بە زمانی ئینگلیزی ( the Washington post) رۆژنامەیەكی رۆژانەی ئەمریكیە لە دیسەمبەری
ساڵی 1877 دامەزراوە و لە پایتەختی وڵاتە یەكگرتوەكانی ئەمریكا دەرچوە ، زیاتر لە
سیاسەتی ناوخۆ چڕ ِبوەتەوە ولە ویلایەتەكانی هەریەك لە كۆلۆمبیا و ماریلاند و
ڤیرجینیا چاپ كراوە و سەرەتا بە رەنگی رەش و سپی دەرچوە .
ئەم رۆژنامەیە دائەنرێت بە یەكێك لە رۆژنامە
هەرە باشەكانی وڵاتە یەكگرتوەكانی ئەمریكا ، ( ستلسون هیتشینز ) دایمەزراندوە ،
رۆژنامەكە بەشێكە لە كۆمپانیای واشنتۆن پۆست ، كە خاوەنی چەند دەزگایەكی میدیایی و
كەناڵی تەلەفزیۆنی و پێگەی ئەلەكترۆنی و
گۆڤارە .
رۆژنامەكە ساڵی ( 1933 ) لە روی داراییەوە
هەرەسی هێنا و دواتر یەكێ لە سەرمایەدارەكان كڕی كە ناوی ( یوجین مایرن ) بوو
، دوای ئەم خاوەندارێتیە نوێیە شێوەی
دابەشكردنی گۆڕاو ، ئەم رۆژنامە زیاتر گرنگی بە ئەو دۆسێیانە ئەدات كە پەیوەستە بە
كۆشكی سپی و كۆنگرێس و حكومەت ، ئەمەش پێچەوانەی هەندێ رۆژنامەی ترە وەك ( وول
ستریت جورنال ) كە گرنگی بە بواری بزنس
ئەدات .
واشنتۆن پۆست (47 ) خەڵاتی بۆلیتزری وەرگرتوە
، شەشیان لە ساڵی (2002 ) پێی بەخشراوە ، كە لە پلەی دوەم هات دوای نیۆیۆرك تایمز
كە ئەو رۆژنامەی تر حەوت خەڵاتی بەركەوت . كە لە پلەی یەكەم دێت كە رۆژنامەیەك ئەو
هەموو خەڵاتەی بەركەوێت ، خوا یار بێت لە نوسینێكی ترو لە هەوڵێكی خاكەڕا ئەو
رۆژنامەیەش باسی لێوە ئەكەین .
هەروەها رۆژنامەنوسەكانی ناو ئەم رۆژنامەیە (18 ) خەڵاتیان لە
دامەزراوەی نیمان وەرگرتوە ، (368 ) خەڵاتیشیان لە لە سەندیكای هەواڵ لە كۆشكی سپی
وەرگرتوە ، دوای هەردوو رۆژنامەنوسیان (بوب
وودوار و كارل برنستین ) گەورەترین مەدالیایان پێبەخشرا لە مێژوی رۆژنامەگەری
ئەمریكی كە ناسراوە بە (فچیحە ووترغیت ) واتە ( ئابڕوچونەكەی ووترغیت ) كە ئەوەش بوە هۆی دەستلەكار
كێشانەوەی سەرۆك (ریتشارد نیكسۆن ) ، وە رۆژنامەكە بوە هۆی زیاتر نیشاندانی ناوەندی
پزیشكی سوپا .
بەشەكانی رۆژنامەكە :
ـ بەشی سەرەكی : كە پێك دێت
لەلاپەڕەی یەكەم و هەواڵە نیشتیمانیەكان و
نێودەوڵەتیەكان و كاروباری سیاسی و راو
بۆچونەكان .
ـ بەشی گەورەی پێك دێت لە هەواڵە ناوخۆییەكان
_ بەشی داهێنان لە گەڵ ئەوكتێبانەی كە لە
بوارەكانی رۆشنبیری و هونەر و ئەدەب و
فیلمەكان و جل و بەرگ و هەواڵە
كۆمەڵایەتیەكان نوسراون ، لە گەڵ چەند ستونێ كە تایبەتە بە ئامۆژگاری و كۆمیدیا و
وەرزش .
ژمارەی رۆژی یەك شەممەی تایبەتە بە ئەو
بەشانەی كە لە هەموو هەفتەكەدا بڵاو بوەتەوە . لە گەڵ پێشبینی و كاری هونەریی و
گەشت و كاریكاتێر و بەرنامە تیڤیەكان لە هەفتەیەكدا ، وە گۆڤاری واشنتۆن پۆست پیچەوانەی ستایلی رۆژنامەكەیە لە یەك شەممەدا
كە بە شێوەیەكی تایبەتە .
ئەو كێشە سیاسیانەی كە بوەتە هۆی ئەوەی زیاتر
ناوبانگ دەربكات :
ناوبانگی ئەم رۆژنامەیە زیاتر بوو ، وە
لە هەیكەلە و پێگەی رۆژنامەنوسی كارا تر بوو لە دونیای رۆژنامەنوسی ئەمریكیدا ،
ئەمەش دوای ئەو كاتەی كە دۆسیەی (ووتر جیت
) جوڵاند كە یەكێكە لە بە ناوبانگتریت دۆسیەی سیاسی كە لە ساڵی (1972 ) رویدا ،
وەك زانراوە و وتمان كە سەرۆك كۆمار دەستی لە كارەكەی كێشایەوە .
وە لە ساڵی (1971 ) زنجیرەیەك راپۆرتی بڵاو
كردەوە كە بە ناوی ( دۆسیە نهێنیەكانی پنتاگۆن ) ، ئەو دۆسیەیە پەیوەندییە نهێنیەكانی
نێوان ئەمریكا و ڤێتنام ئاشكرا ئەكات لە ساڵی (1945 تا 1967 ) ، وە رۆژنامەكە
روبەڕوی چەندین كێشەی سیاسی بویەوە بە هۆی ئەو زنجیرە راپۆرتەوە .
ئاراستەكانی رۆژنامەكە :
بە شێوەیەكی گشتی و بە ئێستاشەوە رۆژنامەكە لە گەڵ دید و ئاراستەی دیموكراتی خوازەكانە زیاتر لە
كۆماری خوازەكان ، وە بە رۆژنامەیەكی لیبراڵ پێناسە ئەكرێت ، وە بە دوادا چون
ئەكات لە سەر كەمینە كۆچەریەكان و مافی مرۆڤ و ئازادیەكان ، وە دیدێكی لیبراڵانەی
هەیە لە بەرانبەر هەڵوێستەكانی وەزارەتی
دەرەوە ، وە هەندێ لە نوسینگەكانی نیشانەی پرسیاری خراوەتە سەر دەربارەی بونی هێزی سەربازی ئەمریكا لە عێراق و ئەفغانستان ، وە لە ساڵی
(2005 ) ئەمە بە رونی دیارە .
وە لەم دواییانا رۆژنامەكە حەقی ئەدا بە
گیراوەكانی گوانتاناموا بەوەی كە ئەتوانن هانا بۆ دادگای ئەمریكی بەرن و زەمینەیان بۆ خۆشكرێت كە سود لە رێكارە
یاساییەكان وەرگرن ، وە لە ئاستی سیاسەتی ناوخۆیشدا سیستمی
پاتریۆتی قەبوڵ نەكرد كە چاودێری ئینتەرنێت و
مۆبایل و ئەژماری بانكی ئەكات لە وڵاتە یەكگرتوەكانی ئەمریكا .
ئەم رۆژنامەیە یەكێ لە شانازیەكانی پڕ فرۆشی
بوە بە پێی ئاماری ( نیسانی / 2007 )
رۆژانە (699130 ) ی لیفرۆشراوە ، لە كاتێكا ئەم ئاستەی لە ساڵی (2007 ) زیاتر بوە
بە جۆرێك رۆژانە (720000 ) ژمارەی لێفرۆشراوە .
ئەوەی ماوەتەوە ئەوەیە كە ئەم رۆژنامەیە تا
ئێستاش كارایی خۆی لە دەست نەداوە و لە ناوەندی بزوتنەوەی رۆژنامەگەریی وڵاتەكەی و جیهان رۆڵی تایبەتی هەیە و بە
ئێستاشەوە بە ئۆرگانێك ئەزانرێت كە دیموكراتی خوازەكان لێوەی نزیكن و لە هەمان
كاتیشا ئیتیكی رۆژنامەگەری پیشەیی خۆیان لە دەست نەداوە ، وە لە كوێی جیهان كاتی
ناوی رۆژنامە كاراو چالاك و مێژوییەكان باس بكرێت واشنتۆن پۆست لە ریزی پێشەوەیە .